Νάντια Δαμιάνοβιτς, Θεολόγος Ψαραδέλλης «Μέσα Έξω. Μνήμες αντίστασης, ρουτίνας και Ε.Ο. 17 Νοέμβρη», εκδόσεις Οσελότος, 2022
Την εποχή που γνώρισα τον Θεολόγο Ψαραδέλλη, ήταν η εποχή που συναντήθηκε με τον τριαντάρη τροτσκιστή από την Ελλάδα μια ομάδα ελλήνων φοιτητών στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες, που ζούσε στο κλίμα των μετά το 1968 χρόνων στην 4η Διεθνή, δηλαδή στα χρόνια προετοιμασίας της επανάστασης. Ο Θεολόγος είχε έρθει στο εξωτερικό απολύτως προετοιμασμένος για μια τέτοια ατμόσφαιρα. Είχε δραπετεύσει προς την Τουρκία από την Ελλάδα, μετά πέρασε στη Βουλγαρία, απαντούσε τροτσκιστικά στον βούλγαρο ανακριτή («η κομματική σας γραφειοκρατία θα λογοδοτήσει στον ελληνικό λαό»), πήδηξε σε ελληνικό έδαφος από το τρένο που τον ξαναπήγαινε στην Τουρκία, και μετά από λίγο καιρό διέσχισε χωρίς χαρτιά τη Γιουγκοσλαβία, για να τον παραλάβουμε στα γραφεία της 4ης στη Ρώμη. Η παρέα του Κριβίν τον πέρασε από τις Άλπεις στη Γαλλία (ο δίδυμος αδελφός του Hubert και οι ειδικευμένη ομάδα του στην πραγματικότητα), όπου πήρε πολιτικό άσυλο και δούλευε με τη ζωτικότητα που τον χαρακτήριζε στα γραφεία της Λίγκας στο κέντρο του Παρισιού.
Δεν έφταιγαν βέβαια μόνο οι τροτσκιστές για το επαναστατικό κλίμα που επιβίωνε σε πολλούς κύκλους εκείνη την εποχή. Φορτώναμε στα προάστια του Παρισιού τα σασί αυτοκινήτων με χαρτί ή άλλα πράγματα και έβρισκες εύκολα ζευγάρια νεαρών φοιτητών που θα τα πήγαιναν στους συντρόφους στην Ελλάδα. Όσοι είχαμε ληγμένα διαβατήρια βρίσκαμε τεχνίτες, από άλλες οργανώσεις ενδεχομένως, για να μας τα ανανεώσουν. Για να περάσουμε τον Theo (τον Θεολόγο) στις γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες της Γαλλίας αξιοποιούσαμε τα δίκτυα που είχαν φτιαχτεί την εποχή του πολέμου της Αλγερίας από τον Πάμπλο (τον Μιχάλη Ράπτη), και μας καθοδηγούσαν στα σύνορα νεαροί της καθολικής εργατικής νεολαίας. Όταν χρειάστηκε να κάνω ένα ταξίδι στην Ελλάδα, βρήκα εύκολα χαρτιά από την οργάνωση και με δασκάλεψε ο Hubert, ο οποίος σημειωτέον ήταν υπεύθυνος κυρίως για τις σχέσεις της 4ης με τις Ανατολικές χώρες, και είναι σήμερα ένας πολύ γνωστός στη Γαλλία πανεπιστημιακός φυσικός.
Ο Theo ήταν τυχερός όταν ανέλαβε να του μάθει γαλλικά η Νάντια, συγγραφέας και αυτή σήμερα του ανά χείρας βιβλίου. Η Νάντια ήταν από μια οικογένεια σέρβων που είχε ζητήσει πολιτικό άσυλο στην Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του ’50. Είχε πάει στο σχολείο για παιδιά πολιτικών προσφύγων στο Λαύριο. Ήξερε επομένως ελληνικά, και δεν ήταν μόνο η ιδανική δασκάλα για κάποιον που δεν ήξερε καθόλου γαλλικά, αλλά αφενός προερχόταν από μια κομουνιστική χώρα, και είχε ζήσει οικογενειακά την άρνηση του κομουνισμού και άρα τις σχετικές συζητήσεις, ενώ στη Γαλλία ανήκε στη γενιά του πολέμου του Βιετνάμ και του Γκεβάρα και είχε μάθει πολύ γρήγορα να σηκώνει τη γροθιά της, όπως μας εξηγεί. Η 4η Διεθνής και η Λίγκα του Κριβίν, ήταν στην πρωτοπορία των κινητοποιήσεων υπέρ των Βιετναμέζων και ασκούσαν κριτική στη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα λέγοντας ότι τσιγκουνεύονται τη βοήθεια στον Χο Τσι Μίνχ, και έτσι η Νάντια βρέθηκε σε αυτό τον πολιτικό χώρο.
Όταν επιστρέψαμε στην Ελλάδα το ’74 συνεχίσαμε τον επαναστατικό μας δρόμο και ο Θεολόγος ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή. Όταν το Μάη του ’76 μας κυνηγούσανε οι αύρες στα δρομάκια των Εξαρχείων, ήταν αυτός που λίγο πιο πάνω από τη γωνία Θεμιστοκλέους και Ακαδημίας κατέβασε ένα τεράστιο διαφημιστικό πανό για να φτιαχτεί ένα οδόφραγμα που εμπόδισε τους μπάτσους από τους πυργίσκους να μας πυροβολούν με τα δακρυγόνα. Ήμασταν και εμείς στον ευρύ χώρο της άκρας αριστεράς που είχε πιστέψει, με διάφορες παραλλαγές, ότι η Επανάσταση που δεν έγινε το ’44, είχε πλέον ξαναγίνει επίκαιρη μετά την πτώση της χούντας. Πλησιάζοντας το 1980 αυτός ο χώρος κατέρρευσε. Κάποιοι από μας εκείνη την περίοδο συλληφθήκαμε ως «ηθικοί αυτουργοί» ζημιών σε καταστήματα και αυτοκίνητα στο κέντρο της Αθήνας, αφεθήκαμε ελεύθεροι, δικαστήκαμε και αθωωθήκαμε. Η μεταπολίτευση βρισκόταν σε εξέλιξη και οι χουντικοί στον κρατικό μηχανισμό χάνανε τη μάχη.
Οι οργανώσεις αποδυναμώθηκαν και χαθήκαμε. Ο Θεολόγος γνώριζε από το Παρίσι κάποιους που κατηγορήθηκαν ως μέλη της Ε.Ο. 17 Νοέμβρη. Και μάλλον γι’ αυτό τον συνέλαβαν, όταν οι Άγγλοι της Σκότλαντ Γιαρντ άρχισαν να ψάχνουν την ιστορία των οργανώσεων της αντίστασης κατά της χούντας. Η Νάντια έπεσε από τα σύννεφα όταν συλλάβανε τον άντρα της, αλλά αυτό το επεισόδιο δεν ανέστειλε την ευτυχή ενσωμάτωσή της στην ελληνική κοινωνία. Η αφήγηση της νέας ζωής της στην Ελλάδα, της ευτυχισμένης ένταξής της στο ευρύ οικογενειακό περιβάλλον του Θεολόγου, στη σοφή λαϊκή αριστερά, είναι το πιο γοητευτικό και καλογραμμένο κομμάτι αυτού του βιβλίου.
Τον θυμόμαστε τον Theo, στα γραφεία της Λίγκας στο Παρίσι, στους δρόμους της Αθήνας, στα γραφεία της οργάνωσης. Τον θυμήθηκα και όταν διάβασα, στο γαλλικό Mediapart, ότι είναι φέτος η επέτειος της ανελέητης επίθεσης των ομάδων περιφρούρησης της Λίγκας (των συντρόφων της Πολύ Ειδικής Επιτροπής – Commission Très Spèciale), τον Ιούνιο του 1973, εναντίον των φασιστών του Ordre Nouveau (που διαδήλωναν κατά των μεταναστών) και της αστυνομίας που τους προστάτευε, μια επίθεση που διέλυσε τη συγκέντρωσή τους, αν και κατέληξε στην απαγόρευση της οργάνωσης. Ήταν εκεί ο Θεολόγος; Ήταν απ’ αυτούς, φυσικά, τους πρόθυμους να βάλουν το σώμα τους για να αποκρούσουν τη βία των υπηρετών της δολοφονικής Νέας Τάξης.