Η στοματική υγεία είναι αναπόσπαστο τμήμα της γενικής υγείας του πληθυσμού. Μιλώντας με ιατρικούς όρους η υγεία της στοματικής κοιλότητας είναι σημαντική ως πύλη εισόδου της τροφής και της πρωταρχικής επεξεργασίας της, έχει επίσης μεγάλη σημασία για την άρθρωση του λόγου, τη σωστή έκφραση, έχει επιπτώσεις σε συστημικές νόσους, στο σύνδρομο άπνοιας – ύπνου, στη ψυχική υγεία και στην αυτοπεποίθηση του ατόμου. Σημαντικό μέρος των παραπάνω θεμάτων απασχολεί το σύνολο του πληθυσμού, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλλου και άλλων κοινωνικών χαρακτηριστικών.
Όμως, η προσβασιμότητα σε υπηρεσίες για τη στοματική υγεία δεν είναι δεδομένη για όλους, ειδικά σε συνθήκες φτωχοποίησης, με πολιτικές που στοχεύουν στην ιδιωτικοποίηση και διάλυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Οι ευάλωτες και οι οικονομικά πιο αδύναμες ομάδες του πληθυσμού βρίσκονται σε δυσχερέστερη θέση, καθώς οι κυβερνητικές πολιτικές, από το 2019 μέχρι σήμερα, μεγαλώνουν το χάσμα στον τομέα αυτό, αντί να τον μικραίνουν. Η υγειονομική ανισότητα και σε αυτό τον τομέα διευρύνεται.
Οι υπηρεσίες στοματικής υγείας στο δημόσιο σύστημα υγείας παίζουν δευτερεύοντα ρόλο και απαξιώνονται αντί να ενδυναμώνονται. Χαρακτηρίζονται από υποστελέχωση, υποχρηματοδότηση και λειτουργικά προβλήματα. Η έλλειψη οδοντιάτρων, ορθοδοντικών, οδοντοτεχνιτών και του αναγκαίου υλικοτεχνικού εξοπλισμού καθιστά απαγορευμένη την εξυπηρέτηση, για παράδειγμα των ηλικιωμένων (για προσθετικές εργασίες οδοντοστοιχιών), των παιδιών για την ορθοδοντική περίθαλψη (σιδεράκια κλπ). Σε ακόμα πιο δυσχερή θέση βρίσκονται οι ανασφάλιστοι και άτομα που βρίσκονται εκτός του δημόσιου συστήματος υγείας (μετανάστες, πρόσφυγες κλπ). Ενώ σε επίσης δυσχερή θέση, λόγω των περιφερειακών ανισοτήτων, βρίσκονται οι κάτοικοι των αγροτικών, ορεινών, νησιωτικών και εν γένει ακριτικών περιοχών της χώρας. Χαρακτηριστικά το 49% του συνόλου των οδοντιάτρων της χώρας εδρεύουν στην Αθήνα και τον Πειραιά και το 51% σε όλη την υπόλοιπη επικράτεια.1 Μόνο το 3,2% των οδοντιάτρων της χώρας εργάζονται σε δημόσιο οδοντιατρείο (2021-2022).2
Η οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών είναι μεγάλη, όσων φυσικά μπορούν να περικόψουν μέρος του οικογενειακού προϋπολογισμού και να τον διαθέσουν για τις παραπάνω υπηρεσίες για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Άραγε σε ποια άλλη χώρα μέλος της Ε.Ε. υπάρχει τόσο έντονο φαινόμενο επισκεψιμότητας σε οδοντογιατρούς γειτονικών χωρών, όση για παράδειγμα (για οικονομικούς λόγους) στη βόρεια Ελλάδα.
Σε ποια άλλη χώρα υπάρχει τόση αναμονή (2-4 μήνες) ενός ηλικιωμένου ατόμου για να μπει στη διαδικασία απόκτησης τεχνητής οδοντοστοιχίας (συνθήκη αξιοπρεπούς διαβίωσης και σωστής διατροφής), ή ενός παιδιού για να αποκτήσει τα γνωστά σε κάθε γονιό σιδεράκια (συνθήκη για την σωστή ορθοδοντική και ψυχο-παιδαγωγική ανάπτυξη).
Με όλα τα παραπάνω, σύμφωνα με μελέτες, “η Ελλάδα εμφανίζει ένα από τα μικρότερα ποσοστά μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά στον αριθμό των οδοντιατρικών επισκέψεων ετησίως, παρά το γεγονός ότι διαθέτει μια από τις υψηλότερες αναλογίες αριθμού οδοντιάτρων στον συνολικό πληθυσμό.”3 ενώ συγκαταλέγεται στις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό πολιτών χωρίς καθόλου πρόσβαση σε υπηρεσίες στοματικής υγείας. “Το ποσοστό των ατόμων >16 ετών δίχως πρόσβαση σε οδοντιατρικές υπηρεσίες ανέρχεται σε 10,6%, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος βρίσκεται στο 7,9%.”4
Η ανάλγητη πολιτική που άσκησε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και στο θέμα της στοματικής υγείας, δεν μπορεί να ξεπλυθεί με προεκλογικές φωτοβολίδες τύπου “dentist voucher” των 40 ευρώ για μια άπαξ προληπτική εξέταση των παιδιών. Μια πραγματική προληπτική πολιτική για την στοματική υγεία των παιδιών απαιτεί ολιστική προσέγγιση, διυπουργική συνεργασία (Υπ. Υγείας και Υπ. Παιδείας), συστηματικότητα, επιστημονικότητα και διάρκεια. Χαρακτηριστική ένδειξη της κυβερνητικής ανεπάρκειας στα θέματα της στοματικής υγείας, αποτελεί η προκήρυξη του Υπ. Υγείας (από 10/3/2023) για την πρόσληψη ιατρικού προσωπικού στις δημόσιες δομές υγείας: από τις 859 θέσεις ιατρών που προβλέπονται, μόνο οι πέντε αφορούν σε οδοντίατρους.
Ο στόχος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ για “Δικαιοσύνη Παντού” και “Δικαιοσύνη για Όλους” περιλαμβάνει την κάλυψη όλων των δημόσιων Κέντρων Υγείας με λειτουργικά οδοντιατρεία, προϋποθέτει μέτρα για την κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων οδοντογιατρών με αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και αμοιβές, στελέχωση των Κέντρων με όλες τις απαραίτητες ειδικότητες και ενίσχυση της θεσμικής οργάνωσης των οδοντιατρικών υπηρεσιών στη Κεντρική Υπηρεσία του ΕΣΥ. Ένα “δίκαιο” - κοινωνικά - πρόγραμμα για τη στοματική υγεία, δεν μπορεί παρά να λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες νησιωτικότητας, τις περιφερειακές ιδιομορφίες της χώρας και να προβλέπει ειδική στήριξη των κατοίκων στα νησιά, στις ορεινές και δυσπρόσιτες περιοχές.
Η στοματική υγεία δεν μπορεί να αποτελεί τον φτωχό συγγενή του ΕΣΥ και η παροχή δημόσιων υπηρεσιών στοματικής υγείας, με πολιτικές ενημέρωσης, πρόληψης και περίθαλψης σε όλο τον πληθυσμό χωρίς διακρίσεις, είναι όρος και προϋπόθεση για μια συνολικότερη προστασία της υγείας των πολιτών.
Σημειώσεις:
1. Η Ανατομία του Σύγχρονου Έλληνα Οδοντίατρου, Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία, ΕΚΠΑ, Γιαννίρη Α. και συν, 2021-2022, σελ. 8
2. Το ίδιο σελ. 25
3. Οι κοινωνικές ανισότητες στη γενική και στη στοματική υγεία του ατόμου και οι παράγοντες που επιδρούν στο επίπεδο υγείας O ρόλος του υποστηρικτικού πλαισίου, Κ. Βλασιάδης, Ε. Μαΐση, Α. Πατελάρου, Μ. Τριγώνη, www.mednet.gr/archives,
4. Το ίδιο σελ. 3