Ζουμάνα Μάννα, «Foragers»
Η 8η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης ξεκίνησε δυναμικά στις 10 Δεκεμβρίου του 2022 και μέχρι την ολοκλήρωσή της θα ξεδιπλώνει το πρόγραμμα της με εκθέσεις, δράσεις, προτάσεις, συναντήσεις και συνεργασίες σε πολλούς και μάλιστα (όπως έχουν στηθεί όλες οι εκθέσεις) σχεδόν ισοβαρούς σημασίας χώρους, που όντας διασπαρμένοι στην πόλη συγκροτούν ένα ευρύ δίκτυο σημείων με σημασία ιστορική και σύγχρονη αν και χωρίς εκπλήξεις, αφού περιλαμβάνουν τα τέσσερα μουσεία του Μητροπολιτικού Οργανισμού στη Θεσσαλονίκη συν ένα στην Αθήνα -το Άλεξ Μυλωνάς, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βυζαντινό, το Γεντί Κουλέ, το Γενί Τζαμί, το Μ2 (το νεότερο κτίριο του Μεγάρου Μουσικής), τη βίλα Μεχμέτ Καπαντζή που ανήκει στο ΜΙΕΤ - παράρτημα Θεσσαλονίκης, στο γυάλινο περίπτερο στην παραλία της Θεσσαλονίκης και το νεο- ανακαινισθέν Ισλαχανέ.
Γιώργος Τσακίρης, χωρίς τίτλο, 2022, μελάνι σε χαρτί
Με την προφανή διάθεση να ακολουθήσει τις τάσεις και τους προβληματισμούς του καιρού μας σε διεθνές επίπεδο η διοργάνωση του MOMus της Θεσσαλονίκης κινείται πάνω σε δύο εύγλωττους τίτλους/άξονες. Ο ένας δίνει τον τόνο σε όλη την Μπιενάλε υπό τον γενικό τίτλο «Γεωκουλτούρα» στρέφοντας το ενδιαφέρον στους όρους Γη και Κουλτούρα ως ένα σύνολο πόρων, κειμένων και πρακτικών, που χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο για να κατανοήσει τον κόσμο και να δράσει μέσα σε αυτόν. Ο άλλος είναι (και) ο τίτλος της κεντρικής έκθεσης, «Being as communion» και επικεντρώνει στην έννοια της κοινότητας με αναφορά σαφή στο ομότιτλο βιβλίο του Ιωάννου Ζηζιούλα, Μητροπολίτη Περγάμου (10/01/1931 - 02/02/2023), ενός ανθρώπου σκεπτόμενου και ανοιχτού στις σύγχρονες προκλήσεις, χριστιανού ορθόδοξου, φορέα οικολογικής συνείδησης, ευαισθησίας και προσανατολισμού.
Ξεκινώντας από την πεποίθηση ότι η τέχνη διευρύνει την κατανόηση του κόσμου, η φετινή διοργάνωση δεν επιδιώκει μόνο να αφυπνίσει την περιβαλλοντική μας συνείδηση, αλλά και να πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες του μέλλοντος με νέες διεκδικήσεις και οράματα, ενώ φιλοδοξεί να γίνει μια πράξη επικοινωνίας με τον κόσμο, μια πράξη δικαιοσύνης και ελευθερίας, εμπιστοσύνης και προοδευτικής σκέψης.
Φορείς, ιδρύματα, ομάδες και ιδιώτες συνδράμουν και υποστηρίζουν το πρόγραμμα της Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Από τις 10 Δεκεμβρίου 2022 έως τις 21 Μαΐου 2023, οι χώροι του MOMus, μουσεία και μνημεία της πόλης φιλοξενούν έργα περισσότερων από 100 σύγχρονων καλλιτεχνών που εστιάζουν σε ιστορίες τόπων και ανθρώπων, θίγουν ζητήματα ταυτότητας, ηθικής, δικαίου και βιωσιμότητας, προτείνουν αυτοσχέδιες οικολογικές τεχνολογίες, διερευνούν δυνατότητες συλλογικής ύπαρξης. Η διοργάνωση εν τέλει διερευνά ζητήματα μνήμης, ιστορίας και διαχείρισης τόσο του φυσικού όσο και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος μέσα στις συνθήκες κλιματικής, οικονομικής και προσφυγικής κρίσης.
Πέρα από όλα αυτά είναι χρήσιμο να επισημανθούν κάποιες ιδιαιτερότητες της τρέχουσας Μπιενάλε αφού, πρώτον, πραγματοποιείται με πολύ χαμηλό προϋπολογισμό, για τα δεδομένα μιας τέτοιας διεθνούς διοργάνωσης, ελλείψει επαρκούς χρηματοδότησης από το αρμόδιο και υπόχρεο ΥΠ.ΠΟ.Α., και, δεύτερον, η επιλογή του θέματος ομπρέλα αλλά και της επιμελήτριας της κεντρικής έκθεσης Μαρίας Θάλειας Καρά, είχε γίνει από την πρώην καλλιτεχνική διευθύντρια της Μπιενάλε Θεσσαλονίκης Συραγώ Τσιάρα, πριν αποχωρίσει για να αναλάβει την Εθνική Πινακοθήκη και υλοποιούνται και περατώνονται από τη νέα καλλιτεχνική διευθύντρια Θούλη Μισιρλόγλου και φυσικά το σύνολο των επιμελητών/τριών του MOMus.
Πέρα από την κεντρική έκθεση «Being as Communion» για την οποία θα αναφερθούμε ενδελεχώς σε επόμενο φύλλο, την 8η Μπιενάλε συνθέτουν οκτώ άλλες εκθέσεις και πρότζεκτ.
Στην έκθεση «Κιβωτός: Mια κατασκευή φροντίδας» (MOMus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, 10.12.2022-26.03.2023) 43 δημιουργοί με περισσότερα από 75 έργα τέχνης ζωγραφικής, γλυπτικής, και νέων μέσων που προέρχονται από τις συλλογές του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης αποτυπώνουν, διαχειρίζονται και προωθούν την έννοια της κιβωτού ως τρόπου διάσωσης, προστασίας και διατήρησης δεδομένων, αντικειμένων και πληροφοριών για μελλοντική χρήση. Οι εικαστικοί που συμμετέχουν στην έκθεση οραματίζονται νέους τρόπους διαβίωσης, κόντρα στις πρόσφατες περιβαλλοντικές αλλαγές που αντιμάχονται τη δυναμική του περιβάλλοντος να εμπνέει, να προστατεύει, να αναπνέει, να θεραπεύει, να αναγεννιέται.
Επιμέλεια: Θοδωρής Μάρκογλου, Κατερίνα Σύρογλου
Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση «Graceland. Ο θρίαμβος μιας αβέβαιης πορείας» (MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, 10.12.2022-23.04.2023), αποτελεί ένα συλλογικό πρότζεκτ των εικαστικών Ράνιας Εμμανουηλίδου, Φανής Μπουντούρογλου και Ευαγγελίας Ψωμά, οι οποίες πειραματίζονται με διάφορες τεχνικές παραγωγής βιοπλαστικού, χαρτιού, καλλιέργειας κρυστάλλων, φυτεύσεων, ριζωμάτων και περμακουλτούρας και δημιουργούν ένα συλλογικό έργο εν εξελίξει, έναν κοινό τόπο καλλιτεχνικής συμβίωσης που προσκαλεί το κοινό σε μια εμβυθιστική εμπειρία. Με την πεποίθηση ότι τίποτα πια δεν μένει ανέγγιχτο και σταθερό, η έκθεση Graceland μας υπόσχεται έναν περίκλειστο κήπο μέσα στον κόσμο που μας απειλεί, αναγνωρίζοντας όμως ότι κανένα καταφύγιο δεν μπορεί να μας προστατεύσει από το απρόβλεπτο.
Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη
.jpeg)
Αικατερίνη Γεγησιάν, χωρίς τίτλο
«Ιχνηλάτες της Φύσης» γίνονται οι εικαστικοί Αλεξάνδρα Μαράτη, Άννα Βαδάκογλου, Αικατερίνη Γεγησιάν και Kiril Prashkov με την ομότιτλη έκθεση (MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, 21.12.2022-21.05.2023) αφυπνίζοντας τις αισθήσεις μέσα από «βιοδυναμικούς κήπους», προβάλλοντας με εικαστικό τρόπο τους βιολογικούς κύκλους της γης και εν τέλει της ζωής μας, αλλοιώνοντας γνωστά εικαστικά έργα και δίνοντάς τους μια απροσδόκητη χειρωνακτικότητα.
Η έκθεση αυτή συνδιαλέγεται με την τρέχουσα έκθεση «Οργανική Τέχνη. Η πρωτοπορία στο Πέτρογκραντ» που παρουσιάζεται στους δύο ορόφους του μουσείου από τον περασμένο Ιούνιο και στην οποία αποτυπώνεται η θεωρία του ρώσου εικαστικού και μουσικού Μιχαήλ Ματιούσιν από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 ότι η τέχνη υπάρχει στη φύση, στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο, και χρειάζεται ειδική εκπαίδευση των αισθήσεών μας και ιδίως της όρασης για να την εντοπίσουμε.
Επιμέλεια: Μαρία Τσαντσάνογλου
Η 8η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης έχει και την αθηναϊκή της εκδοχή με την έκθεση «Down to Earth» (MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά- 09.02-30.04.2023). Η έκθεση –που είναι συλλογική πρόταση επιμελητών και επιμελητριών του MOMus– παρουσιάζει τα έργα σύγχρονων ελλήνων εικαστικών, οι οποίοι, με διαφορετικά μέσα και οπτικές, προτείνουν μια έκθεση επικεντρωμένη στις αξίες και τις διεργασίες της γης. Η τέχνη επιστρέφει στη φύση, επιχειρώντας να συμβάλει στη διαμόρφωση νέων τρόπων σκέψης και ύπαρξης, ώστε να γίνει γόνιμο πεδίο για μια εναλλακτική θέαση του κόσμου και για μια γόνιμη συμβίωση του κοινωνικού με το φυσικό.
Xρήστος Δικαιάκος, «Ο κόσμος ως ανοιχτό στούντιο»
Ως προς τη δική μας, τέλος, αναφορά θα κλείσουμε με την εντυπωσιακή αναδρομική έκθεση με τίτλο «Χρήστος Δικαιάκος. Ο κόσμος ως ανοιχτό στούντιο» (MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, 23.02-24.09.2023) η οποία περιλαμβάνει έργα από φωτογραφικές σειρές του ελληνοκαναδού φωτογράφου, από τη δεκαετία του 1970 και εξής, δημιουργώντας ένα είδος αναδρομικής έκθεσης, που συστήνει με τον καλύτερο τρόπο στο ελληνικό κοινό έναν σημαντικό καλλιτέχνη της διασποράς.
Με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη και διατηρώντας εξέχουσα θέση στην καλλιτεχνική σκηνή του Βανκούβερ ήδη από τη δεκαετία του 1970, ο Χρήστος Δικαιάκος (1946) χρησιμοποίησε φωτογραφικές πρακτικές στη διερεύνηση ζητημάτων μνήμης, ιστορίας και διαχείρισης τόσο του φυσικού όσο και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.
Επιμέλεια: Ηρακλής Παπαϊωάννου
Συνεχίζεται…