Ένα μεγάλο φεστιβάλ για τα 30 χρόνια των ΑΣΚΙ
Τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) συμπλήρωσαν τρεις δεκαετίες ζωής και το γιορτάζουν με ένα 11ήμερο Φεστιβάλ Ιστορίας, από τις 9 έως τις 19 Φεβρουαρίου, στο Κέντρο Τεχνών του δήμου Αθηναίων (Πάρκο Ελευθερίας, πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ). Η ιδέα για μια μεγάλη διοργάνωση γύρω από την ιστορία και τη σχέση όλων μας με το παρελθόν, δεν προήλθε μόνο από την αφορμή των γενεθλίων. Στη διάρκεια των lockdown, τα ΑΣΚΙ προσαρμόστηκαν στα νέα δεδομένα και συνέχισαν αδιάλειπτα την πολύπλευρη δραστηριότητά τους (εξυπηρέτηση αναγνωστών, εκπομπές, εκδηλώσεις, ταξινομήσεις αρχείων, ψηφιακές εκδόσεις, έκδοση περιοδικού Αρχειοτάξιο, κ.ά.). Παρόλα αυτά, στο «εξ αποστάσεως» το «μαζί» δεν είναι ποτέ το ίδιο. Αυτή η απώλεια του «μαζί» μάς στοίχισε, όχι μόνο συναισθηματικά: μας έλειψαν οι συναντήσεις και οι νέες γνωριμίες, οι ζωντανές συζητήσεις και η ανταλλαγή ιδεών, η αίσθηση της κοινότητας, η επαφή και η μαζικότητα που δεν μεταφράζεται σε έναν αριθμό συμμετεχόντων στην ψηφιακή πλατφόρμα επικοινωνίας, αλλά διαμορφώνει τον χώρο και την ατμόσφαιρά του.
Στέγη της ιστορικής έρευνας
Έτσι, στα 30 μας χρόνια αποφασίσαμε να ξανασυστηθούμε. Τα ΑΣΚΙ είναι βέβαια παιδί του τέλους του Ψυχρού Πολέμου. Δημιουργήθηκαν από τον Φίλιππο Ηλιού και άλλους (ιστορικούς, πολιτικούς επιστήμονες, στελέχη της ανανεωτικής Αριστεράς), για να στεγάσουν και να «ανοίξουν», ουσιαστικά, στην ιστορική έρευνα, μια σειρά κομματικά και πολιτικά αρχεία, όπως το τμήμα του αρχείου του ΚΚΕ που κατείχε μετά τη διάσπαση του 1968 το ΚΚΕ Εσωτερικού. «Ανοιχτά αρχεία», λοιπόν, αυτό ήταν και παραμένει το μεγάλο στοίχημα. Ένα στοίχημα που κερδίζεται καθημερινά, αλλά όχι αυτονόητα.
Από τότε και μέχρι σήμερα, τα ΑΣΚΙ έχοντας διευρύνει σε τεράστιο βαθμό τις συλλογές τους με εκατοντάδες αρχεία και συλλογές και εκατομμύρια τεκμήρια, αποτελούν πρώτα απ’ όλα έναν αρχειακό οργανισμό που έχει ως βασικούς στόχους τη διάσωση, τη συλλογή, τη συντήρηση, την ταξινόμηση και την ελεύθερη διάθεση στο κοινό αρχείων που σχετίζονται κυρίως με την πολιτική και κοινωνική ιστορία του 20ού αιώνα. Την τελευταία 20ετία το εγχείρημα αυτό δεν πραγματοποιείται μόνο στο αναγνωστήριό τους, αλλά και με την ψηφιοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων αρχειακών τεκμηρίων και την ανάρτησή τους στο διαδίκτυο, μέσα από το Ψηφιακό Αποθετήριο ή τις διάφορες θεματικές ιστοσελίδες, όπως το Ψηφιακό Μουσείο Μακρονήσου και η «Ψηφιακή Μεταπολίτευση».
Ιστορία για τον λαό
Παράλληλα, και επειδή πολλές και πολλοί που εντάσσονται στον κύκλο των ΑΣΚΙ είναι ιστορικοί ή κοινωνικοί επιστήμονες με ακαδημαϊκή παρουσία, τα ΑΣΚΙ έχουν εξελιχθεί και σε ένα ερευνητικό ίδρυμα που συμμετέχει στην παραγωγή ιστορικής γνώσης και στις σύγχρονες επιστημονικές συζητήσεις. Συχνά τις πυροδοτούν κιόλας.
Μια τρίτη κατηγορία δραστηριοτήτων των ΑΣΚΙ σχετίζεται με αυτό λέμε «Δημόσια Ιστορία», δηλαδή την προσπάθεια, με διαφορετικούς τρόπους και διαφορετικά μέσα, να μην περιορίζουμε την ιστορική συζήτηση στον ακαδημαϊκό χώρο, αλλά να την ανοίγουμε με συμμετοχικό και παρεμβατικό τρόπο σε ευρύτερα ακροατήρια, μαθαίνοντας κι εμείς πολλά μέσα από αυτήν τη διαδικασία. Η ραδιοφωνική εκπομπή «Ιστορία στο Κόκκινο», οι ιστορικοί περίπατοι, τα θεματικά προγράμματα, ψηφιακά και μη, η ίδια η διοργάνωση ενός πολυμορφικού Φεστιβάλ Ιστορίας εντάσσονται σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο. Πιστεύουμε πως «η Ιστορία μάς αφορά» όλες και όλους, αλλά γιατί μάς αφορά; Αυτό το ερώτημα προσπαθούμε να απαντήσουμε, με μια απάντηση που δεν είναι μονοσήμαντη, ούτε «κλειστή». Όσες και όσοι έρθουν στο φεστιβάλ (και ελπίζουμε να είναι πολλοί και πολλές!) θα συμμετάσχουν στη διαμόρφωσή της.
Το Φεστιβάλ
Το Φεστιβάλ Ιστορίας των ΑΣΚΙ περιλαμβάνει μια κεντρική έκθεση με τίτλο «Όταν όλα είναι δυνατά! 4 στιγμές του ελληνικού 20ού αιώνα», με σπάνια τεκμήρια από τις συλλογές των ΑΣΚΙ. Η έκθεση, στην οποία θα υπάρχουν καθημερινά ξεναγήσεις, «φιλοδοξεί να προτείνει μια εναλλακτική αφήγηση της διαδρομής των ελληνικών πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων του 20ού αιώνα, αντιμετωπίζοντάς την όχι ως μια τελεολογική ιστορία διάψευσης και ήττας, όπως συχνά συμβαίνει, αλλά ως ένα πεδίο που μας επιτρέπει να σκεφτούμε τη δυναμική της συλλογικής δράσης, των πολιτικών ιδεών και των συλλογικών προσδοκιών». Παράλληλα, στον χώρο θα απεικονίζεται το πολυεπίπεδο έργο των ΑΣΚΙ κατά τη διάρκεια της 30χρονης ιστορίας τους, αφενός ως επιστημονικού φορέα και αφετέρου ως μιας ανοιχτής, ζωντανής και κοινωνικά ενεργής κοινότητας. Αυτόν τον τρόπο επιλέξαμε όχι μόνο για να γιορτάσουμε, αλλά και για να τιμήσουμε τους σημαντικούς ανθρώπους που συνέβαλλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση του οργανισμού, από τον ιδρυτή τους μέχρι την πιο πρόσφατη και ξαφνική απώλεια των ΑΣΚΙ, τον Ηλία Νικολακόπουλο.
Τις εκθέσεις θα πλαισιώνουν καθημερινά διαφορετικού τύπου εκδηλώσεις εντός και εκτός του Κέντρου Τεχνών: θεματικές συζητήσεις, προβολές, εργαστήρια και πολλά άλλα. Οι εκδηλώσεις αυτές αντανακλούν το παρελθόν, το παρόν, αλλά και το μέλλον των ΑΣΚΙ με άξονα τα ερωτήματα «Τι σημαίνει σύγχρονη κοινωνική ιστορία;» και, για να παραφράσω το μότο του φεστιβάλ, «Ποια ιστορία, τελικά, μάς αφορά;». Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται συζητήσεις για τη Μεταπολίτευση ως ένα νέο ερευνητικό πεδίο («Μεταπολίτευση: όσα δεν γνωρίζουμε και θέλουμε να μάθουμε» και «Μεταπολίτευση, Λογοτεχνία και Αριστερά»), την κοινωνική ιστορία («Αναζητώντας τα υποκείμενα στο αρχείο. Νέες προσεγγίσεις στην ιστορία από τα κάτω»), μια συζήτηση για τις πολλαπλές αναγνώσεις του παρελθόντος με αφορμή τα 10 χρόνια της «Ιστορίας στο Κόκκινο», ξενάγηση και συζήτηση στο Μουσείο Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Αντίστασης και στο Μουσείο Εξορίστων Άη-Στράτη, παρουσίαση του νέου τεύχους του Αρχειοταξίου με θέμα «Προσφυγικές ιστορίες και Αριστερά», μια ημερίδα για τους αρχειακούς φορείς και την εμπειρία της πανδημίας, καθώς και μια σημαντική ανοιχτή συζήτηση για τα 30 χρόνια αλβανικής μετανάστευσης με τη συμμετοχή του φωτογράφου Σπύρου Στάβερη και αλβανών μεταναστών πρώτης και δεύτερης γενιάς («Κοιτώντας τις φωτογραφίες των γονιών μου»), με την υποστήριξη της Πρωτοβουλίας για της Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Ιδρύματος Στ. Νιάρχος στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Παράλληλα, θα πραγματοποιηθούν εργαστήρια μεταξοτυπίας «Δημιούργησε το δικό σου τεκμήριο» από την ομάδα Λούπες, προβολές ιστορικών ντοκιμαντέρ («Μια μεγάλη περιπέτεια» και «Η σιωπή των Άλλων») και τρεις ιστορικοί περίπατοι: «Από τον Τρούμαν στον Βενιζέλο», «Φοιτητές στην πόλη» και, για πρώτη φορά, ένας περίπατος για την ιστορία της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας με τίτλο «Στα χνάρια της Queer Αθήνας», που διοργανώνει η πρωτοβουλία Queer Athens.
Οφείλουμε πολλές ευχαριστίες στο υπουργείο Πολιτισμού, τον ΟΠΑΝΔΑ, το Ίδρυμα Rosa Luxembourg και τους Φίλους των ΑΣΚΙ που στήριξαν την προσπάθειά μας, στον επιμελητή της έκθεσης, Γιάννη Μπόλη, και στους υπεύθυνους για τον σχεδιασμό της, Πάνο Ματθαίου και Βάσω Παναγιωτοπούλου (talc studio). Την ευθύνη για το περιεχόμενο, τις θεματικές και τα κείμενα έχουν οι Πολυμέρης Βόγλης, Πόπη Πολέμη, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Κωστής Καρπόζηλος και άλλοι, ενώ όσα θα δείτε αν επισκεφθείτε το Κέντρο Τεχνών στις 9-19 Φεβρουαρίου δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν χωρίς τη μακρά, εντατική και καθημερινή εργασία της ομάδας των ΑΣΚΙ: της Άντας Κάπολα, της Πολίνας Ιορδανίδου, της Αγγελικής Χριστοδούλου, της Ιωάννας Βόγλη, του Στάθη Παυλόπουλου, του Θανάση Γάλλου και, βέβαια, του διευθυντή τους, Κωστή Καρπόζηλου. Αφού αποφασίσαμε να ξανασυστηθούμε, ας το κάνουμε, λοιπόν, επωνύμως. Σας περιμένουμε!
Δείτε το πλήρες πρόγραμμα του Φεστιβάλ Ιστορίας στην ιστοσελίδα: www.askiweb.eu
Για πληροφορίες: aski@askiweb.gr, 210-3223062 (Ιωάννα Βόγλη, Χρήστος Τριανταφύλλου)