Ο πολιτικός επιστήμονας και επικεφαλής της πολιτικής και κοινωνικής έρευνας της Prorata Άγγελος Σεριάτος αναλύει τη στρατηγική της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, την πίεση που θα δεχτούν το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25, τη στάση της ακροδεξιάς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η εκτίμησή του για το πώς θα επηρεάσει το αποτέλεσμα της πρώτης κάλπης, τη δεύτερη κάλπη, η οποία και θα αναδείξει την επόμενη κυβέρνηση. Η διαφορά μεταξύ πρώτου και δεύτερου κόμματος θα είναι ο πιο κρίσιμος παράγοντας.
Είναι πλέον η ώρα απολογισμού της κυβερνητικής θητείας της Νέας Δημοκρατίας. Παρότι έχει μια συνεχή φθορά έχει αντέξει και ενώ η αξιολόγηση του κυβερνητικού της έργου γίνεται ολοένα και πιο αρνητική, κράτησε. Ο τρόπος που έβγαλε την τετραετία μπορεί να της εξασφαλίσει επανεκλογή;
Πράγματι, το γενικότερο κλίμα δεν είναι ιδιαίτερα θετικό για την κυβέρνηση. Παρότι όμως έχει υποστεί σημαντική φθορά, έχει καταφέρει να πείσει μια σημαντική εκλογικά μερίδα πως μέσα σ’ έναν εξαιρετικά ασταθή κόσμο αποτελεί μια σχετικά αξιόπιστη λύση διακυβέρνησης. Μια λύση σχετικής σταθερότητας. Έχει πείσει μάλιστα ένα αξιοσημείωτο τμήμα των εκλογέων πως διαθέτει την πολιτική βούληση «εφόσον η χώρα το έχει ανάγκη» να ξεπεράσει τη διαίρεση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς και να ευθυγραμμιστεί με την «κοινή λογική». Έχει πείσει σε μεγάλο βαθμό πως δεν είναι μια ανάλγητη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση, αλλά ότι όταν χρειαστεί θα δώσει επιδόματα και θα αυξήσει τον κατώτατο μισθό, ενώ παράλληλα εφόσον κριθεί αναγκαίο θα εφαρμόσει το δόγμα «τάξη και ασφάλεια» και θα ιδιωτικοποιήσει. Συμπύκνωση του όλου αφηγήματος, είναι αναμφίβολα το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Το τεχνοκρατικό αυτό υπουργείο που βελτιώνει την καθημερινότητα του πολίτη πέρα και έξω από ιδεολογίες. Επομένως, για μια σημαντική κοινωνική μερίδα, η κυβέρνηση της ΝΔ δεν είναι ένα ακραία συντηρητικό, νεοφιλελεύθερο όχημα αλλά μια κυρίαρχα τεχνοκρατική αντίληψη της κυβερνητικής εξουσίας με κεντροδεξιά πυξίδα. Και αυτή η αντίληψη είναι που της εξασφαλίζει σημαντικές πιθανότητες επανεκλογής.
Η πολιτική που εφαρμόζει η ΝΔ αποτυπώνεται πια καθαρά στην καθημερινότητα και τις ζωές των πολιτών. Βλέπεις να συσσωρεύεται η δυσαρέσκεια, η οποία μπορεί και να προκαλέσει ένα διαφορετικό αποτέλεσμα;
Η δυσαρέσκεια πράγματι συσσωρεύεται αλλά την ίδια στιγμή διαμοιράζεται και μάλιστα χωρίς ιδιαίτερο ενθουσιασμό μεταξύ διαφόρων κομμάτων της αντιπολίτευσης ή και της αποχής. Με άλλα λόγια, δεν διαφαίνεται να υπάρχει, αυτή τη στιγμή, κάποιο βουβό κύμα που θα μπορούσε να ανατρέψει την υπάρχουσα εικόνα. Μην ξεχνάμε ότι στην μεγάλη εικόνα η κυβέρνηση συνεχίζει να διαχειρίζεται χωρίς εντυπωσιακές πιέσεις την κατάσταση στην οικονομία, αξιοποιώντας και τα οικονομικά περιθώρια (το λεγόμενο «μαξιλαράκι») που της κληροδότησε η προηγούμενη κυβέρνηση.
Το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων να αναμένουμε πως θα προκαλέσει ζημιά στη ΝΔ; Συνεχώς, από την κυβέρνηση και δημοσιογράφους υποστηρίζεται ότι τελικά δεν είναι ένα θέμα που αγγίζει την κοινή γνώμη.
Κοιτάξτε, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη η θέση που συμμερίζεται μερίδα των πολίτικων ελίτ της χώρας και των παραδοσιακών μίντια ότι η υπόθεση των παρακολουθήσεων δεν αφορά την κοινωνία. Ακόμα πιο δημαγωγικός και ως εκ τούτου επικίνδυνος δε, είναι ο ισχυρισμός ότι «αυτά πάντοτε γίνονταν». Και υπό αυτή την έννοια, έχω την άποψη ότι οι δυνάμεις της δημοκρατίας και της προόδου δεν πρέπει νομιμοποιήσουν αυτό το επικίνδυνο αφήγημα. Μέλημά τους θα πρέπει να είναι η αλλαγή των στάσεων και των αντιλήψεων, η ανάδειξη κρίσιμων ζητημάτων, όπως αυτό, και τελικά μέσα από μια τέτοια διαδικασία η διεύρυνση του χώρου του εφικτού. Από εκεί και πέρα και με το βλέμμα στις εκλογές πιστεύω ότι το ζήτημα των παρακολουθήσεων θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο από κοινού όμως με άλλα ζητήματα οικονομίας, διαφθοράς και σκανδάλων.
Το γεγονός ότι ακόμα δεν έχει οριστεί ημερομηνία εκλογών και εμφανίζεται ως μια πρωτοβουλία στα χέρια του πρωθυπουργού είναι κάτι που θα λειτουργήσει υπέρ της ΝΔ εκλογικά; Δεν μπορούμε να μιλάμε πια για πρόωρες εκλογές, αλλά για μια ολοκληρωμένη θητεία. Ποιος ο λόγος να κρατείται το «χαρτί του αιφνιδιασμού», όπως χαρακτηρίζεται;
Οι εκλογές πρέπει να γίνουν έως τον Ιούνιο και μπαίνουμε σιγά-σιγά στον Μάρτιο. Στην Τουρκία του αυταρχισμού οι πολίτες γνωρίζουν εδώ και αρκετούς μήνες την ημερομηνία των εκλογών. Κατά τη γνώμη μου, είμαστε πολύ κοντά στα όρια της αλλοίωσης της συνταγματικής φιλοσοφίας. Οι εκλογικές διαδικασίες εθνικού επιπέδου αποτελούν κορυφαία όψη της δημοκρατίας. Δεν μπορούν να αποτελούν αντικείμενο μικροπολιτικής και φυσικά δεν μπορεί να εμπεδώνεται ευρέως η αντίληψη πως ο χρόνος διεξαγωγής τους είναι στη διακριτική ευχέρεια του πρωθυπουργού. Είναι ανεύθυνα και επικίνδυνα πράγματα αυτά και αποτελούν σαφή διολίσθηση προς τον αυταρχισμό. Σε κάθε περίπτωση, επιχειρώντας να ερμηνεύσω τη στάση της ΝΔ, θα έλεγα πως το κόμμα επιθυμεί πάση θυσία να περιορίσει τον χρόνο της προεκλογικής αντιπαράθεσης γιατί γνωρίζει ότι όσο δεν δημιουργούνται νέα γεγονότα (και η προεκλογική περίοδος αποτελεί γεγονός) ο χρόνος κυλάει υπέρ της. Υπό αυτή την έννοια, μια σύντομη προεκλογική περίοδος, αναμφίβολα, θα ευνοούσε το κυβερνών κόμμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ στις δημοσκοπήσεις βρίσκεται σταθερά πίσω. Ποιες θα ήταν οι προϋποθέσεις για να αλλάξει η εικόνα;
Με τα δεδομένα που έχουμε στα χέρια μας, αυτή τη στιγμή δεν μοιάζει ιδιαίτερα πιθανό να ανατραπεί η υπεροχή της ΝΔ στις πρώτες εκλογές με την απλή αναλογική. Αυτή, ωστόσο είναι η δημοσκοπική εικόνα της περιόδου και οι μετρήσεις εκλογικής συμπεριφοράς ούτε κάλπες είναι ούτε φυσικά φιλοδοξούν να τις αντικαταστήσουν. Ο κυρίαρχος λαός θα είναι πάντοτε αυτός που θα αποφασίζει την ακριβή κοινοβουλευτική αναλογία ισχύος μεταξύ των κομμάτων την ημέρα των εκλογών. Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν τάσεις. Ούτε χρειάζεται, ούτε μπορούν - και ούτε αξιώνουν ότι μπορούν - να προβλέψουν με ακρίβεια δεκαδικού τα εκλογικά αποτελέσματα, ιδίως σε μια εποχή όπου σημαντική μερίδα ψηφοφόρων αποφασίζει πως θα συμπεριφερθεί εκλογικά κυριολεκτικά πάνω από την κάλπη. Και καλό είναι να αρχίσουμε να συνηθίζουμε τη νέα αυτή πραγματικότητά, μελετώντας πέρα από την πρόθεση ψήφου και τον υπόλοιπο πλούτο των πολιτικών ερευνών με στόχο την κατανόηση μιας συγκεκριμένης περιόδου. Οι δημοσκοπήσεις παραμένουν ένα εξαιρετικά χρήσιμο για τα δημοκρατικά κόμματα και τους πολίτες εργαλείο.
Πάντως, βλέποντας την κλεψύδρα να αδειάζει, θα έλεγα πως ο ΣΥΡΙΖΑ και τα στελέχη του στον χρόνο που έχει απομείνει θα πρέπει με ενότητα, εξαιρετική πειθαρχία, συνέπεια και επαναληψιμότητα να αναπαράγει με κάθε δυνατό τρόπο τις ήδη επεξεργασμένες προγραμματικές του θέσεις, προσπαθώντας να πείσει ότι εφόσον εφαρμοστούν θα αλλάξει προς το καλύτερο η ζωή του καθενός και της καθεμιάς. Μόνο έτσι θα μπορέσει να μετατρέψει στον χρόνο που απομένει μια κρίσιμη μερίδα του αντικυβερνητικού ρεύματος σε έστω κριτική - αλλά πάντως θετική - προς τον ΣΥΡΙΖΑ ψήφο.
Το δίλημμα αυτοδυναμία ή κυβέρνηση συνεργασίας είναι υπαρκτό ως προς την επιλογή της ψήφου;
Η συζήτηση περί κυβέρνησης συνεργασίας όσο δεν αποκαλύπτει με σαφήνεια το περιεχόμενο της, θα παραμένει σε μεγάλο βαθμό κενό γράμμα. Συνεργασία μεταξύ ποιων; Ο κόσμος δεν επιθυμεί γενικά και αόριστα συνεργασίες. Ενότητα μεταξύ ποιων και πάνω σε ποια βάση; Σε κάθε περίπτωση, στη βάση των στοιχείων που έχουμε στη διάθεση μας, η μεγαλύτερη μερίδα των ψηφοφόρων της ΝΔ επιθυμεί κυβέρνηση αυτοδυναμίας και μια μικρότερη μερίδα συγκυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ ή την Ελληνική Λύση. Από την άλλη πλευρά, οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ δείχνουν σαφή προτίμηση στα διάφορα σενάρια προοδευτικής διακυβέρνησης χωρίς ωστόσο να νοηματοδοτείται από όλους τους με τον ίδιο τρόπο η αφήγηση περί προοδευτικής συνεργασίας. Οι δε ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ διαμοιράζονται μεταξύ του σεναρίου της συγκυβέρνησης με τον ΣΥΡΙΖΑ - χωρίς ωστόσο τη συμμετοχή του ΜεΡΑ25 - και του σεναρίου συγκυβέρνησης με τη ΝΔ.
Ποια είναι τα σημεία εκείνα που θα αλλάξουν τα κριτήρια ψήφου μεταξύ πρώτης και δεύτερης κάλπης.
Νομίζω πως δύο μεγέθη θα μας απασχολήσουν στις πρώτες κάλπες. Πρώτον η διαφορά μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ που αφορά κυρίως το αφήγημα του ΣΥΡΙΖΑ και αναμφίβολα θα επηρεάσει και τα κριτήρια ψήφου στις δεύτερες κάλπες και δεύτερον το ποσοστό της ΝΔ που αφορά κυρίως το αφήγημα της ΝΔ και τον τρόπο που αυτή θα προσεγγίσει το εκλογικό ακροατήριο στον δρόμο προς τις δεύτερες κάλπες. Και εξηγούμαι: αν ο ΣΥΡΙΖΑ πετύχει μια διαφορά που θα προσληφθεί από το εκλογικό σώμα ως περίπου ισοπαλία με τη ΝΔ θα ενισχυθεί το αφήγημα περί προοδευτικής κυβέρνησης μη δεξιών δυνάμεων. Ωστόσο, αν αυτό δεν συμβεί, τότε τα πράγματα θα είναι εξαιρετικά αμήχανα γι’ αυτόν και την επικοινωνιακή στρατηγική του στον δρόμο προς τις δεύτερες εκλογές. Από την άλλη πλευρά, αν η ΝΔ πετύχει να συγκεντρώσει ένα ποσοστό αρκετά κοντά στην αυτοδυναμία, δηλαδή τουλάχιστον 34% τότε θα έχει πατήσει στο απαραίτητο σκαλοπάτι που θα της επιτρέψει να διεκδικήσει ψήφο διακυβέρνησης του τόπου στις επόμενες κάλπες της ενισχυμένης αναλογικής.
Ας δούμε το ρόλο και των υπόλοιπων κομμάτων. Ποια η θέση του ΠΑΣΟΚ στο εκλογικό παιχνίδι;
Το ΠΑΣΟΚ είχε μια πρωτοφανή ευκαιρία να καθιερωθεί ως τρίτος διακριτός πόλος στο πολιτικό σκηνικό, την οποία επιτρέψτε μου να πω ότι πέταξε στα σκουπίδια. Το κόμμα πέτυχε μια προηγούμενη περίοδο να συνομιλεί με μια εξαιρετικά μεγάλη μερίδα του εκλογικού σώματος κατά την πρώτη περίοδο εκλογής του Νίκου Ανδρουλάκη στην ηγεσία. Η μετριοπαθής, χωρίς γωνίες τακτική του νέου ηγέτη, ωστόσο, όσο χρήσιμη ήταν στην εσωκομματική μάχη, τόσο περιορισμένης δυναμικής ήταν την αμέσως επόμενη περίοδο. Και πλέον το κόμμα μοιάζει απλώς να προσπαθεί να συγκρατήσει μέρος της δυναμικής που ανέπτυξε μετά την εκλογή του νέου του ηγέτη. Η πίεση που δέχεται το τελευταίο διάστημα είναι εξαιρετικά έντονη. Η εκτίμησή στη βάση των δεδομένων που έχουμε είναι ότι θα κινηθεί σε ένα οριακά διψήφιο ποσοστό, ενώ στην περίπτωση που η κάλπη βγάλει ντέρμπι μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, θα πιεστεί περαιτέρω. Το ΠΑΣΟΚ θα καταφέρει να συγκρατήσει μέρος της δυναμικής του μόνο κατά την περίπτωση που η ΝΔ επικρατήσει κατά κράτος του ΣΥΡΙΖΑ.
Το ΜέΡΑ25 και το ΚΚΕ θα πιεστούν;
Η επιρροή του ΚΚΕ παραμένει σταθερή εδώ και μεγάλο διάστημα. Ενδεχομένως να πιεστεί ελαφρώς στις δεύτερες κάλπες, όχι όμως τόσο όσο πιέστηκε το 2015. Για το ΜέΡΑ25 τα πράγματα είναι ακόμα δυσκολότερα, γιατί δεν έχει καταφέρει να παράξει, με αντοχή μέσα στο χρόνο, κομματικές ταυτίσεις με τους ψηφοφόρους του. Και επειδή περισσότερο συμπυκνώνει μια ψήφο διαμαρτυρίας νομίζω πως θα περιοριστεί σε μια μάχη για την είσοδο στο κοινοβούλιο. Και εφόσον η πρώτη κάλπη δώσει ένα αποτέλεσμα που θα προσληφθεί ως ντέρμπι, τότε ενδεχομένως να συρρικνωθεί βίαια στην αμέσως επόμενη.
Ο αποκλεισμός με νόμο του Κασιδιάρη από τη συμμετοχή στις εκλογές, τι προκάλεσε; Τι θα αποκομίσει η ΝΔ από αυτή την κίνηση;
Κοιτάξτε, η ΝΔ γνωρίζει -κι ας μην το λέει ανοιχτά- ότι επικοινωνεί σε επίπεδο εκλογέων με αυτό το χώρο. Υπό αυτή την έννοια, η μη κάθοδος του κόμματος Κασιδιάρη στις εκλογές θα μπορούσε να της εξασφαλίσει μια μερίδα ψηφοφόρων αυτού του σχηματισμού. Δεδομένης μάλιστα της έλλειψης ηγετικών φυσιογνωμιών στα υπόλοιπα κόμματα του χώρου τα κέρδη για τη ΝΔ ενδεχομένως να είναι σημαντικά. Εφόσον το κόμμα Κασιδιάρη δεν πάρει έγκριση συμμετοχής στις επερχόμενες εκλογές, οι περισσότεροι ψηφοφόροι του πιθανότατα θα στηρίξουν έστω και κριτικά τη ΝΔ, ενώ οι υπόλοιποι θα διαμοιραστούν μεταξύ μικρότερων ακροδεξιών σχηματισμών και αποχής.