Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Άλλη μια αγωνιστική εβδομάδα μόλις ολοκληρώνεται για τις πολύμορφες, πολύχρωμες και δυναμικές κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών και των σπουδαστών, που αντιδρούν για το ολοένα και ευρύτερα γνωστό Π.Δ. 85/2022. Αυτό το τελευταίο, τη διάχυση της ενημέρωσης και το ενδιαφέρον που έχει προσελκύσει ο αγώνας του καλλιτεχνικού κόσμου, επιβεβαιώνουν και οι δικοί μου «δείκτες κοινής γνώμης», οι οδηγοί ταξί. Δύο στους τρεις το προηγούμενο διάστημα, στην πρωτεύουσα, προκάλεσαν οι ίδιοι συζήτηση, θέτοντας σειρά ερωτημάτων και καταδεικνύοντας εντυπωσιακό ενδιαφέρον για το ζήτημα – το δείγμα προέρχεται από ίδια εμπειρία. Aπό ό,τι προκύπτει πάντως από τις εξελίξεις, ανάλογο δείγμα πρέπει να έχουν και στο κυβερνητικό επιτελείο, αφού ο πρωθυπουργός προχώρησε σε μια κίνηση υψηλού –επικοινωνιακού μάλλον παρά πολιτικού– συμβολισμού την περασμένη Τετάρτη. Συναντήθηκε, μαζί με δεκαμελές κυβερνητικό επιτελείο, με εκπροσώπους των καλλιτεχνών και των σπουδαστών, μετά από οκτώ εβδομάδες κινητοποιήσεων που το ζήτημα αντιμετωπιζόταν από κυβερνητικά χείλη ως παραπλάνηση των πολιτικά υποκινούμενων διαμαρτυρόμενων. Η επωδός άλλαξε, ως προς την εικόνα της, μάλλον γιατί ο –πολιτικός– κόμπος έφτασε στο –προεκλογικό– χτένι.
Και λέμε ως προς την εικόνα της, διότι, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, στη δυόμιση ωρών περίπου συνάντηση της περασμένης Τετάρτης, η πρώτη τουλάχιστον ώρα αναλώθηκε με την ίδια τακτική, της επιχείρησης να πειστούν οι εκπρόσωποι των σωματείων και των κινητοποιούμενων σπουδαστών και δασκάλων του χώρου ότι έχουν παραπλανηθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης άνοιξε τη συνάντηση λέγοντας: «Χαίρομαι πάρα πολύ που μας δίνεται η δυνατότητα να κάνουμε αυτή τη συζήτηση για ένα θέμα το οποίο, όπως γνωρίζετε καλά, έχει απασχολήσει πολύ το δημόσιο διάλογο και έχει απασχολήσει κι εμάς πάρα πολύ εσωτερικά. Και επιτρέψτε μου να ξεκινήσω λέγοντάς σας ότι έχετε ένα δίκιο να αισθάνεστε πληγωμένοι. […] Είναι βέβαιο ότι έχουν γίνει πολλά λάθη στο παρελθόν και από προηγούμενες κυβερνήσεις. […] Είμαστε εδώ για να λύσουμε με ειλικρίνεια κάποιες παρεξηγήσεις, οι οποίες νομίζω ότι προέκυψαν από τη δημόσια συζήτηση γύρω από το θέμα αυτό. […] Σε κάθε περίπτωση με την τροπολογία την οποία έχουμε ψηφίσει, έχουμε γυρίσει στο status quo ante, ό,τι ίσχυε δηλαδή πριν από τη δημοσίευση του Π.Δ.»
Φαίνεται ότι πρόκειται για καλά επεξεργασμένη κυβερνητική γραμμή που ανέδειξε στο «δημόσιο διάλογο» την προηγούμενη εβδομάδα και ο υπουργός Επικρατείας, Άρης Σκέρτσος, με άρθρο του στην Καθημερινή. «Η πραγματικότητα είναι ότι με τις πρωτοβουλίες που έχουμε ήδη αναλάβει, βρισκόμαστε σήμερα στο status quo ante. Στην κατάσταση δηλαδή προ της δημοσίευσης του περίφημου Π.Δ. 85/2022. […] Οι καλλιτέχνες έχουν δίκιο να αισθάνονται πληγωμένοι για τη διαχρονική έλλειψη σύγχρονης και επαρκώς διαβαθμισμένης καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στη χώρα μας.»
Αξιοσημείωτη και η ταύτιση απόψεων για μετάθεση ευθυνών σε προηγούμενο χρόνο.
Το αφήγημα των παραπλανημένων και πληγωμένων
Για να επιστρέψουμε πάντως στη συνάντηση που έγινε με τον πρωθυπουργό, όταν τελικά πείστηκε το κυβερνητικό επιτελείο ότι μάλλον εκείνοι έχουν παραπλανηθεί ως προς την κατανόηση και την επάρκεια των επιχειρημάτων του καλλιτεχνικού κόσμου, υπήρξαν δύο βραχυπρόθεσμες και μία μακροπρόθεσμη δέσμευση:
- Η ίδρυση Ανώτατης Σχολής Παραστατικών Τεχνών. Για τον σκοπό αυτό συγκροτήθηκαν Ομάδες Εργασίας οι οποίες ως το τέλος Μαρτίου θα καταθέσουν συγκεκριμένο πλαίσιο για τον χαρακτήρα της Σχολής και τον τρόπο λειτουργίας της, από το 2025.
- Η κατάθεση, ως το τέλος της εβδομάδας (σσ. δηλαδή χθες Παρασκευή που γράφονταν αυτές οι γραμμές), από την κυβέρνηση συγκεκριμένης πρότασης, προκειμένου να θεραπευτεί το ζήτημα που αφορά τη διαφοροποίηση μισθολογικά και ως προς τη βαθμολογική εξέλιξη αποφοίτων δραματικών σχολών και σχολών χορού ανεξαρτήτως του έτους αποφοίτησής τους (προ ή μετά του 2003), για την παροχή καλλιτεχνικού-εκπαιδευτικού και συναφούς έργου στο δημόσιο.
- Συμφωνία για την ύπαρξη οριζόντιας ακαδημαϊκής διαπερατότητας, δηλαδή δυνατότητας εισόδου αποφοίτων δραματικών και συναφών σχολών με κατατακτήριες εξετάσεις στο 3ο εξάμηνο τμημάτων ΑΕΙ.
Ωστόσο, οι δεσμεύσεις δεν «έπεισαν» τους καλλιτέχνες που αναμένουν απτά δείγματα γραφής και συνεχίζουν με κινητοποιήσεις, πραγματοποιώντας 24ώρη πανκαλλιτεχνική απεργία την περασμένη Παρασκευή και πορεία διαμαρτυρίας από το Συμβούλιο της Επικρατείας έως το Σύνταγμα την ώρα που θα κατατιθόταν αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Την Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου, στις 4μμ, στο Rex, θα πραγματοποιηθεί, από τον Πανελλήνιο Μουσικό Σύλλογο και το Πανελλήνιο Σωματείο Ελλήνων Τραγουδιστών, μεγάλη συναυλία στήριξης του αγώνα των καλλιτεχνών, αλλά και αλληλεγγύης στους πληττόμενους λαούς της Συρίας και της Τουρκίας, με συλλογή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης.
Ο χορός έξω από τον «χορό» των παροχών
«Η οριζόντια ακαδημαϊκή διαπερατότητα, ο νέος όρος που εισήχθη στη συνάντηση με τον πρωθυπουργό, για το μεν θέατρο υπάρχει ήδη, για τον δε χορό δεν μπορεί να υπάρξει γιατί δεν υπάρχουν τμήματα συναφή του χορού σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Μια τέχνη για την οποία δεν υπάρχει κρατικός θεσμός ή κρατική σκηνή, δεν υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Μια τέχνη για την οποία ο προϋπολογισμός για όλες τις παραγωγές χορού ήταν 400.000 ευρώ» σημειώνει στην Εποχή η Μίνα Ανανιάδου, πρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων στον Χορό, που συμμετείχε στη συνάντηση.
Ας σημειωθεί εδώ ότι ο κ. Σκέρτσος, στην προσπάθειά του να αποδείξει το ενδιαφέρον της κυβέρνησης για τον πολιτισμό, έφερε ως παράδειγμα την «πετυχημένη πολιτική του cash rebate, δηλαδή της κρατικής χρηματοδότησης κατά 40% στο κόστος παραγωγής 216 κινηματογραφικών και τηλεοπτικών διεθνών και ελληνικών παραγωγών». Όπως για παράδειγμα η τηλεοπτική σειρά «Maestro», η οποία μόνη της επιδοτήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας με ποσό υπερδιπλάσιο από τον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό για όλες τις παραγωγές χορού.
Κυβερνητικές λαθροχειρίες
«Ανάμεσα στα πολλά φάουλ της κυβέρνησης, σχετικά με τη συνάντηση με εκπροσώπους των καλλιτεχνών, είναι το γεγονός ότι δεν κλήθηκαν εκπρόσωποι του κινηματογράφου, ενός από τα ζωντανότερα κομμάτια του ελληνικού πολιτισμού», σημειώνει στην Εποχή η Άννα Χατζησοφιά, σεναριογράφος, ηθοποιός και πρώην βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ.
Όσο για μία από τις λαθροχειρίες των κυβερνητικών ανακοινώσεων μετά το πέρας της συνάντησης, αυτής που αποδίδει στην προηγούμενη κυβέρνηση τη διαφοροποίηση μισθολογικά και ως προς τη βαθμολογική εξέλιξη αποφοίτων δραματικών σχολών και σχολών χορού με βάση το έτος αποφοίτησής τους (προ ή μετά του 2003), η Α. Χατζησοφιά επισημαίνει ότι «στην πραγματικότητα συνέβη το εντελώς αντίθετο, το 2018 με κοινή υπουργική απόφαση, ως μια πρώτη κίνηση, ισοβαθμίστηκαν τα πτυχία όσων είχαν αποφοιτήσει μέχρι το 2003. Έπεται η διαβάθμιση των πτυχίων αποφοίτων των επόμενων ετών. Η νέα κυβέρνηση, όχι μόνο δεν συνέχισε σε αυτό το βήμα αλλά προχώρησε σε περαιτέρω υποβάθμιση.»
Πάντως, η Α. Χατζησοφιά τονίζει ότι οι πραγματικοί στόχοι του επίμαχου Π.Δ. –και ο λογος που δεν παίρνεται επ’ ουδενί πίσω– βρίσκονται σε δύο σημεία: την πρόσληψη καλλιτεχνών στο πλαίσιο του επικείμενου διαγωνισμού του ΑΣΕΠ με μισθό αποφοίτων λυκείου και την προώθηση της αναθεώρησης του άρθρου 16, με παράλληλη προώθηση της κολεγιακής εκπαίδευσης στον χώρο των παραστατικών τεχνών.
Ευρύτατη στήριξη και συλλογικός αγώνας
Την ίδια στιγμή, συνεχίζονται οι δεκάδες καταλήψεις σχολών από σπουδαστές παραστατικών τεχνών, μεταξύ των οποίων και των Σχολών Καλών Τεχνών Αθήνας και ΑΠΘ, με απόφαση της γ.σ. των φοιτητών και φοιτητριών, στο πλαίσιο των οποίων πραγματοποιούνται δυναμικές συνελεύσεις. Εδώ αξίζει να κρατήσουμε ένα σημείο αυτού του τόσου σημαντικού αγώνα διαρκείας των ανθρώπων του πολιτισμού: η σύνδεση των θεσμικών συναντήσεων με τις κινηματικές διαδικασίες είναι άμεση και στενή. Οι εκπρόσωποι των καλλιτεχνών έσπευσαν μετά τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό να ενημερώσουν τις συνελεύσεις κεντρικών καταλήψεων σπουδαστών αυτοπροσώπως, καθώς και να αποσαφηνίσουν σημεία και να συναποφασίσουν βήματα με οριζόντιο τρόπο. Ενώ και στις θεσμικές συναντήσεις παραβρίσκεται εκπρόσωπος των σπουδαστών από τις υπό κατάληψη σχολές.
Παράλληλα, η αλληλεγγύη και η στήριξη του πανκαλλιτεχνικού αγώνα είναι ευρύτατη και συνεχώς αυξανόμενη. Την ημέρα της συνάντησης με τον πρωθυπουργό, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος δήλωνε με ανακοίνωσή της: «την ώρα της συνάντησής μας στο Μέγαρο Μαξίμου, σας θέλουμε όλους και όλες δίπλα μας». Και έχουν πολλούς συμπαραστάτες εντός και εκτός συνόρων, αφού ανακοινώσεις συμπαράστασης έχουν εκδώσει η Διεθνής Ομοσπονδία Ηθοποιών και Παραστατικών Τεχνών (FIA), η Oμοσπονδία Eυρωπαίων Σκηνοθετών (FERA), το Εθνικό Γαλλικό Συνδικάτο Καλλιτεχνών και η Γενική Εργατική Συνομοσπονδία Γαλλίας (CGT), καθώς και σειρά συνδικάτων από την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Χαρακτηριστική είναι επίσης και η συνεχώς αυξανόμενη απήχηση στη συγκέντρωση υπογραφών συγγραφέων, ποιητών και εκδοτών, που ξεκίνησε με πρωτοβουλία του Δικτύου Συγγραφέων, στο συνοδευτικό κείμενο της οποίας επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, πως «ο πολύπαθος κλάδος του βιβλίου, για τον οποίο δεν υπάρχει απολύτως καμία συστηματική κρατική φροντίδα, δεν θα μπορούσε παρά να συμπαραστέκεται με κάθε τρόπο και μέσο στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των καλλιτεχνών». Σημαντική είναι επίσης και η συστράτευση εκπαιδευτικών και καλλιτεχνών, αφού την Τετάρτη, στην πανεκπαιδευτική απεργία, οι διαδηλώσεις τους συμπορεύτηκαν.
Ανακοίνωση στήριξης εξέδωσαν και οι δημοσιογράφοι της ΕΡΤ, οι οποίοι με ανακοίνωσή τους απαιτούν από τη διοίκηση της ΕΡΤ, «να δώσει βήμα στον καλλιτεχνικό κόσμο της χώρας που βρίσκεται σε πρωτοφανή κινητοποίηση λόγω του άδικου ΠΔ. Η δημόσια τηλεόραση οφείλει να τους δώσει χώρο και χρόνο προκειμένου να ενημερώσουν την κοινωνία για τις θέσεις τους. Δεν ξεχνάμε την έμπρακτη στήριξη που μας παρείχαν όταν η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου έριξε μαύρο στην ΕΡΤ». Πάντως, στο πλαίσιο της 25λεπτης παρουσίας του στην ΕΡΤ, μια ημέρα μετά τη συνάντηση με τα καλλιτεχνικά σωματεία και λίγες ώρες αφότου οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ δήλωσαν συμπαράσταση, ο πρωθυπουργός δεν έκανε απολύτως καμία αναφορά στον αγώνα των καλλιτεχνών και τη συνάντησή του μαζί τους. Δεν επανέλαβε καν δημόσια τις δεσμεύσεις του.
Για όσους αναρωτιούνται γιατί
Πάντως η κυβέρνηση άδραξε την ευκαιρία να αποκαλύψει τις στοχεύσεις και τα κίνητρά της με –σχεδόν– κρυστάλλινο και εμμονικό τρόπο. Ο πρωθυπουργός δήλωσε στο πλαίσιο της συνάντησης με εκπροσώπους των καλλιτεχνών: «Νομίζω ότι όλοι σας αντιλαμβάνεστε ότι υπάρχουν και συνταγματικοί περιορισμοί, ως προς τη δυνατότητα να παρέχεται ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και όσο δεν αλλάζει το άρθρο 16, αυτό δεν είναι κάτι το οποίο θα είναι εφικτό. Θα χαρώ πάρα πολύ βέβαια όταν με το καλό προχωρήσει αυτή η μεταρρύθμιση –γιατί είναι στις προθέσεις μας στην επόμενη συνταγματική μεταρρύθμιση να αλλάξουμε το άρθρο 16, όσοι διαμαρτυρήθηκαν μετ’ επιτάσεως και ζήτησαν την αναγνώριση της δυνατότητας της ιδιωτικής εκπαίδευσης να παρέχει πτυχία τα οποία θα είναι ουσιαστικά πανεπιστημιακά, να μας στηρίξουν σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια που θα κάνουμε τότε.»
Αλλά, ο πρωθυπουργός στην εισαγωγή του έθιξε και άλλο ένα σημείο κλειδί: «Θέλω να επαναλάβω ότι και το περιβόητο ΠΔ, το οποίο δημιούργησε όλη αυτήν την πολύ μεγάλη συζήτηση, δημοσιεύθηκε εν όψει ενός πολύ μεγάλου διαγωνισμού του ΑΣΕΠ στο πλαίσιο μιας μεγάλης προσπάθειας μεταρρύθμισης και αναδιοργάνωσης του ανθρώπινου δυναμικού του δημοσίου».
Ως λαγός ο κ. Σκέρτσος, με το άρθρο του στην Καθημερινή, αποσαφήνιζε για όσους τυχόν δεν κατάλαβαν: «Για να το πούμε όσο πιο απλά γίνεται ως προς το επίμαχο ζήτημα της “εξίσωσης” με τα απολυτήρια λυκείου: αυτό που λέει το Π.Δ. είναι ότι οποιοσδήποτε απόφοιτος μεταλυκειακής εκπαίδευσης που δεν έχει πτυχίο ΑΕΙ – ΤΕΙ και επιθυμεί να εργαστεί στο Δημόσιο σε θέση διοικητικού υπαλλήλου, προσλαμβάνεται και αμείβεται στην κατηγορία υπαλλήλων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η κατάταξη αυτή είναι οριζόντια. Δεν αφορά μόνο τους καλλιτέχνες. Αφορά 71 κλάδους και 205 ειδικότητες συνολικά. […] Θα έπρεπε το ελληνικό κράτος να έχει και μια ενδιάμεση οριζόντια βαθμίδα αμοιβών για τους κατόχους τίτλων μεταλυκειακής εκπαίδευσης; Ενδεχομένως ναι. Ομως, δεν έχει.» Ε τι να κάνουμε; δεν είμαστε και το κράτος…
Αλλά δεν το άφησε εκεί ο καλά διαβασμένος επικοινωνιακά υπουργός Επικρατείας, συνέχισε: «Δεν θα έπρεπε με την ίδια λογική, λοιπόν, σήμερα να βρίσκονται στους δρόμους και άλλες περίπου 200 ειδικότητες εναντίον του ίδιου Π.Δ.; Ομως δεν βρίσκονται. Αυτό θα έπρεπε κάτι να λέει στους καλλιτέχνες.»
Θα πρέπει κάτι να λέει σε όλους μας. Ίσως όχι αυτό που θα ήθελε ο κ. Σκέρτσος.