Ο Μπόλα Τινούμπου του κυβερνώντος APC είναι ο νικητής των προεδρικών εκλογών στη Νιγηρία, ενώ μια ημέρα πριν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης ζήτησαν την ακύρωση τους λόγω νοθείας και τη διεξαγωγή νέων εκλογών. Η Καμίλα Χούελαντ, καθηγήτρια στο τμήμα Κοινωνιολογίας και Ανθρώπινης Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου του Όσλο, μιλάει στην «Εποχή για τον υποψήφιο του LP (Εργατικό Κόμμα) Πίτερ Όμπι, ο οποίος χωρίς να διαθέτει τον τεράστιο κομματικό μηχανισμό που είχαν οι δύο άλλοι κύριοι υποψήφιοι, έφτασε στο 25%, αλλά δεν κατάφερε να σπάσει τον παραδοσιακό δικομματισμό του κεντρώου APC και του δεξιού PDP, που κυριαρχεί μετά το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας το 1999. Μιλάει ακόμα για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πολυπληθέστερη χώρα, και μεγαλύτερη οικονομία της Αφρικής, και την επόμενη ημέρα.
Πώς φτάσαμε στη νίκη του Μπόλα Τινούμπου; Ποιοι παράγοντες καθόρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα;
Την Τετάρτη το πρωί ο Τινούμπου ανακηρύχθηκε νικητής των προεδρικών εκλογών, αλλά η εντολή που πήρε είναι και αδύναμη και αμφισβητούμενη. Οι εκλογές καθυστέρησαν και αμαυρώθηκαν από τεχνικά ζητήματα και σε πολλά μέρη χαρακτηρίστηκαν από βία και εκφοβισμό των ψηφοφόρων. Ντόπιοι και διεθνείς παρατηρητές το έχουν επιβεβαιώσει, αλλά είναι αβέβαιο αν αυτό έχει επηρεάσει τα αποτελέσματα, όπως ισχυρίζονται ευρέως οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης. Μια μέρα πριν οι δύο βασικοί διεκδικητές, το PDP και το LP, ζήτησαν από την Ανεξάρτητη Εθνική Εκλογική Επιτροπή να ακυρώσει τις εκλογές, ενώ ο Πίτερ Όμπι και ο Ατίκου Αμπουμπακάρ, ο υποψήφιος του PDP, έχουν ανακηρύξει δημόσια τον εαυτό τους ως νικητή των εκλογών και είπαν ότι θα προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Το LP και ο Όμπι δεν έχουν σχολιάσει την ανακήρυξη του Τινούμπου ως νικητή και μπορεί να δούμε όλα να κρίνονται στα δικαστήρια, αφού υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες του εκλογικού νόμου. Για να κερδίσει ένας υποψήφιος την προεδρία, χρειάζεται να έχει τον μεγαλύτερο αριθμό των ψήφων και τουλάχιστον το 25% στα 2/3 του συνόλου των περιφερειών της χώρας και στην ομοσπονδιακή πρωτεύουσα, την Αμπούτζα. Όμως ο Τινούμπου δεν πήρε το 25% στην Αμπούτζα, κάτι που η αντιπολίτευση θεωρεί ότι είναι απαραίτητο, ενώ η Ανεξάρτητη Εθνική Εκλογική Επιτροπή δεν διαβάζει έτσι τον νόμο. Ο Τινούμπου έχει αναγνωρίσει ότι το 37% που πήρε και με το ποσοστό της συμμετοχής να είναι στο 35% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων είναι μια αδύναμη εντολή και στην πρώτη του ομιλία ζήτησε εθνική ενότητα και συλλογική ανοικοδόμηση της χώρας.
Πώς αποτιμάς το εκλογικό αποτέλεσμα του Πίτερ Όμπι;
Ο Όμπι, ο υποψήφιος του Εργατικού Κόμματος, που πήρε λίγο περισσότερες από 5.000 ψήφους το 2019, τώρα έφτασε στο 25%, δηλαδή πάνω από 6.000.000 ψήφους. Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή από την προηγούμενη δικομματική εκλογική αναμέτρηση στη Νιγηρία. Πιο συγκεκριμένα, κέρδισε την πλειοψηφία σε 12 από τις 36 περιφέρειες, και κυρίως στο Λάγος και την Αμπούτζα. Το Λάγος δεν είναι μόνο η οικονομική και πολιτιστική πρωτεύουσα, αλλά και η έδρα του Τινούμπου, η εκστρατεία του οποίου επικεντρώθηκε στα επιτεύγματά του κατά τη διάρκεια της θητείας του ως κυβερνήτης του Λάγος από το 1999 μέχρι το 2007. Η Αμπούτζα είναι η πολιτική πρωτεύουσα. Αυτές οι δύο πόλεις κυριαρχούν επίσης στα μέσα ενημέρωσης και στις προεκλογικές εκστρατείες μαζί με τα social media. Φαίνεται ότι οι υψηλές προσδοκίες του Όμπι ως προέδρου το 2023 μπορεί να συνδέονται με αυτήν την κυριαρχία, καθώς και με την υπερεκτίμηση της υποστήριξης προς το πρόσωπό του. Ωστόσο, η κινητοποίηση για την υποστήριξη του Όμπι από εργαζόμενους, αριστερούς και μεγάλο τμήμα της νεολαίας, δείχνει μια δέσμευση στη δημοκρατία και μια πρόκληση για το κατεστημένο. Από εδώ και μετά θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν ο Όμπι θα παραμείνει πιστός στο Εργατικό Κόμμα (έχει περάσει από αρκετά κόμματα στο παρελθόν), ποιες θα είναι οι προτεραιότητές του και αν θα μπορέσει να περάσει τα επόμενα τέσσερα χρόνια για να κινητοποιηθεί και να οργανωθεί μαζί με τη νεολαία και τα συνδικάτα για τις επόμενες εκλογές. Ένα άλλο ερώτημα είναι εάν οι υποστηρικτές του θα μετατρέψουν την ενέργεια από τους έξι τελευταίους μήνες σε μια μακροπρόθεσμη πολιτική διαδικασία οργάνωσης.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει ο νέος πρόεδρος;
Ο Τινούμπου θα αναλάβει μια χώρα σε βαθιά κρίση, κοινωνική, οικονομική και ασφάλειας, μια χώρα που είναι η μεγαλύτερη στην Αφρική όσον αφορά την οικονομία και τον πληθυσμό. Αυτό που θα συμβεί στη Νιγηρία, δεν θα επηρεάσει μόνο τις γειτονικές χώρες. Βραχυπρόθεσμα υπάρχει ανάγκη αντιμετώπισης της άμεσης έλλειψης μετρητών και καυσίμων, που σταματά την κινητικότητα των ανθρώπων και τις οικονομικές ροές του συστήματος. Ο πληθωρισμός του 21% έχει οδηγήσει σε κρίση κόστους ζωής και το κράτος είναι χρεωμένο. Ο Τινούμπου θέλει να μειώσει την επιδότηση των καυσίμων για να διευκολύνει την κρατική χρηματοδότηση, ενώ αυτό μπορεί να τροφοδοτήσει την κρίση του κόστους ζωής και ενδεχομένως να πυροδοτήσει λαϊκές διαμαρτυρίες και γενικές απεργίες, όπως έχουν κάνει αρκετές φορές στο παρελθόν οι περικοπές των επιδοτήσεων των καυσίμων. Πρέπει επίσης να γίνει πιο συστηματική δουλειά για να απαλλαγούμε από τη διαφθορά. Ο Τινούμπου έχει μια αμφιλεγόμενη φήμη στη βελτίωση της είσπραξης των φόρων και στη μείωση της διαφθοράς στο Λάγος, ενώ εμφανίζεται ως διεφθαρμένος και ως αδιαφανής προσωπικά. Μπορεί να δούμε και πάλι ένα επιλεκτικό κυνήγι της διαφθοράς, όπου δεν θα συμπεριληφθούν όλοι, και τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα είναι πιο εκτεθειμένα. Όμως όποια ιδεολογία κι αν έχει κανείς, η διαφθορά πρέπει να τελειώσει. Υπάρχει τόσο μεγάλη ανάγκη όσο και τεράστιες δυνατότητες για την αναζωογόνηση της οικονομίας. Η ανεργία φτάνει στο 33%, και είναι υψηλότερη μεταξύ των νέων, σε μια χώρα με πολλούς φυσικούς και ανθρώπινους πόρους. Κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής έκρηξης 2000-2014, η Νιγηρία είδε ανάπτυξη και επενδύσεις, κυρίως στο Λάγος του Τινούμπου. Αλλά στη συνέχεια δεν κατάφερε να ανακάμψει από την πτώση της τιμής του πετρελαίου το 2014, ή να κεφαλαιοποιήσει τις τρέχουσες αυξημένες απαιτήσεις και τιμές του πετρελαίου. Περισσότερο είναι η ανάγκη για διαφοροποίηση, καθώς η χώρα εξαρτάται υπερβολικά από έναν πόρο που θα έχει μειωμένη σημασία στην παγκόσμια οικονομία, με μια βιομηχανία γεμάτη διαφθορά, εγκληματικότητα και περιβαλλοντικές διαρροές, η οποία έχει τροφοδοτήσει τις βαθιές ανισότητες στη χώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και η Νιγηρία έχει πληγεί σοβαρά από την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένης της ερήμωσης στον Βορρά, της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και των πολλαπλών και καταστροφικών πλημμυρών, που έχουν οδηγήσει σε εκατοντάδες θανάτους και πάνω από ένα εκατομμύριο εσωτερικά εκτοπισμένους στο Δέλτα του Νίγηρα, ο Τινούμπου έχει δεσμευτεί να μην προσαρμοστεί στην κλιματική αλλαγή εκτός εάν οι δυτικές χώρες πληρώσουν για αυτό. Όλες αυτές οι κρίσεις σχετίζονται επίσης με την κρίση ασφάλειας, όπου η βία, η ανομία και η εγκληματικότητα εξαπλώνονται και τρέφονται από την κοινωνική κρίση και τη βαθιά δυσπιστία προς το κράτος, τους φορείς του και τους θεσμούς του.
Ποιες προοπτικές υπάρχουν για να ξεπεραστεί αυτή η πολύπλευρη κρίση που αντιμετωπίζει η Νιγηρία;
Αυτή είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων. Σε αυτό το στάδιο, η οποιαδήποτε βελτίωση είναι καλή. Δεν υπάρχει βραχυπρόθεσμη ή γρήγορη λύση. Επίσης, η Νιγηρία είναι μια χώρα από θεαματικές ιστορίες, όπου κάποιος μπορεί να υπονοήσει όλες τις θετικές εξελίξεις και την κανονική, επίσημη καθημερινή πολιτική. Η Νιγηρία θεωρείται ότι «πέφτει από τον γκρεμό», αλλά πάντα απομακρύνεται από την άβυσσο την τελευταία στιγμή.
Σημείωση
Η Καμίλα Χούελαντ είναι ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Εργασίας και Κοινωνικής Έρευνας Fafo στη Νορβηγία και καθηγήτρια στο τμήμα Κοινωνιολογίας και Ανθρώπινης Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου του Όσλο, ερευνώντας την πολιτική του πετρελαίου, της εργασίας και της πράσινης μετάβασης στη Νιγηρία και τη Νορβηγία.