Σκίτσο του Βαγγέλη Χερουβείμ
Περιμένοντας την Ιστορία να βγάλει την ετυμηγορία της (“Θα τον κρίνει η Ιστορία”), η Ιστορία το έχει ήδη κάνει: Και οι τέσσερις επαναστάσεις που έφτιαξαν τον σύγχρονο κόσμο ήταν, πολιτικά και ιδεολογικά, αντιμοναρχικές. Από τον Αγγλικό Εμφύλιο και τον Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι τη Γαλλική και τη Ρωσική Επανάσταση, η δημοκρατία ήταν κάθε φορά ρεπουμπλικανική. Δηλαδή, αντιμοναρχική. Οι βασιλικές κεφαλές έπρεπε να πέσουν, διότι ο σύγχρονος κόσμος θεμελιώθηκε πολιτικά σε τρία σημεία.
Πρώτον, η μοναρχία είναι προσβλητική για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, γιατί τοποθετεί κάποιους ανθρώπους πάνω απʼ όλους τους υπόλοιπους. Δεύτερον, η μοναρχία είναι αντιδημοκρατική, γιατί περιφράσσει έναν χώρο του πολιτικού που βρίσκεται εκτός της λαϊκής νομιμοποίησης. Τρίτον, η μοναρχία είναι ουσιωδώς -και όχι κατά περίπτωση- παράνομη γιατί, εξαιτίας των δύο προηγούμενων, η δημοκρατία την καταργεί (“έκπτωτος”, όχι “τέως”).
Μ’ αυτή την έννοια, για τη δημοκρατία η μοναρχία δεν έχει ημαρτημένη μορφή, είναι η ίδια ημαρτημένη: «Δεν καταδικάζουμε απλώς έναν τύραννο, αλλά την ίδια την τυραννία», είπαν οι κοινοβουλευτικοί κατήγοροι του Καρόλου του Α'. Τι σημαίνει αυτό περαιτέρω; Ότι η δημοκρατία είναι μόνο ρεπουμπλικανική, δηλαδή είναι μόνο κοινωνική. Αλλά και ότι, απ’ την άλλη, κάθε αντιδημοκρατική τάση, ρεύμα, θεσμός, πολιτική, τείνει να “προσκολλάται” στη μοναρχία, όχι φυσικά στην ακέραια πολιτειακή μορφή της, αλλά στην ιδεολογική ανάμνηση της καθαρής, ουσιαστικής, άρνησης της δημοκρατίας. Ας μην ξεχνάμε ότι, εξαιτίας του συστημικού φόβου απέναντι στην κοινωνική δημοκρατία, οι σύγχρονες αβασίλευτες (προεδρευόμενες) δημοκρατίες έχουν διατηρήσει τη θεσμική ανάμνηση της μοναρχίας στον παράξενο θεσμό της προεδρίας της Δημοκρατίας. Εντούτοις, οι ετυμηγορίες της Ιστορίας δεν είναι ποτέ τελεσίδικες. Ο θρίαμβος της δημοκρατίας έναντι της μοναρχίας δεν είναι ούτε καθολικός (οι αυταρχικές τάσεις και πολιτικές ήταν και είναι πάντοτε παρούσες) ούτε συνέβη άπαξ και δια παντός. Να το νόημα των όσων παράλογων συνέβησαν το τριήμερο της ταφής: “Να τελειώνουμε με την κυριαρχία της αριστερίλας”, όπως το έθεσε ο δημοσιογράφος Πορτοσάλτε. “Η γιακωβίνικη φούντωση είναι γραφική”, όπως το έθεσε ο αρθρογράφος Τσιντσίνης. “Ευθύνεται η καταθλιπτική κυριαρχία των ιδεών της Αριστεράς”, όπως το έθεσε ο υπουργός Βορίδης. Κανείς από τους τρεις δεν είναι βασιλικός (ο υπουργός είναι χουντικός), όπως δεν είναι και κάποιος από τους λιγότερο ή περισσότερο ακροδεξιούς πολιτικούς που παρευρέθησαν στην κηδεία. Η απότιση τιμής στον θανόντα ή η απόδοση σεβασμού στον πολιτειακό άρχοντα ενός καταργημένου πολιτεύματος ή η νομιμοποίηση της μοναρχικής περιόδου ως “μέρους της Ιστορία μας” στοχεύουν στο ίδιο πράγμα: είναι κομμάτι της (τύπου AltRight) ιδεολογικής και πολιτισμικής επίθεσης ενάντια στη ρεπουμπλικανική και την κοινωνική δημοκρατία. Ενάντια στην Αριστερά.
Οι ελίτ προφανώς δεν νοιάζονται για τον θανόντα. Όμως, από τη σκοπιά του αγώνα τους να διατηρήσουν τα προνόμιά τους, την απόσταση ασφαλείας από την κοινωνική πλειοψηφία και την προπαγάνδιση της θέσης ότι “οι ανισότητες είναι φυσικές” ή και “επωφελείς”, θάβουν έναν δικό τους. Καθώς δεν έχουν τον παραμικρό φόβο μήπως επιστρέψει η βασιλεία, χρησιμοποιούν και αυτή την ευκαιρία για να αμβλύνουν την τάση των πολιτών να αυθαδιάζουν απέναντι στους ανωτέρους τους, τάση που είναι το σημαντικότερο καύσιμο της δημοκρατίας. Το θέμα, λοιπόν, είναι ότι ο κόσμος πρέπει να μάθει να σέβεται τους “γαλαζοαίματους” και να μην τους βρίζει, όπως πρέπει να σέβεται τους κυβερνώντες του ή τους εργοδότες του, ακόμα και αν είναι τα μεγαλύτερα καθάρματα. Η τάξη πρέπει να παραμένει πάντοτε εξασφαλισμένη. Και όχι μόνο δεν πρέπει οι αναμνήσεις ηρωικών ιστορικών στιγμών να εμπνέουν τους συγχρόνους να ακολουθήσουν τα χνάρια των προγόνων τους, αλλά πρέπει να εμπεδωθεί η ιδέα ότι πάντα υπήρχαν δύο κατηγορίες ανθρώπων. Ακόμα, λοιπόν, και υπό τις παρούσες δημοκρατικές συνθήκες, υπάρχουν αυτοί/ες που εκλέγουν και αυτοί/ες που εκλέγονται, αυτοί/ες που διοικούν και αυτοί/ες που διοικούνται, οι πλούσιοι και οι φτωχοί, αυτοί για τους οποίους ισχύει ο νόμος και αυτοί για τους οποίους δεν ισχύει.
Οι λόγοι, βέβαια, που έσπρωξαν χιλιάδες συντηρητικούς ανθρώπους να πάνε στη Μητρόπολη δεν είναι της ίδιας φύσης με αυτούς που έσπρωξαν τους γαλάζιους πολιτευτές να παρευρεθούν στην κηδεία του “γαλαζοαίματου”. Ο νεκρός έκπτωτος βασιλιάς αποτελεί γιʼ αυτούς το σύμβολο ενός ωραιοποιημένου παρελθόντος, ένα είδος “ρετροτοπίας”, κατά την έξοχη διατύπωση του Ζίγμουντ Μπάουμαν, καταφύγιο των χαμένων της ύστερης νεωτερικότητας, ένα σύμβολο της χαμένης ενότητας σε μια εποχή κατακερματισμού, ένα σύμβολο αλλοτινής ισχύος σε μια εποχή δημοκρατικής αδυναμίας, καθώς και πολλά άλλα.
Εκείνοι/ες, όμως, για τους οποίους/ες θα άξιζε πιο πολύ να πούμε “ε, ρε, Γαλλική Επανάσταση που σας χρειάζεται” είναι οι φιλελεύθεροι του Κέντρου που, καθώς εμφορούνται από έναν αντιδημοκρατικό αντιλαϊκισμό, διατηρούν μεγαλύτερη συμπάθεια, έστω και “σε ανθρώπινο επίπεδο”, για τους έκπτωτους βασιλείς από ό,τι για τον λαό που τους κατήργησε. Οι θεματοφύλακες της αστικής δημοκρατίας δεν δύνανται να εκφραστούν για τον βασικό υπεύθυνο της κατάργησής της το 1967 με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν για τους πολιτικούς τους αντιπάλους ή τους πολίτες που κινητοποιούνται.