Ήταν αναμενόμενο, στην εκλογική συγκυρία που σημειώθηκε, το επεισόδιο Πολάκη να απασχολεί τους περισσότερους κυρίως από τη σκοπιά των επιπτώσεων που θα μπορούσε να έχει στο αποτέλεσμα των εκλογών και αμέσως μετά από αυτές. Ωστόσο, το συγκεκριμένο επεισόδιο έχει κάτι πιο βαθύ να μας δηλώσει, που πάει πολύ πιο πέρα από τους εκλογικούς ορίζοντες: την απουσία μιας επεξεργασμένης, και αφομοιωμένης από τη μεγάλη πλειονότητα μελών, οπαδών και ψηφοφόρων στρατηγικής άσκησης της κυβερνητικής εξουσίας από μια κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ.
Έλλειμμα στρατηγικής
Αυτή η απουσία είναι που αφήνει περιθώρια σε ένα στέλεχος υπουργικού επιπέδου να παρουσιάσει σαν ριζοσπαστική αριστερή τοποθέτηση για το πώς πρέπει να πολιτευτεί μια κυβέρνηση με συμμετοχή της Αριστεράς, μια ανάρτηση με περιεχόμενο αντίστοιχο των νηπιακών ασθενειών της. (Πώς αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος τον ισχυρισμό ότι με την αντικατάσταση προσώπων, χωρίς θεσμικές αλλαγές, χωρίς ανατροπές στους πολιτικούς, ιδεολογικούς και κοινωνικούς συσχετισμούς, στην ηγεμονία σε όλα αυτά τα πεδία, μπορεί να είναι «αλλιώς» η «άλλη φορά»). Και επιτρέπει, από την άλλη, να εμφανιστούν ως νομιμοποιημένοι αντίπαλοί της στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς και Κεντροαριστεράς όσοι βλέπουν την απόρριψη της τοποθέτησης αυτής σαν ευκαιρία για απαλλαγή από κάθε δέσμευση για ένα σχέδιο βαθιάς πολιτικής αλλαγής, αρχής γενομένης από την ήττα της ΝΔ στις επικείμενες εκλογές.
Αν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι κάποιοι είδαν αυτή την ανάρτηση σαν προεκλογικά ανταγωνιστική προς αυτούς ριζοσπαστική τοποθέτηση, ας διαβάσουν προσεκτικά τις ανακοινώσεις του ΚΚΕ και του ΜέΡΑ25 για το επίμαχο ζήτημα. Η πρώτη, τη λοιδορεί γιατί τα βάζει με τα εκτελεστικά όργανα και όχι με τους οικονομικά κυρίαρχους που κανοναρχούν, επομένως δεν είναι γνήσια αριστερή, αντικαπιταλιστική. Η δεύτερη, την καταγγέλλει ως υποκριτική, γιατί όλοι γνώριζαν τη μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ το καλοκαίρι του 2015 και κανείς δεν μπορεί να ξαφνιάζεται τώρα. Για τον πυρήνα του ζητήματος, πάντως, δηλαδή τη στρατηγική άσκησης της κυβερνητικής εξουσίας από μια κυβέρνηση που δεν σκοπεύει να συνεχίσει απτόητη το έργο της προκατόχου, δεν προσθέτουν τίποτα σε όσα μέχρι τώρα γνωρίζαμε. Δηλαδή, για το ΚΚΕ ουσιαστική ανατροπή μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα έχουμε μόνο όταν γίνει το ίδιο πλειοψηφικό. Μέχρι τότε… Για το ΜέΡΑ25 όλα έχουν κριθεί το 2015 και τώρα πια ελπίζει σε μια μέλλουσα συσπείρωση δυνάμεων –με ανομοιογενείς απόψεις, ωστόσο, για το κρίσιμο ζήτημα– μιας που η πρώτη απέτυχε ως μνημονιακή.
Υπάρχει τέτοια στρατηγική;
Δεν είναι και τόσο έντιμο, θα πείτε, να επικρίνεις τους άλλους για κάτι που δεν έχουν, εάν δεν το διαθέτεις κι εσύ. Υπάρχει μια ρίζα της Αριστεράς, από την οποία έλκουμε την καταγωγή, η οποία έχει επεξεργαστεί σε σημαντικό βαθμό την ιδέα μιας τέτοιας στρατηγικής, συναισθανόμενη ότι χωρίς την απαραίτητη θεωρητική καλλιέργεια δεν μπορεί να υπάρξει προγραμματικός λόγος με συνοχή και συνέχεια και χωρίς προγραμματικό λόγο δεν μπορεί να υπάρξει πολιτική με στόχο και προοπτική την κατάργηση του υπάρχοντος. Μιλάμε για τη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Τη στρατηγική των διαρθρωτικών αλλαγών, που επιβάλλονται με σύγκρουση μεν, αλλά σχετικά ομαλά, όταν αρκεί ο ευνοϊκός πολιτικός συσχετισμός, ή σε συνδυασμό με σκληρούς κοινωνικούς αγώνες, που είναι απαραίτητοι και για την υπεράσπισή τους, την παγίωση και τη διεύρυνσή τους.
Η στρατηγική αυτή, αν και για πολλούς υπόρρητη στον ΣΥΡΙΖΑ, δεν συζητήθηκε, δεν καλλιεργήθηκε, δεν εξειδικεύτηκε, δεν έγινε κτήμα του κόσμου του. Αλλά δεν υπήρξε και καμιά άλλη στη θέση της. Αρχικά, επειδή η ανομοιογένεια των συνιστωσών καθιστούσε το εγχείρημα δύσκολο. Αργότερα, επειδή η δίνη της εκλογικής νίκης του 2014 και ο σχηματισμός κυβέρνησης το παραμέρισε λίγο πολύ σαν περιττή πολυτέλεια. Μπορούσαμε να ζήσουμε και χωρίς αυτό…
Καμιά αλλαγή δεν γίνεται χωρίς αυτή την «πολυτέλεια»
Ορισμένες φορές υποστηρίζεται η εξήγηση ότι η παραμέληση αυτή οφείλεται και εξηγείται με τη σοσιαλδημοκρατική στροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Να καταθέσω προς συζήτηση μια ένσταση: ακόμα και ένα σοσιαλδημοκρατικό σχέδιο, αν πραγματικά έχει τη φιλοδοξία να αντιπαρατεθεί από τις ελαστικότερες έστω σοσιαλδημοκρατικές θέσεις και όχι να υπαχθεί στην ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού, έχει ανάγκη από μια στρατηγική οιονεί του δημοκρατικού δρόμου. Μια στρατηγική αξιοποίησης και μεγιστοποίησης των δυνατοτήτων τού υπάρχοντος συσχετισμού δυνάμεων και διαρκούς ελέγχου των διαθέσεων των λαϊκών τάξεων απέναντι στους πολιτικούς σχεδιασμούς της κυβέρνησης, στις υποσχέσεις της και τη βούλησή της να τις πραγματοποιήσει.
Χωρίς αυτά τα στοιχεία, στα μάτια της πλειονότητας που την τίμησε με την ψήφο της, οποιαδήποτε μη δεξιά κυβέρνηση θα μοιάζει όλο και περισσότερο με τον θεωρητικά αντίπαλό της, θα υπόκειται άμεσα στην ηγεμονία του και θα καταλήγει γρήγορα σε ένα είδος pasokification. Με αποτέλεσμα την ισχυροποίηση των δυνάμεων της συντήρησης, που έχουν το πολύ ευκολότερο έργο να πείσουν ότι η ζωή μας δεν χρειάζεται την παραμικρή αλλαγή.
Η στρατηγική αυτή έχει αξία σαν μια στρατηγική ένταξης της κοινωνίας στη διαδικασία των αλλαγών και θεσμοθέτησης του εσωτερικού ελέγχου για την ευόδωση ή μη των σχεδιασμών. Χωρίς μια τέτοια στρατηγική, η τύχη οποιουδήποτε κόμματος επαγγέλθηκε μια οποιαδήποτε αλλαγή, είναι κοινή: η διάρρηξη των δεσμών εμπιστοσύνης με την κοινωνική του βάση. Και το μέλλον του ανύπαρκτο.