Νάνι Μπαλεστρίνι, «Ζώντας στο Μιλάνο - Και τρία διηγήματα», μετάφραση, πρόλογος και επίμετρο - βιογραφικό: Αχιλλέας Καλαμάρας, εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος, 2022
Τι μπορεί να γράψει κανείς για τον Νάνι Μπαλεστρίνι. Η ιστορία της ζωής του φτάνει για ένα μυθιστόρημα ποταμός όπου οι αφηγήσεις του αφορούν τον μακρύ Ιταλικό Μάη – απ’ το ’69 έως το ’78. Ο συγγραφέας μιλά για τα μεγάλα κοινωνικά γεγονότα στα οποία έλαβε μέρος. Μιλανέζος από κούνια –γεννήθηκε το 1935– δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα στα μέσα περίπου του ’50, ενώ λίγα χρόνια μετά, μαζί με τον Ουμπέρτο Έκο, τον Εντοάρντο Σανγκουινέτι κ.ά. ιδρύουν το πολιτιστικό περιοδικό «Il Verri». Στα 1967, μαζί με ορισμένα μέλη της λογοτεχνικής ομάδας Gruppo 63, στήνουν το «Quindici» το οποίο εκτός από λογοτεχνικά κείμενα δημοσιεύει πολιτικά και κοινωνικά θέματα. Εν τω μεταξύ έχει ήδη εκδώσει το πρώτο «πειραματικό» του μυθιστόρημα, «Tristano».
Ένα χρόνο μετά τον Γαλλικό Μάη σκάνε οι μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις στη Φίατ, προάγγελος του «θερμού φθινοπώρου». Ο Μπαλεστρίνι συμβαδίζει με τον Τόνι Νέγκρι, ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης Potere Operaio (Εργατική Εξουσία), ενώ απ’ το 1973 συμμετέχει στην Autonomia Operaia (Εργατική Αυτονομία). Τον Απρίλη του 1979 διώκεται μαζί με χιλιάδες αγωνιστές του κινήματος της Αυτονομίας αλλά και πρώην μελών της Potere Operaio, με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο για συμμετοχή σε ένοπλη συμμορία, για 19 δολοφονίες (και του Άλντο Μόρο!), συν απόπειρα ανατροπής του πολιτεύματος. Αποφεύγει σύλληψη και πολυετή φυλάκιση διασχίζοντας με… σκι το Λευκό Όρος και διαφεύγει στη Γαλλία. Επιστρέφει πίσω το 1984, όταν η δίωξη παύει «λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων».
Πέρα από λογοτεχνικά κείμενα, ο Μπαλεστρίνι ασχολήθηκε με τις οπτικές τέχνες, σε πολυάριθμες εκθέσεις. Όπως γράφει ο μεταφραστής Αχιλλέας Καλαμάρας, «η τεχνική του κολάζ, όπως και η κατάργηση της στίξης και ο χωρισμός του κειμένου σε ισομετρικές στροφές, εξυπηρετεί ταυτόχρονα την έξοδο από την υποκειμενικότητα και την υποβάθμιση του εγώ. Ο συγγραφέας εξαφανίζεται από το έργο και ο ρόλος του περιορίζεται στο να εκθέσει τις ιδέες, τα μηνύματα κάποιου άλλου, μεταφέροντας τη γλώσσα ως απλό κείμενο». Η περίφημη Τριλογία της εξέγερσης –«Τα θέλουμε όλα» (1971) / «Οι Αόρατοι» (1987) / «Ο Εκδότης» (1989)– αποτελεί τη σημαντικότερη προσφορά του στα ευρωπαϊκά γράμματα.
Το ομότιτλο ποίημα του βιβλίου εκδόθηκε το 1976 με φωτογραφίες, με αφορμή την μεγάλη απεργία της 25ης Μαρτίου για τις αυξήσεις τιμών σε είδη πρώτης ανάγκης και τη δυναμική παρουσία των αυτόνομων ομάδων στο Μιλάνο. Χαρακτηριστικά η αφήγηση περιλαμβάνει τρεις παράλληλες διαδρομές που αναφέρονται σε διαφορετικές ιδεολογικές θεάσεις για το συγκεκριμένο γεγονός.
Το διήγημα «Διατάχθηκε η νεκροψία της σορού του αναρχικού που πέθανε μετά τις βίαιες συγκρούσεις της Πίζας» αναφέρεται στον Φράνκο Σεραντίνι, τον Μάιο του 1972, που συνελήφθη κατά τη διάρκεια μιας αντιφασιστικής κινητοποίησης στην πόλη της Πίζας, βασανίστηκε και πέθανε στο κελί του. Στο προηγούμενο, «Κυκλοφορούν φήμες», περιγράφει τα φοβερά βασανιστήρια της Ελιζαμπέτα Αρκάντζελι που συνελήφθη ως «συνοδοιπόρος» των Ερυθρών Ταξιαρχιών στη διάρκεια των ερευνών για την απαγωγή απ’ τις Ταξιαρχίες του αμερικανού στρατηγού Τζέιμς Λι Ντόζιερ. Τέλος, το «Μια ειρηνική διαδήλωση αμαυρώθηκε από ομάδα ταραχοποιών» ντοκουμεντάρει την πελώρια διαδήλωση των Ιταλών «Αγανακτισμένων» και τις βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα σε διαδηλωτές και αστυνομία στο κέντρο της Ρώμης. Ο Μπαλεστρίνι, που έφυγε από τη ζωή στις 20 Μαΐου 2019, αγωνίστηκε, όπως διαβάζουμε στο επίμετρο, για την «”απελευθέρωση της δεκαετίας του ’70”. Δηλαδή, την αποκατάσταση στη συλλογική μνήμη μιας δεκαετίας εξαιρετικής δημιουργικότητας, χαράς και ελευθερίας, την οποία ο κυρίαρχος λόγος προσπάθησε να ισοπεδώσει παρουσιάζοντάς την ως τα “μολυβένια χρόνια”».