Οι καταστροφικοί σεισμοί που στέρησαν τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και έπληξαν τις ζωές άλλων 23 εκατομμυρίων ανθρώπων, δεν αποτέλεσαν μια απλή φυσική καταστροφή. Οι διεφθαρμένες εθνικές κυβερνήσεις και τοπικές αρχές, οι κατασκευαστές και οι τράπεζες είχαν υπογράψει προ πολλού τη θανατική καταδίκη των θυμάτων. Ο 12ετής αιματηρός πόλεμος στη Συρία, οι εισβολές και η παρουσία ξένων δυνάμεων στα εδάφη της, μεγιστοποίησαν το μέγεθος της ανθρωπιστικής, οικονομικής και πολιτιστικής καταστροφής, με το Χαλέπι να πληρώνει ένα νέο βαρύ τίμημα.
Σύμφωνα με τον πρόχειρο απολογισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, τα θύματα ξεπέρασαν τις 20.000, με πάνω από 17.000 στην Τουρκία και τουλάχιστον 3.500 στη Συρία, ενώ στην Τουρκία οι τραυματίες έχουν ξεπεράσει επισήμως τις 63.000 και είναι πλέον διαρκώς πιο απίθανο να ανασυρθούν επιζώντες από τα ερείπια. Εβδομήντα χώρες δήλωσαν πως θα βοηθήσουν την Τουρκία, που έδωσε το πράσινο φως σε 14 ξένες αποστολές, με αποτέλεσμα περίπου 3.000 ξένοι διασώστες να εργάζονται ήδη σκληρά στα ερείπια, πάνω στα οποία τριγυρνούν 380.000 άστεγοι.
Κερδοσκοπία και διαφθορά
Η καταστροφή ήταν αναπόφευκτη, όπως ισχυρίζεται ο Ερντογάν; Όχι. Στην Τουρκία έχουν πραγματοποιηθεί 25 νομιμοποιήσεις ακινήτων τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, με τελευταία αυτή με την υπογραφή του Ερντογάν το 2018, όπου 13 εκατομμύρια κτίρια νομιμοποιήθηκαν πληρώνοντας ένα πρόστιμο, και μάλιστα σε σεισμογενείς περιοχές, με το 50% από αυτό να έχει οικοδομηθεί χωρίς τον σεβασμό στοιχειωδών πολεοδομικών κανόνων, ενώ κάθε δημόσιο κτίριο εξαιρέθηκε από τον οποιονδήποτε έλεγχο, με αποτέλεσμα πολλά από αυτά να παρασύρουν στον θάνατο χιλιάδες ανθρώπους.
Ο σεισμός πρόλαβε την κυβέρνηση του Ερντογάν που ήταν έτοιμη να προχωρήσει προεκλογικά σε νέες νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων και παράτυπων οικοδομών. Ο σεισμός, που κατέστρεψε ολοσχερώς τουλάχιστον 6.500 κτίρια, μεταξύ των οποίων νοσοκομεία και σχολεία, απέδειξε με τον πλέον τραγικό τρόπο τις διαγώνιες σχέσεις της εξουσίας με τους κατασκευαστές και τις τράπεζες. Σύμφωνα με τους πρώτους υπολογισμούς, το 75% των κτιρίων που κατέρρευσαν είχαν πληρώσει το πρόστιμο νομιμοποίησής τους. Την ίδια στιγμή δισεκατομμύρια δολάρια από τις εισπράξεις του φόρου που επιβλήθηκε μετά τον σεισμό του 1999 για την αντισεισμική θωράκιση των κτιρίων και του φόρου από την πώληση δασικών και δημοσίων εκτάσεων φαίνεται να έχουν εξαφανιστεί από τα δημόσια ταμεία.
Προεκλογικό μαστίγιο και καρότο
Αυτή τη στιγμή τα Μπαϊρακτάρ, τα F16, τα F35 και οι S400 φαίνονται άχρηστα για μια Τουρκία που βιάζεται να θάψει βιαστικά τους νεκρούς της, για να αποφευχθούν επιδημίες, με τη λήψη πολλές φορές του DNA και των αποτυπωμάτων των θυμάτων, για να μπορέσει να γίνει η ταυτοποίησή τους στο επόμενο διάστημα. Το μεγάλο στοίχημα είναι να αποφευχθεί μια νέα σφαγή από το κρύο και την έλλειψη βοήθειας, κυρίως νερού, καυσίμων, ηλεκτρικής ενέργειας και τροφίμων.
Ο Ερντογάν, αφού αναγνώρισε τις αρχικές καθυστερήσεις στην αποστολή βοήθειας, κήρυξε δέκα επαρχίες σε κατάσταση κινδύνου για τρεις μήνες, για «να αποτραπούν οι λεηλασίες και «να εκμηδενιστούν οι συνωμότες» υποστηρίζοντας στην περιοδεία στις πληγείσες περιοχές ότι δεν ευθύνεται η κυβέρνησή του.
Ο Ερντογάν, μπροστά στην πίεση των γεγονότων και των εκλογών της 14ης Μαΐου, ανακοίνωσε ότι έστειλε 26 μεταγωγικά αεροσκάφη με βοήθεια, 5.000 νοσηλευτές και γιατρούς, περισσότερους από 53.000 διασώστες, 54.000 σκηνές και 102.000 κρεβάτια.
Το πρώτο διήμερο μετά τον σεισμό από την ασφάλεια του προεδρικού μεγάρου, ζητώντας «ενότητα» και να περιοριστούν οι «πολεμικές», μπροστά στην «αναπόφευκτή καταστροφή», μπλόκαρε το Twitter, εμποδίζοντας τα μηνύματα παγιδευμένων ανθρώπων, για να επιτρέψει αργότερα τη λογοκριμένη επαναλειτουργία του, αποκλείοντας οποιαδήποτε διαφωνία για τον χειρισμό της κρίσης.
Η αστυνομία της Κωνσταντινούπολης πέρασε χειροπέδες στον πανεπιστημιακό και συγγραφέα Ουζγκούν Εμρέ Κοτς για «υποκίνηση μίσους και εχθρότητας», γιατί ζήτησε να σταλεί ο στρατός να καθαρίσει τα ερείπια και να μοιράσει κουβέρτες και ζεστές σούπες στους σεισμόπληκτους, χαρακτηρίζοντας προδότες τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του, ενώ με τις ίδιες κατηγορίες η εισαγγελία της Κωνσταντινούπολης διέταξε έρευνα εναντίον δύο δημοσιογράφων. Στα Άδανα δημοσιογράφος βρέθηκε στη φυλακή γιατί δημοσίευσε φωτογραφία με το νοσοκομείο που κατέρρευσε, ενώ στο Χατάι η αστυνομία συνέλαβε τέσσερα άτομα, γιατί δημοσίευσαν «προβοκατόρικες αναρτήσεις».
Για να μην ξεχνά τις συνήθειές του, λίγες ώρες πριν τον σεισμό, ο «σουλτάνος» έστειλε την αεροπορία του να βομβαρδίσει το βράδυ της Δευτέρας το Ταλ Ριφαάτ, 40 χιλιόμετρα από το Χαλέπι, περιοχή που ζουν δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από το Αφρίν, ενώ έξω από το Κομπάνι τούρκοι στρατιώτες σκότωσαν ένα νεαρό Κούρδο.
Η Συρία μεταξύ σεισμού και κυρώσεων
Για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ο σεισμός έπληξε 23 εκατομμύρια άτομα, εκ των οποίων τουλάχιστον 5 εκατομμύρια συγκαταλέγονταν ήδη στις ευπαθείς ομάδες, αποτελώντας τον στρατό των προσφύγων και άστεγων από τη Συρία. Μετά τη Ρωσία, το Ιράν και το Ιράκ, το Πακιστάν, η Αλγερία, η Μαυριτανία, το Σουδάν, η Βόρεια Κορέα, η Ιορδανία, η Αίγυπτος και η Τυνησία υποσχέθηκαν άμεση βοήθεια στη Δαμασκό, με τον ΟΗΕ να προειδοποιεί ότι 2,9 εκατομμύρια Σύριων αντιμετωπίζουν την πείνα και άλλα 12 εκατομμύρια κινδυνεύουν να βρεθούν στην ίδια θέση.
Ο Ερντογάν έχει αποκλείσει προς το παρόν κάθε βοήθεια προς τις περιοχές των Κούρδων της Συρίας, που έχουν καταλάβει από το 2018 οι φιλο-τούρκοι τζιχαντιστές. Μετά από μεγάλες προσπάθειες ο ΟΗΕ κατάφερε να περάσει έξι πομπές φορτηγών με βοήθεια για τη Συρία από τα σύνορα που είχε κλείσει η Τουρκία, με τους Σύριους να καταγγέλλουν ότι τα φορτηγά ήταν σχεδόν άδεια και ότι αποτελούσαν τμήμα της βοήθειας που έπρεπε να είχε φθάσει πριν τον σεισμό.
Δυτική εμμονή στις κυρώσεις
Η διεθνής κατακραυγή εναντίον της ΕΕ, που διέθεσε άμεσα μόλις 3,5 εκατομμύρια για τη Συρία και 3 εκατομμύρια για την Τουρκία, ανάγκασε τη Γερμανία να διαθέσει 26 εκατομμύρια, από τα 1,1 εκατομμύρια που είχε ανακοινώσει αρχικά, και τη Γαλλία 12 εκατομμύρια για τη στήριξη των σεισμόπληκτων της Συρίας, που θα διαχειριστούν ο ΟΗΕ και ΜΚΟ χωρίς καμία σχέση με την κυβέρνηση της Δαμασκού, παρόλο που η κυβέρνηση της Συρίας ζήτησε την ενεργοποίηση της Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ.
Ο ΟΗΕ ζήτησε από τις ΗΠΑ και την ΕΕ να μη δημιουργούν πολιτικά προβλήματα στο θέμα της βοήθειας προς τους σεισμόπληκτους της Συρίας, ενώ αντίστοιχη έκκληση απέστειλε και η Κίνα προς την Ουάσιγκτον. Οι ΗΠΑ διατηρούν από το 2014 στρατιωτική παρουσία στη Συρία, ελέγχοντας μεταξύ άλλων τις πολύτιμες για τη Δαμασκό πετρελαιοπηγές του Ντέιρ αλ-Ζορ.
Από την πλευρά του ο Ασάντ προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον σεισμό για να σπάσει την απομόνωσή του και να ξεπεράσει τις διεθνείς οικονομικές κυρώσεις, ενώ λίγο πριν τον καταστροφικό σεισμό ο φιλοκυβερνητικός Τύπος αναφερόταν σε πιθανή νέα συνάντηση αξιωματούχων της Τουρκίας και της Συρίας με τη στήριξη της Ρωσίας.
Συνάντηση που φαίνεται ότι προωθεί ο ίδιος ο Ερντογάν για να περιορίσει τις προσπάθειες των ΗΠΑ να επηρεάσουν τα εκλογικά αποτελέσματα στην Τουρκία με στόχο την ανατροπή του. Ο Ερντογάν φαίνεται ότι μεσούσης της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης στοχεύει προεκλογικά σε μια συμφωνία με τον Ασάντ για την επιστροφή μεγάλου τμήματος των σύρων προσφύγων, που φθάνουν τα 6 εκατομμύρια. Ήδη προς τα τέλη του προηγούμενου έτους συναντήθηκαν στη Μόσχα οι υπουργοί Άμυνας της Ρωσίας, της Τουρκίας και της Συρίας, με την Άγκυρα να προσφέρει την αποχώρησή της από τη Συρία εάν η Δαμασκός επιτρέψει την επιστροφή των σύρων προσφύγων και δεσμευτεί να καταπολεμήσει το ΡΚΚ και τους Κούρδους της Ροζάβα.
Στη Συρία του Ασάντ οι άστεγοι ξεπερνούν τις 300.000, ενώ στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας που δεν ελέγχει η Δαμασκός και βρίσκονται πιο κοντά στο επίκεντρο του σεισμού, μπορεί να είναι και περισσότεροι. Το γεγονός ότι το Ισραήλ διέκοψε προς το παρόν τους καθημερινούς βομβαρδισμούς της Συρίας αποτελεί απόδειξη ότι ο σεισμός προσφέρει έστω και μικρή ανάσα στο καθεστώς του Ασάντ, ενώ ο Νετανιάχου προσφέρθηκε να βοηθήσει τις περιοχές που δεν ελέγχονται από την κυβέρνηση της Δαμασκού. Ο Λίβανος έθεσε για πρώτη φορά στη διάθεση του Ασάντ τα αεροδρόμια και τα λιμάνια της χώρας χωρίς καμία προϋπόθεση για τη μεταφορά βοήθειας στους σεισμόπληκτους.