Ούτε εβδομάδα δεν πέρασε από την τελευταία συνέντευξη του Νοάμ Τσόμσκι με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπου δηλώνει την πεποίθηση του πως η διόγκωση του ΝΑΤΟ φέρνει κοντά μία πιθανή πυρηνική σύρραξη. Πρόκειται για έναν πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας με πτώματα Ουκρανών, όπως πριν χρόνια πολεμούσαν μέχρι τον τελευταίο Αφγανό, τονίζει ο γνωστός διανοούμενος και πολιτικός ακτιβιστής.
Στις 21 Φεβρουαρίου, η Ρωσία αποσύρθηκε από τη διμερή αμερικανο-ρωσική Συνθήκη New START, δηλαδή τη Συνθήκη Μέτρων για τον περιορισμό των στρατηγικών επιθετικών όπλων, την οποία οι δύο χώρες είχαν υπογράψει στην Πράγα στις 8 Απριλίου 2010 και τέθηκε σε ισχύ στις 5 Φεβρουαρίου 2011. Η Συνθήκη προβλέπει τον αμοιβαίο έλεγχο ανάπτυξης πυρηνικών οπλοστασίων, μέσω 18 επισκέψεων κάθε πλευράς στις πυρηνικές εξοπλιστικές εγκαταστάσεις της άλλης κάθε χρόνο και αποδείχτηκε αρκετά λειτουργική, αφού οι δύο πλευρές τήρησαν το χρονοδιάγραμμα περιορισμού των εξοπλισμών τους μέχρι την καταληκτική ημερομηνία της 5ης Φεβρουαρίου 2018.
Η πανδημία χρεοκόπησε τη διπλωματία;
Η ρωσική πλευρά ισχυρίζεται ότι οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τα περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις την περίοδο της πανδημίας για να μην επιτρέψουν τις επισκέψεις στις πυρηνικές οπλικές τους εγκαταστάσεις και γι’ αυτό η Ρωσία απέκλεισε με τη σειρά της την παρουσία αμερικανών εμπειρογνωμόνων στη χώρα. Τον περασμένο Νοέμβριο, οι Ρώσοι απέρριψαν τη συνεδρίαση της διμερούς επιτροπής, αρμόδια για την επίλυση προβλημάτων στα πλαίσια τήρησης των συμφωνηθέντων- η αμοιβαία διακοπή των επισκέψεων είναι ένα από αυτά. Η ροή των επισκέψεων δεν αποκαταστάθηκε και ο πόλεμος στην Ουκρανία απομάκρυνε κάθε σχετική πιθανότητα.
Σε διάγγελμά του στις 23 Φεβρουαρίου, ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε την αποχώρηση από το σκέλος της συμφωνίας που αναφέρεται στον έλεγχο των οπλοστασίων και όχι στην παραγωγή των όπλων, ενώ διατείνεται ότι η Ρωσία δε θα υπερβεί το πλαίσιο της Συνθήκης και θα ενημερώνει τις ΗΠΑ για πιθανές νέες τοποθετήσεις πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Μόνο που κανείς δε φάνηκε να πείθεται, δεδομένης της εγγενούς δυσκολίας που πάντοτε υπήρχε στον αμοιβαίο έλεγχο του ακριβή αριθμού των πυρηνικών. Πολύ περισσότερο που η συμφωνία New START είναι στην πραγματικότητα η τελευταία που έχει απομείνει μεταξύ άλλων με παρόμοια στόχευση, οι οποίες σταδιακά εγκαταλείφθηκαν την τελευταία εικοσαετία. Η εξέλιξη αυτή δυσχεραίνει περισσότερο τη διατήρηση του κύρους μίας άλλης πρωτοβουλίας: της Συνθήκης Μη Εξάπλωσης των Πυρηνικών Εξοπλισμών η οποία διεκδικεί όλο και μεγαλύτερη διεθνή αναγνώριση και αποτελεί το μόνο όπλο της παγκόσμιας κοινότητας κατά των πυρηνικών όπλων.
Παλιοί εχθροί, νέοι πελάτες και διπλωματικά παζάρια
Η απόφαση Πούτιν ανέδειξε έναν επιπλέον κρίσιμο παράγοντα στο γεωπολιτικό παιχνίδι, που ξεπερνάει την εμβέλεια του πολέμου στην Ουκρανία αν και σχετίζεται απολύτως με αυτόν: τη δημιουργία νέων συμμαχιών και την προσέγγιση παλιών εχθρών εν ονόματι νέων κοινών μετώπων. Γιατί η Ρωσία δύσκολα θα επέλεγε αυτό το πεδίο πρόκλησης έναντι της Δύσης χωρίς την όψιμη συμμαχία της με την Κίνα και την εξασφαλισμένη ανοχή της Ινδίας.
Τι κι αν το περασμένο καλοκαίρι, στη Σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ πέτυχαν να συσφίξουν τις στρατιωτικές τους σχέσεις με την Αυστραλία, την Ιαπωνία και την Ινδία. Οι Ινδοί λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπ΄όψιν τους το γεγονός της εξοικονόμησης τουλάχιστον 3,6 δισ. δολαρίων σε λιγότερο από ένα χρόνο, επειδή αγοράζουν πετρέλαιο από τη Ρωσία σε τιμή μειωμένη και κάτω από το όριο των 60 δολαρίων το βαρέλι που επιβάλουν οι διεθνείς αγορές. Το ένα χέρι νίβει το άλλο- η ρωσική αγορά ενέργειας μένει ζωντανή παρά το δυτικό εμπάργκο, η Ινδία παίρνει φθηνότερα το εισαγόμενο πετρέλαιο καλύπτοντας το 85% των συνολικών αναγκών της και δύο πυρηνικές γειτονικές υπερδυνάμεις δεν έχουν πλέον λόγο να δείχνουν τα δόντια τους η μία στην άλλη. Με δεδομένο ότι η Ινδία βρίσκει στη Ρωσία καλό προμηθευτή και για εξοπλιστικές της απαιτήσεις, η αμερικανική προσέγγιση μοιάζει να έχει περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα.
Ταυτοχρόνως, μετά ένα χρόνο χαμηλού διπλωματικού προφίλ, η κινεζική ηγεσία επιδιώκει αποφασιστικό ρόλο μέσω της ευρωπαϊκής περιοδείας του κορυφαίου διπλωμάτη της, ο οποίος έγινε δεκτός στο Κρεμλίνο με ενθουσιασμό. Εκτός της πάγιας αντίρρησης καταδίκης της ρωσικής εισβολής (όπως στη Σύνοδο G20 πριν λίγες μέρες), η Κίνα δημοσιοποίησε ένα σχέδιο ειρήνευσης 12 σημείων, χωρίς απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία. Παρά την αμοιβαία καχυποψία έως ανοιχτή εχθρότητα στην ιστορία των δύο χωρών, οι αγορές βοήθησαν τη συμφιλίωση- το Πεκίνο αγοράζει φθηνό ρωσικό πετρέλαιο με αντάλλαγμα μικροτσίπς. Το τσεκούρι του πολέμου στρέφεται πλέον αλλού: ο σφοδρός οικονομικός πόλεμος ΗΠΑ - Κίνας προάγει την τακτική ο εχθρός του εχθρού μου ίσως γίνει φίλος μου και όσο ο Μπάιντεν χαρακτηρίζει άχρηστο το κινεζικό σχέδιο ειρήνευσης (αφού αρέσει στον Πούτιν)και διεξάγει μεγάλα γυμνάσια στο Δυτικό Ειρηνικό με το σενάριο αμερικανο-κινεζικής ανάφλεξης, η ρωσική τεχνογνωσία συναντά την κινεζική και οι ανησυχίες για όπλα νέας γενιάς πολλαπλασιάζονται.
Η Φινλανδία ως νατοϊκός εταίρος χτίζει τον αντιρωσικό της φράχτη -τι είδους όπλα θα παραταχθούν από πίσω; Από την πλευρά του ο Ζελένσκι ζητάει από τη Δύση πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Αν σε κάτι συγκλίνουν οι δύο όχθες είναι η φιλολογία περί μικρότερης εμβέλειας πυρηνικών, συγκεκριμένης στόχευσης. Πόσο κοντά στον πυρηνικό πόλεμο βρισκόμαστε; γράφει ο “New Yorker”. Η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας δε μπορεί να αργήσει άλλο.