Από την πολυχρωμία στη μονοχρωμία, το μηδέν της γραφής και την ίδια τη φύση της τέχνης ως πράξη ελευθερίας, ο Γιώργος Ξένος είναι αδιαμφησβήτητα ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες εικαστικούς, που μας εκπλήσσει κάθε φορά με το έργο του. Από τα χρόνια των σπουδών του στο Παρίσι, την πολύχρονη δημιουργική του πορεία στο Βερολίνο και την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1993, ο σπουδαίος εικαστικός αποδεικνύει ότι η τέχνη είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Αυτή την περίοδο έως και τις 5 Μαρτίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, παρουσιάζεται η νέα του έκθεση «Τόποι περισυλλογής» σε επιμέλεια Άννας Καφέτση.
Ο Γιώργος Ξένος μιλά στην Εποχή για τους Τόπους περισυλλογής του και τα χίλια χρώματα της μονοχρωμίας.
Ποιοι είναι οι τόποι περισυλλογής του Γιώργου Ξένου;
Όταν αποφασίσεις να διατρέξεις την πορεία προς το όριο, εκεί που πια μένεις μόνος με τη μνήμη, ανοίγονται καινούρια κεφάλαια περίσκεψης. Σε αυτά, λοιπόν, προσπαθώντας να ανιχνεύσω τη σκέψη μου απασφαλίζοντας τις συμβάσεις, προστρέχω για απαντήσεις στο υπαρξιακό αίνιγμα. Αυτοί είναι οι δικοί μου τόποι περισυλλογής.
Με κορμό τη ζωγραφική σε χαρτί, η έκθεση περιλαμβάνει 102 έργα διαφόρων περιόδων που στην πλειονότητα τους βγαίνουν για πρώτη φορά στο φως από το αρχείο σας. Ποια περίοδο δημιουργήσατε αυτά τα έργα και γιατί επιλέξατε τη δεδομένη στιγμή για να τα παρουσιάσετε;
Σε πολλές και διαφορετικές περιόδους. Τα περισσότερα σχέδια, κυρίως τα καταφύγια, είναι από την εποχή του Βερολίνου τα οποία όμως συνεχίζονται έως σήμερα. Βεβαίως παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην παρούσα έκθεση γιατί τώρα ήταν η κατάλληλη στιγμή να εκτεθεί ένα μέρος του αρχείου μου. Οι μεγάλες τοιχογραφίες είναι έργα πριν, κατά την περίοδο του εγκλεισμού και μετά.
Πάντα υπάρχει η συγκεκριμένη στιγμή που επαναφέρει πληροφορίες και σκέψεις από το παρελθόν στο παρόν, εξυφαίνοντας τις υπόγειες διεργασίες του χρόνου και της τέχνης.
Ποια θα αποτελούσε μια ανάγνωση της έκθεσης;
Η τέχνη, η ζωγραφική είναι μια πράξη ελευθερίας, μια πράξη επαναστατική, μια μονάδα προλογικής συνείδησης που διαρκώς ανασυντάσσεται. Επαναφέρει και διαχειρίζεται την εξέλιξη του πολιτισμού δημιουργώντας καινούργια δεδομένα στα οποία στηρίζεται η συγκρότηση και η εξέλιξη των κοινωνιών.
Θα ήταν ιδανικό η ανάγνωσή της, πέρα από το υποκειμενικό στοιχείο, να είχε και μια βάση, στο μέτρο του δυνατού, από τις παραπάνω παραμέτρους.
Η έκθεση περιλαμβάνει την υπερμεγέθη εικαστική εγκατάσταση «Χώροι περισυλλογής» από την οποία δανείζεται εν μέρει τον τίτλο της. Ποιος ο στόχος σας μέσω αυτής της εικαστικής εγκατάστασης;
Η εικαστική εγκατάσταση Χώροι περισυλλογής, αποτελούμενη από 90 έργα 100x70 εκατ. έκαστο, προέκυψε από τη δική μου ανάγκη στοχασμού, περίσκεψης και εγκλεισμού. Είναι ένα έργο βαθύτατα ιδιοσυγκρασιακό, υποβλητικό, μαθηματικό και μουσικό που ιστορεί την πορεία μου στον χώρο της τέχνης. Υπάρχει ένα πεδίο ρυθμών, μεταπλάσεων και αναιρέσεων που με τις επαλληλίες σχηματισμού χώρων, μέσω της ζωγραφικής χειρονομίας, θυμίζει ατέρμονα νοητικά επίπεδα και αρθρώνει ένα πολυδύναμο πλέγμα. Άλλωστε το μοτίβο της επανάληψης υπάρχει όχι μόνο στις εγκαταστάσεις, αλλά σε όλο το έργο μου, ως μια ιδιαιτερότητα. Επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα διαλόγου μεταξύ των εικόνων, δημιουργείται μια ένταση που κάνει τον χώρο παλλόμενο, ζωντανό, και αυτό είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία.
Η υπερμεγέθης αυτή εγκατάσταση, έχοντας τη δυνατότητα να προσαρμόζεται στον εκάστοτε εκθεσιακό χώρο, λόγω της θεματικής της και της υπαρξιακής της αγωνίας, αφορά εννοιολογικά τον άνθρωπο και τις κοινωνίες. Στόχος μου, λοιπόν, ήταν να υπογραμμίζει στη μνήμη το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον για το επέκεινα του πολιτισμού μας διασχίζοντας το σύμπαν. Δεν υπάρχει μέλλον χωρίς παρελθόν. Η συνύπαρξη αρχαίας και σύγχρονης εποχής καλπάζει προς το μέλλον και τότε δημιουργούνται νέες κοινωνίες, νέες εποχές.
Από το μηδέν της γραφής, στην πολυχρωμία και στη μονοχρωμία, το μαύρο χρώμα, σας ακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια. Τι βλέπετε κάθε φορά σε αυτό το μαύρο της δημιουργίας;
Ναι, έχω περάσει από πολυχρωμία, μονοχρωμία, μαύρο. Υπήρξα, βεβαίως κολορίστας, πριν φτάσω στο μαύρο - άσπρο. Αγαπούσα το χρώμα, με απασχολούσαν οι αναλύσεις του, παρακολουθούσα την ψυχολογική δύναμη κάθε χρώματος. Ωστόσο, αυτό που είναι να βγει, βγαίνει από μόνο του. Δεν σκέφτεσαι ποιο χρώμα πρέπει να χρησιμοποιήσεις, έρχεται αβίαστα και ελεύθερα. Έτσι αβίαστα και ελεύθερα κατέληξα στο μαύρο - άσπρο. Άλλωστε μια μαύρη γραμμή δεν είναι χίλια χρώματα;
Ποιες νέες σκέψεις γεννιούνται στον τόπο περισυλλογής σας σχετικά με τις καλλιτεχνικές εξελίξεις στον καλλιτεχνικό χώρο;
Με ενδιαφέρει πολύ η συνύπαρξη και η επικοινωνία με τους συνανθρώπους και κυρίως η επαφή μου με τους νέους. Θεωρώ ότι έχουν μεγάλες καλλιτεχνικές δυνατότητες, αρκεί να τις αξιοποιούν. Η χώρα μας οφείλει να επενδύσει πολύ στις τέχνες και τα γράμματα, γιατί είναι το μέσον για τη δημιουργία και εξέλιξη του πολιτισμού. Στη χώρα μας γίνονται προσπάθειες από άτομα με μεγάλες δυνατότητες. Είμαστε λαός που ένα μέρος του είναι υψηλής αισθητικής, όπως άλλωστε συμβαίνει και στους άλλους λαούς. Θα μπορούσαν να είναι καλύτερα τα πράγματα. Τις τελευταίες δεκαετίες η μόρφωση είναι σε πρώτο πλάνο στην ελληνική κοινωνία. Χωρίς τέχνη και γράμματα δεν νοείται χώρα, δεν υπάρχει πολιτισμός. Για ’μένα η τέχνη είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.