Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Οι καλλιτέχνες γεμίζουν τους δρόμους. Οι καλλιτέχνες, πιο πριν, υπερασπίζονταν τους συναδέλφους τους που έπεσαν θύματα κακοποίησης. Οι καλλιτέχνες τώρα απειλούνται να σιωπήσουν, λες και υπήρξε ποτέ καθεστώς, έστω και ένα, που κατάφερε να αφαιρέσει το πιο μεγάλο κουράγιο μιας κοινωνίας.
Αυτό που κάνει τώρα η Μενδώνη, να αφαιρεί τα δικαιώματα των καλλιτεχνών, το είχε επιχειρήσει κι η κυβέρνηση του Ράλλη πριν τις εκλογές του 1981. Δεν υπάρχει τίποτε πιο ηλίθιο για ένα καθεστώς από το να στρέψει εναντίον του την φωνή που εκφράζει τον λαό.
Η ανακούφιση της ανθρώπινης ψυχής
Τι νομίζουμε πως είναι η τέχνη; Κάποιοι εστέτ στιχουργοί και μερικές δυσνόητες ταινίες; Βιβλία που δεν αφορούν κανέναν και θέατρα που είναι πολυτέλεια των εχόντων; Από την πρώτη στιγμή που ο πρώτος άνθρωπος ζωγράφισε την πρώτη σπηλιά, η τέχνη έγινε αυτό που παραμένει μέχρι και σήμερα: η ανακούφιση της ανθρώπινης ψυχής. Η διέξοδος, η έκφραση μιας ζωογόνου χαράς ή μερικών εξίσου ζωογόνων δακρύων, τα ξεσπάσματα, αυτά τα μπερδεμένα συναισθήματα που κάπου βρίσκουν ανταπόκριση γιατί και κάποιος ακόμα τα ένιωσε και τα έγραψε, ή τα ζωγράφισε, ή τα αναπαρέστησε, ή τα τραγούδησε κι έτσι δεν είμαστε πια μόνοι.
Μια κοινωνία χωρίς τέχνη, είναι μια κοινωνία χωρίς όνειρα, βυθίζεται κι ασφυκτιά. Δεν θα χωρίσω την τέχνη σε καλή και κακή, σε χρήσιμη ή άχρηστη. Όλα είναι χρήσιμα. Από το συγκλονιστικό θεατρικό έργο που υπερβαίνει το μπόι της ανθρωπότητας και μοιάζει αδύνατο να το έχουν στήσει όντα με σάρκα και οστά, ως το σίριαλ που θα δεις κάθε Πέμπτη πριν κοιμηθείς. Όλα έχουν τη χρησιμότητά τους. Όλα. Να συγκινείσαι, να γελάς, να ξεχνιέσαι από την υπόλοιπη βαριά ζωή σου, έστω και για λίγο, είναι δύναμη. Άμα δε, εμπνέεσαι κιόλας, αυτό είναι πια Επανάσταση.
Άνοστη ζωή χωρίς τα μικρά και τα μεγάλα της τέχνης
Σημασία έχει, όμως, να μιλήσουμε κυρίως για την ανακούφιση. Και προπάντων να μην είμαστε σνομπ όταν το κάνουμε. Η συντροφιά του μετανάστη ήταν ο Στέλιος Καζαντζίδης, τη μαυρίλα της πόλης τη χρωματίζουν τα γκράφιτι των καλλιτεχνών του δρόμου, τις παρέες τις ενώνουν οι ατάκες από τα επιτυχημένα σίριαλ και τα ίδια σίριαλ σού αφαιρούν την κούραση της ημέρας. Τα καψουροτράγουδα σε βοηθούν στους χωρισμούς κι ύστερα έρχεται το θέατρο, που σου μαγκώνει την ψυχή και την κάνει κουβάρι, η ποίηση, η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος, η υψηλή τέχνη των μουσουργών και των εικαστικών.
Μα τι είναι ακόμη και η υψηλή τέχνη, χωρίς τον λαό; Μήπως δεν ήταν ο Θεοδωράκης, ο Ξαρχάκος, ο Μικρούτσικος που έβαλαν τους ποιητές στα λαϊκά σπίτια; Μήπως έτσι δεν πέρασαν στην αιωνιότητα και οι μεν και οι δε;
Σαν κάπως να μας αφορά όλους η ομορφιά της ζωής μας, λοιπόν. Σκεφτείτε πόσο άνοστη θα ήταν χωρίς τα μικρά και τα μεγάλα της τέχνης. Πόσο μοναχική, πόσο «λιγότερη».
Γι’ αυτό είναι οι καλλιτέχνες
Όλες μας τις σημαντικές στιγμές τις δέσαμε με τέχνη. Τη διασκέδαση, τον έρωτα κι έπειτα το πένθος, τον φόβο. Τις μεγάλες μας μάχες, είτε κατά μόνας, είτε συλλογικά, όταν είχαμε απέναντί μας τα ΜΑΤ κι εμείς -θυμάστε;- τραγουδούσαμε.
Και τώρα, που η ζωή δυσκόλεψε περισσότερο. Που φοβόμαστε περισσότερο. Που έχουμε περισσότερο έντονη την ανάγκη να ανακουφιστεί αυτό το αδιανόητο βάρος που κουβαλάμε μέσα μας. “Πάθαμε ύπαρξη”, μου είπε κάποτε ένας φίλος ποιητής και λέω τώρα, να, τώρα που η ύπαρξη παλεύει με νύχια και με δόντια, πώς γίνεται να έρχεσαι και να της πετροβολάς την Άνοιξή της;
Ποιος σαδισμός, ποιος απαίδευτος νους τολμά να αφαιρεί από τους καλλιτέχνες όχι τη δική τους φωνή, αλλά τη φωνή όλων μας; Γιατί αυτό είναι οι καλλιτέχνες. Οι άνθρωποι που εκφράζουν αυτά που τα δικά μας λόγια δεν βρίσκουν τον δρόμο να ξαμοληθούν.
Δεν έχουν όλα τα εγκλήματα μελανιές και αίμα.