Μπέρτολτ Μπρεχτ «Ιστορίες του κυρίου Κόινερ», μετάφραση- εισαγωγή: Πέτρος Μάρκαρης, εκδόσεις Κείμενα, 2022
Έχουν γραφτεί τόνοι χαρτιού για τον σημαντικότερο, ίσως, μαρξιστή δημιουργό του 20ού αιώνα. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ γεννήθηκε το 1898 στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας. Οι σπουδές ιατρικής, στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, του χρησίμευσαν για τη νοσηλεία στρατιωτών στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Παράλληλα ξεκινούσε τη συγγραφή ποιημάτων και θεατρικών έργων. «Η Όπερα της Πεντάρας» (1928) σε μουσική του γερμανού συνθέτη Κουρτ Βάιλ και λιμπρέτο του Μπρεχτ γνώρισε μεγάλη επιτυχία και ακόμη μεγαλύτερη η ταινία που σκηνοθέτησε ο Βίλελμ Παμπστ λίγα χρόνια αργότερα. Ο Μπρεχτ έγραψε κλασικά θεατρικά – «Η Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της», «Ο κύκλος με την κιμωλία», «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν», «Τρόμος και αθλιότητα του Γ΄ Ράιχ», «Η ζωή του Γαλιλαίου», «Ο κύριος Πούντιλα και ο υπηρέτης του Μάττι», «Η μέρα της Κομμούνας» κ.ά. Όταν οι ναζιστές κατέλαβαν την εξουσία, με τις ευλογίες των βιομηχάνων και των μικροαστών, ο καλλιτέχνης πέρασε στην Ελβετία. Κατόπιν Δανία, Σουηδία και Φιλανδία, με τη χιτλερική μπότα στο κατόπι του, για να καταλήξει στις ΗΠΑ και να παραμείνει μέχρι το 1948. Επιστρέφει τότε στη ΛΔ Γερμανίας κυνηγημένος τούτη τη φορά από τη διαβόητη Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων του γερουσιαστή Τζόζεφ Μακάρθι. Οκτώ χρόνια μετά πεθαίνει στο Ανατολικό Βερολίνο όπου είχε ιδρύσει και διεύθυνε, μαζί με τη γυναίκα του Χελένε Βάιγκελ, το πρωτοποριακό θέατρο Μπερλίνερ Ανσάμπλ. Φυσικά είναι γνωστή τοις πάσι η αισθητική φόρμα των έργων του, αυτό το παραξένισμα που αναγκάζει τον θεατή να βγει από τον συναισθηματικό του εναγκαλισμό με τους χαρακτήρες της ιστορίας – να τον κάνει να σκεφτεί αντίθετα, να υπονομεύσει τη ροή της πλοκής. Η ηθελημένη αποστασιοποίηση του κοινού βοηθάει στην ανατροπή των στερεότυπων και του ηγεμονικού συντηρητικού τρόπου σκέψης.
Οι Ιστορίες του κυρίου Κόινερ αναφέρονται στις αντιδράσεις τού όποιου κυρίου Κόινερ μπροστά σε καθημερινά φαινόμενα σχετικά με καθιερωμένες αντιλήψεις και καταστάσεις που θεωρούνται παντελώς φυσικές για τους ανώνυμους ανθρώπους.
Ο Μπρεχτ ερμηνεύει ταξικά την κίνηση της ιστορίας. Δημιουργεί ούτως το στοιχείο της έκπληξης, της ανακάλυψης, καθώς οι ηθοποιοί σταματούν να υποδύονται τους ρόλους τους και μιλούν ως σχολιαστές των καταστάσεων που συμβαίνουν στον κόσμο της σκηνής.
Η τωρινή -σε νέα, επεξεργασμένη μορφή- έκδοση περιλαμβάνει για πρώτη φορά την πλήρη σειρά των Ιστοριών του κυρίου Κόινερ, τις οποίες άρχισε να γράφει απ’ το 1927 έως και τις αρχές του 1950, λίγο προτού φύγει από τη ζωή. Έχει ενδιαφέρον να πούμε πως περιλαμβάνει, επίσης, ιστορίες που είχαν γραφτεί στην εξορία στη Ζυρίχη, τις οποίες ξετρύπωσε το 2004 ο ελβετός ιδιοκτήτης του σπιτιού σε ένα μπαούλο στην αποθήκη με διάφορα άλλα πράγματα του Μπρεχτ. Αυτές ανήκουν στο Αρχείο Bertolt Brecht, γνωστές ως Χειρόγραφο της Ζυρίχης. Οι μικρές αυτές παραβολές αποτελούν πολλές φορές κομψοτεχνήματα οικονομίας λόγου που εμφορούνται από ηθικά προτάγματα. Υπάρχουν οι γνωστές ρήσεις του, όλες όμως απαιτούν σκέψη πριν την κατανόηση.
Όπως γράφει ο μεταφραστής Πέτρος Μάρκαρης, από τις νέες προσθήκες, «κάποιες ιστορίες είναι ημιτελείς, άλλες πάλι δίνουν την εντύπωση σκέψεων και ιδεών, που καταγράφονται ως σημειώσεις. Πολλές ιστορίες είναι άτιτλες.»