Βασίλης Δανέλλης «Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του και άλλες αληθινές ιστορίες», εκδόσεις Καστανιώτη, 2022
Ο Βασίλης Δανέλλης (Αθήνα, 1982) εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 2009 με ένα διήγημα στον συλλογικό τόμο «Ελληνικά εγκλήματα 3». Συμμετείχε στα «Ελληνικά εγκλήματα 4», το 2011. Την ίδια χρονιά εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, «Μαύρη μπίρα», μια αστυνομική ιστορία χωρίς αστυνομικούς όπου πρωταγωνιστούν μουσικοί και άνθρωποι της αθηναϊκής νύχτας. Η συλλογή του «Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του και άλλες αληθινές ιστορίες» περιέχει οχτώ διηγήματα, λίγο αλληγορικά, αφού βάζει σε αυτά σκέψεις και συναισθήματα που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή εκ μέρους του αναγνώστη.
Το πρώτο διήγημα, «Ο πρωτομάρτυρας», είναι η αφήγηση ενός άνδρα, ο οποίος βρίσκεται σε μια άγνωστη πόλη, καθισμένος σ’ ένα καφέ, απ’ όπου παρατηρεί τους ανθρώπους γύρω του ενώ κρατάει σημειώσεις για ορισμένα διηγήματα του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ενώ σκέφτεται διάφορα, εμφανίζεται κάποιος άγνωστος που κατ’ αυτόν είναι ο άγιος των γραμμάτων, ο πρόδρομος όλων των ηρώων της λογοτεχνίας, ο πρωτομάστορας. Είναι ο Δον Κιχώτης που τον αποκαλεί Σάντσο και ιππεύει ένα άλογο, το Ροσινάντε. Κάνοντας τη φαντασίωσή του διήγημα, ο Δανέλλης δεν αποτίει μόνο φόρο τιμής στον δημιουργό του Δον Κιχώτη, τον Θερβάντες, αλλά και στον Μπόρχες, ο οποίος έχει γράψει μια παράξενη ιστορία με τίτλο «Πιερ Μενάρ, συγγραφέας του Δον Κιχώτη», θέλοντας να τιμήσει τον μεγάλο ισπανό δημιουργό.
Όπως όλα τα διηγήματα της συλλογής είναι εμπνευσμένα από κάποιο διήγημα ή μυθιστόρημα, ή από έναν συγγραφέα, έτσι και το «Πεντακόσια δολάρια» είναι επηρεασμένο από τον Ίταλο Καλβίνο και τις Αόρατες πόλεις του. Εδώ ο Βασίλης Δανέλλης βάζει τον αφηγητή του, τον Λευτέρη, να μιλάει για κάποιο φίλο του, τον Αμερικάνο, τον οποίο γνώρισε σε μπαρ της Αθήνας. Ήταν γύρω στα εξήντα και φαινόταν κοσμογυρισμένος. Πίνοντας το ουίσκι του, του εξομολογήθηκε πως χρωστούσε πεντακόσια δολάρια σε κάποιον, τον είχε γνωρίσει στην νεότητά του, στο πρώτο του μπάρκο. Η γνωριμία του με τον παράξενο πρώην ναυτικό κατέληξε σε ένα μαγικό ταξίδι στους δρόμους της Αθήνας, όπου «οι ανηφόρες κι οι κατηφόρες έγιναν κύματα, τα πεζοδρόμια ύφαλοι και τα μπαρ φιλόξενα λιμάνια».
Εξαιρετικά πρωτότυπο είναι το τριτοπρόσωπο διήγημα «Αυτόματος πωλητής διηγημάτων», στο οποίο ο ήρωας στέκεται μπροστά σ’ ένα κουτί, σαν τον αυτόματο πωλητή εισιτηρίων, που βγάζει ένα μακρόστενο κουτί που θυμίζει το ρολό των αποδείξεων. Ονειρεύεται να γίνει συγγραφέας και νοερά έχει γράψει διηγήματα, νουβέλες και προσχέδια μυθιστορημάτων. Ξαφνιάζεται όταν το μηχάνημα του βγάζει ένα διήγημα με τίτλο «Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του», είναι μια ιστορία που υπήρχε στο μυαλό του. Τι συνέβη; Κι ύστερα, βλέπει την ίδια ιστορία με μορφή βιβλίου σ’ ένα βιβλιοπωλείο, αυτό του προξενεί μεγάλη απορία.
Ωστόσο, το πιο ενδιαφέρον κείμενο είναι το τελευταίο, «Αποχαιρετισμός», που αποτελεί μια εξομολόγηση του συγγραφέα στον αναγνώστη. Διότι είναι ο αποχαιρετισμός στη συγγραφέα Τιτίνα Δανέλλη, που έφυγε από τη ζωή τον Ιανουάριο του 2021. Το αφιερώνει σε αυτήν αποκαλώντας την «Δον Κιχώτη» –«τον Δον Κιχώτη μου». Εδώ, ο Βασίλης Δανέλλης μιλάει για την θεία του, που η ζωή της ήταν γεμάτη βιβλία, που θεωρούσε τον εαυτό της πρώτα αναγνώστρια και μετά συγγραφέα. Αναφέρει την αγάπη της για τους νέους συγγραφείς που της εμπιστεύονταν τα χειρόγραφά τους, για τη διάθεσή της να τους βοηθήσει.
Επίσης, μας αποκαλύπτει πως την είχε ενημερώσει για την ιδέα του που αφορούσε το γράψιμο των παρόντων διηγημάτων, για την ενθάρρυνσή της – πρόλαβε να διαβάσει μόνο τρία από αυτά. Όπως γράφει χαρακτηριστικά, παρομοιάζοντας τον εαυτό του με ναυτικό που κρατάει πηδάλιο, εκείνη τον βοηθούσε να χαράζει πορεία, τον καθοδηγούσε με τη σοφία θαλασσόλυκου. Η τελευταία φράση του αποχαιρετισμού-εξομολόγησης πιθανότατα θα μείνει για πάντα στη μνήμη του αναγνώστη: η Τιτίνα «υπήρξε άνθρωπος κι έγινε λογοτεχνικός χαρακτήρας».