Τη Δευτέρα, στην Καισαριανή, ο δήμος και το Παρατηρητήριο Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης (ΠΑΔΟΠ) απένειμε το βραβείο Ειρήνης «Νίκος Νικηφορίδης» στην κίνηση «Συνύπαρξη της Λέσβου» για τη δράση της υπέρ των προσφύγων και την καλλιέργεια φιλικών σχέσεων με τον λαό της Τουρκίας, και στον δημοσιογράφο Νίκο Κιάο, που υπήρξε γενικός γραμματέας του «Συνδέσμου Νέων Μπέρτραντ Ράσελ για τον πυρηνικό αφοπλισμό», με αφορμή τα εξήντα χρόνια από την ίδρυσή του και την πρώτη –απαγορευθείσα– Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης. Το κλίμα ήταν θερμό με την παρουσία των νέων αλληλέγγυων κοριτσιών απ’ τη Λέσβο, τους τούρκους φίλους, τον πρώην δήμαρχο Άγκυρας, ανθρώπων της αυτοδιοίκησης, τον δήμαρχο Καισαριανής κ. Βοσκόπουλο και Σαρωνικού Πέτρο Φιλίππου, συντρόφους και φίλους του Νίκου.
Ο ακάματος Πάνος Τριγάζης, πρόεδρος του ΠΑΔΟΠ, είχε το καλωσόρισμα και την ευθύνη όλης της βραδιάς. Την κεντρική ομιλία του δημάρχου ακολούθησε χαιρετισμός του προέδρου της απονομής Γρ. Τσάλτα, πρ. πρύτανη Παντείου. Πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβαση ήταν αυτή του καθηγητή Μιχάλη Σταθόπουλου. Εκ μέρους του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Αλέξη Τσίπρα παραβρέθηκε και απηύθυνε χαιρετισμό ο βουλευτής Λέσβου, Γιάννης Μπουρνούς.
Νίκος Κιάος
Ο Νίκος Κιάος, γνωστός δημοσιογράφος, χρημάτισε και πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ, τώρα μέλος του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου, γνωστός και για την αντιστασιακή του δράση κατά της δικτατορίας στον «Ρήγα Φεραίο». Δεν είναι, ωστόσο, πολύ γνωστός, ως πρώιμος ακτιβιστής για την ειρήνη, με ενεργό ρόλο τη δεκαετία 1960 στο πολύ δραστήριο και μαζικό, τότε, κίνημα. Αποσπάσματα από την ομιλία του δίνει πολύ γλαφυρά το κλίμα της εποχής.
«Προς τα τέλη του 1962, Νοέμβρη – Δεκέμβρη, κυκλοφόρησε στο Πανεπιστήμιο, στην αρχή μεταξύ Λέσχης, Νομικής, Χημείου, μια διακήρυξη εναντίον των εξοπλισμών, κατά του πολέμου, για την ειρήνη. Ήταν τότε σε μεγάλη ένταση ο πόλεμος των ΗΠΑ στο Βιετνάμ και είχε προκαλέσει ανησυχία, ενδιαφέρον στη νεολαία και σε μεγαλύτερους. Καλούσε τη νεολαία, πρωτίστως, να εναντιωθεί στον πόλεμο και να αγωνιστεί για τον αφοπλισμό, με πρώτο στόχο τον πυρηνικό, απευθυνόμενη στις δύο πυρηνικές υπερδυνάμεις, ΕΣΣΔ και ΗΠΑ. Ήταν η ιδρυτική διακήρυξη του “Συνδέσμου Νέων για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό Μπέρτραντ Ράσελ”. Ο ίδιος ο Μπέρτραντ Ράσελ είχε αποδεχθεί την πρόταση να μπει το όνομά του στην κίνησή μας και μας ενθάρρυνε να συνεχίσουμε. Ήταν Βρετανός, καθηγητής Πανεπιστημίου, μαθηματικός, φιλόσοφος, με Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1950 και αγωνιστής της Ειρήνης και του Αφοπλισμού».
Εμπνευστής και πρωτοπόρος της κίνησης ήταν ο αείμνηστος Μιχάλης Περιστεράκης, τότε απόφοιτος της Νομικής. Η πρωτοβουλία αγκαλιάστηκε από δεκάδες και αργότερα εκατοντάδες νέους, αλλά και μεγαλύτερους. Στο συμβούλιο ήταν: Μιχάλης Περιστεράκης αντιπρόεδρος, Κιάος γεν. γραμματέας, Μάριος Μοθωναίος, Αλέκος Λάϊος, Καίτη Παυλάκου, Ανδρέας Θεοφίλου, φοιτητές όλοι 20 - 23 ετών.
Η πρώτη Πορεία Ειρήνης
«Η ιδέα της Πορείας Ειρήνης από Μαραθώνα στην Αθήνα είχε πρότυπο την πορεία του Ολντερμάστεν στην Αγγλία. Εξαγγέλθηκε αρχές 1963. Ενθουσίασε κόσμο πολύ, πρώτα απ’ όλους τους νέους. Τα γραφεία μας πολύβουο μελίσσι. Κόσμος ερχόταν, γέμιζε τον χώρο, συζητούσε, ανησυχούσε και μετέφερε την ανησυχία, την ανάγκη να δραστηριοποιηθούμε στις σχολές του Πανεπιστημίου, στις γειτονιές. Καλλιτέχνες, προσυπέγραψαν το κείμενο για την πορεία, πολλοί εργαζόμενοι, επαγγελματίες, επιστήμονες. Ήταν και χαρούμενο το περιβάλλον, κάθε άλλο παρά αυστηρό: τραγούδια, πειράγματα, αστεία. Την αφίσα της πρώτης πορείας, το 42 χιλιόμετρα, την έκανε ο ζωγράφος Γιώργος Βακιρτζής. Το γνωστό σήμα σύμβολο του αφοπλισμού με τον κύκλο το φέραμε εμείς, έως τότε ήταν το περιστέρι.
Η πορεία ορίστηκε για 21 Απριλίου, αλλά απαγορεύτηκε από κυβέρνηση και αστυνομία. Έτσι αποφασίσαμε να γίνει ανάποδα, από Αθήνα προς Μαραθώνα. Το ραντεβού ήταν πρωί στο τέρμα Αμπελοκήπων. Μαζεύτηκε πολύς κόσμος.
Η αστυνομία άρχισε δουλειά από νωρίς, συνέλαβαν ίσως 2.000–3.000 και μας μετέφεραν με καμιόνια στη Σχολή Αστυνομίας, τότε τέρμα Πατησίων. Μας έβαλαν στο προαύλιο. Ίσως αυτό το προαύλιο – γήπεδο να ήταν προάγγελος, δοκιμή για τα γήπεδα με τους συλληφθέντες την 21η Απριλίου 1967. Μας κράτησαν όλη την ημέρα. Ο αείμνηστος Γρηγόρης Λαμπράκης έκανε την αρχή από τον Μαραθώνα. Οι πορείες έγιναν κανονικά το 1964, 1965, 1966. Το 1967 πρόλαβε η δικτατορία».
Ο Νίκος θυμήθηκε, επίσης, τον ακούραστο στα οργανωτικά Νίκο Σολωμό, την πολυσχιδή βοήθεια με εμπνεύσεις και πρωτοβουλίες του Ανδρέα Λεντάκη, αλλά και τον Στέφανο Στεφάνου που συνόψιζε: «Το κίνημα για τον Αφοπλισμό και την Ειρήνη ήταν ένας από τους τρεις πυλώνες του φοιτητικού κινήματος στη δεκαετία 1960. Οι άλλοι δύο ήταν το 114 και το 155».
Τραγική επικαιρότητα
«Ο σύνδεσμος Μπέρτραντ Ράσελ παραμένει επίκαιρος, δυστυχώς, σήμερα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, την κούρσα των εξοπλισμών, τον κίνδυνο για την ίδια την ύπαρξη του πλανήτη, καθώς όλο και εμφανίζεται ο μπαμπούλας του πυρηνικού πολέμου είτε με αναφορές, είτε διοχετευόμενος από τις δύο υπερδυνάμεις, όπως πριν από εξήντα χρόνια.
Αναβαθμίζεται η εξοπλιστική συνδρομή στην Ουκρανία, που είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων σε παγκόσμια κλίμακα, σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών. Τον τελευταίο χρόνο, αυξήθηκαν απότομα, όπως και στην Άπω Ανατολή λόγω της έντασης στην Ταϊβάν, ενώ παραμένουν σε ψηλό επίπεδο και στη Μέση Ανατολή. Τι επιδιώκεται; Να νικήσει η μία ή η άλλη πλευρά, τη στιγμή που οι νεκροί στην Ουκρανία, και από τις δυο πλευρές, ξεπερνούν τις 150.000; Ο κίνδυνος πυρηνικής ανάφλεξης είναι υπαρκτός; Μα, δεν είναι οι αποφασιστικές διαπραγματεύσεις ο δρόμος προς τη λήξη και τη λύση; Ο ΟΗΕ πού βρίσκεται; Κι εν πάση περιπτώσει πριν από 61 χρόνια ο Τζον Κένεντι και ο Νικήτα Χρουστσόφ το απέτρεψαν. Τώρα; Δεν είναι δυστυχώς μόνο η Ουκρανία».
Παρέμβαση Μ. Σταθόπουλου
Στην εκδήλωση μίλησε και ο κ. Μιχάλης Σταθόπουλος, πρώην υπουργός, καθηγητής του ΕΚΠΑ, που εξήρε τους αγώνες του Ν. Κιάου για την ειρήνη, την ελευθερία και τη δημοκρατία, αγώνες μάλιστα σε δύσκολες και επικίνδυνες εποχές, όπως σημείωσε, και όχι εκ του ασφαλούς, για τους οποίους υπέστη επανειλημμένες διώξεις. Τόνισε δε ότι ο Νίκος Κιάος, παρά τις αγωνιστικές του δάφνες, παρέμεινε σεμνός σε ένα σπάνιο συνδυασμό αγωνιστικού φρονήματος και αγωνιστικής δράσης, αφενός, και, αφετέρου, σεμνότητας και ευγένειας χαρακτήρα.
Ο κ. Σταθόπουλος εξήρε περαιτέρω τη δράση της «Συνύπαρξης της Λέσβου», η οποία δείχνει επιτέλους τον σωστό δρόμο σε ό,τι αφορά τις σχέσεις μας με την Τουρκία και τον τουρκικό λαό, δηλαδή τον δρόμο του διαλόγου, της συνεργασίας, της ανάπτυξης κοινών δράσεων και τελικά φιλικών σχέσεων, ως άνθρωποι προς συνανθρώπους. Όσοι φανατίζουν τον ελληνικό λαό (και είναι πολλές, δυστυχώς, οι πολιτικές δυνάμεις που ευθύνονται γι’ αυτό) και παρουσιάζουν την Τουρκία και τον λαό της ως εχθρό της χώρας μας, όχι μόνο προσφέρουν κάκιστες υπηρεσίες, αλλά επιπλέον παραχαράσσουν την πραγματικότητα. Άλλο η συμπεριφορά των πολιτικών και άλλο τα αισθήματα του τουρκικού λαού. Ο Έλληνας και ο Τούρκος δεν έχουν κανένα λόγο να μισούνται. Το αντίθετο ισχύει. Όταν έρχονται ατομικά σε επαφή, αναπτύσσουν φιλικές σχέσεις, όπως δείχνει η πράξη. Το δηλητήριο το σπέρνει στον κόσμο η πολιτική μας εξουσία, η οποία δεν θέλει καν ουσιαστικό διάλογο. Όταν λέει ότι δέχεται τον διάλογο, αλλά μόνο για ένα θέμα, τη χάραξη της ΑΟΖ, στην ουσία αρνείται τον διάλογο, αφού υπάρχουν τόσα άλλα θέματα με διαφορετικές απόψεις των δύο πλευρών. Το να τα συζητούμε, δεν σημαίνει ότι θα δεχθούμε τις θέσεις του άλλου. Αντί για διάλογο, που μόνο αυτός δημιουργεί συνθήκες φιλικών σχέσεων και αμοιβαίας κατανόησης, προτιμούμε να εμμένουμε στο ένα και μοναδικό θέμα διαλόγου, δηλαδή στο μη διάλογο, για να μη μας πουν ενδοτικούς!
Νίκος Νικηφορίδης
Ο Νίκος Νικηφορίδης, που στη μνήμη του έχει καθιερωθεί και απονέμεται το Βραβείο, υπήρξε, ίσως, ο μοναδικός ακτιβιστής υπέρ της ειρήνης στον κόσμο που εκτελέστηκε γι’ αυτή του τη δράση. Τότε 33 ετών, συνελήφθη στη Θεσσαλονίκη όπου διακινούσε το κείμενο με την «Έκκληση της Στοκχόλμης». Γραμματέας της ΕΠΟΝ στο Παγκράτι, εξορίστηκε στην Ικαρία και μετά στη Μακρόνησο. Από τα βασανιστήρια νοσηλεύτηκε στο Δαφνί για τρεις μήνες. Όταν βγήκε από το νοσοκομείο οργανώθηκε στην ΕΔΝΕ (Ενιαία Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας) νεολαία της ΕΔΑ. Παράλληλα, συμμετείχε στο Διεθνές Κίνημα Ειρήνης. Η διεθνής κινητοποίηση για να μην εκτελεστεί δεν είχε αποτέλεσμα και εκτελέστηκε στις 5 Μαρτίου 1951. Τραγική ειρωνεία, λίγες μέρες μετά έφτασε στο σπίτι του ο φάκελος με την απονομή χάριτος από το Παλάτι!
Η «Έκκληση της Στοκχόλμης»
Ποια, όμως, ήταν η «Έκκληση της Στοκχόλμης για τον πλήρη αφοπλισμό των πυρηνικών όπλων»; Υπήρξε πρωτοβουλία του διάσημου γάλλου νομπελίστα φυσικού Φρεντερίκ Ζολιό – Κιουρί, με την έναρξη του πολέμου στην Κορέα και αμέσως συγκέντρωσε ενάμιση εκατομμύριο υπογραφές. Το αρχικό κείμενο υπέγραψαν εκατοντάδες διάσημοι διανοούμενοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες και πολιτικοί που αργότερα μάλιστα κατέλαβαν κεντρικές πολιτικές θέσεις. Ορισμένα χαρακτηριστικά ονόματα: Γκιόργκι Αμάντο συγγραφέας, Λουϊ Αραγκόν ποιητής, Λέοναρντ Μπερστάϊν συνθέτης, Μαρσέλ Καρνέ σκηνοθέτης, Μορίς Σεβαλιέ καλλιτέχνης, Ζακ Σιράκ πολιτικός, Ιλία Έρεμπουργκ συγγραφέας, Λιονέλ Ζοσπέν πολιτικός, Τόμας Μαν συγγραφέας, Ανρί Ματίς ζωγράφος, Υβ Μοντάν ηθοποιός, Πάμπλο Νερούντα, Πάμπλο Πικάσο, Σιμόν Σινιορέ, Ούρχο Κεκόνεν πρωθυπουργός της Φιλανδίας, Βίκτορ Εμανουέλ πρώην πρωθυπουργός Ιταλίας, Λάζαρο Κάρντενας πρώην πρόεδρος Μεξικού.