Θα θέλαμε να παρουσιάσουμε εν τάχει τις αιτίες που τροφοδότησαν τις εργατικές κινητοποιήσεις κατά την περίοδο 2020–2021.
Πρώτον, η αναστολή εργασίας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η διασπορά του ιού, δημιούργησε πρόβλημα σε μαζικούς εργασιακούς κλάδους, όπως ο τουρισμός–επισιτισμός, ο πολιτισμός και η οικοδομή, καθώς κατέρρευσε το εισόδημα και απειλούνταν η οικονομική επιβίωση των εργαζομένων. Δεύτερον, η εντατικοποίηση που προέκυψε από την κατακόρυφη αύξηση των εργασιών σε άλλους κλάδους, όπως των υγειονομικών, των εκπαιδευτικών και των διανομέων, έφερε τους εργαζομένους μπροστά στο φάσμα της εξουθένωσης και της συστηματικής έκθεσης στον ιό. Τρίτον, τόσο η κυβέρνηση, όσο και οι εργοδότες υπολείπονταν συστηματικά στη λήψη μέτρων για την προστασία των εργαζομένων από την πανδημία. Τέταρτον, η κυβέρνηση της ΝΔ εκμεταλλεύτηκε την πανδημική συνθήκη, κατά τη διάρκεια της οποίας οι κινητοποιήσεις δεν μπορούσαν να είναι μαζικές, και προώθησε εργασιακές αλλαγές που επιδείνωσαν τη ζωή των εργαζομένων, με κορυφαία όλων την ψήφιση του νόμου Χατζηδάκη, που κατάργησε το 8ωρο, θεσμοθέτησε τις απλήρωτες υπερωρίες, πριμοδότησε τις ατομικές συμβάσεις έναντι των συλλογικών και απελευθέρωσε τις απολύσεις. Πέμπτον, οι οικονομικές απειλές συνδυάστηκαν με νέες κατασταλτικές απειλές, που σκοπό είχαν να μειώσουν τις πολιτικές ευκαιρίες για συνδικαλιστική αντίδραση. Εν προκειμένω, επιχειρήθηκε με νομοθετικά μέτρα η προσπάθεια περιορισμού των απεργιών και των διαδηλώσεων, η οποία όμως έπεσε στο κενό.
Ο ρόλος των ψηφιακών μέσων
Οι εργαζόμενοι αντέδρασαν δυναμικά, ακυρώνοντας στην πράξη τα σχετικά νομοθετήματα, ενώ βρήκαν και έναν απρόσμενο σύμμαχο στην προσπάθειά τους να ξεπεράσουν τους οργανωτικούς περιορισμούς που έθετε η πανδημία: τη χρήση των ψηφιακών μέσων. Οι νέες τεχνολογίες κατέστησαν δυνατή την εσωτερική επικοινωνία, τη διαβούλευση, την προπαγάνδιση και την ορατότητα της συνδικαλιστικής δράσης, σε μια εποχή που η διά ζώσης επικοινωνία ήταν δύσκολη για λόγους ανωτέρας βίας.
Με λίγα λόγια, η πανδημία και ο τρόπος αντιμετώπισής της από την κυβέρνηση της ΝΔ έθεσε τόσο ζήτημα υγείας, όσο και ζήτημα οικονομικής και εργασιακής επιβίωσης. Κατά το 2020 το βάρος έπεσε στο δεύτερο ζήτημα, ενώ το 2021, ύστερα από την έξαρση των κρουσμάτων και τη δραματική αύξηση των θανάτων, στο πρώτο. Τον τόνο έδωσαν, αφενός, οι επίμονες κινητοποιήσεις των υγειονομικών για την ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και, αφετέρου, οι αντιδράσεις απέναντι στο προαναφερθέν νομοσχέδιο Χατζηδάκη και στο νομοσχέδιο Κεραμέως, το οποίο επιχειρούσε να εγκαταστήσει πανεπιστημιακή αστυνομία, θεσμοθετούσε τη βάση του 10 για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια, με σκοπό να αποκτήσουν πελάτες τα ιδιωτικά κολέγια, και αξιολογούσε τα σχολεία με σκοπό να υποχρηματοδοτηθούν ή να κλείσουν όσα δεν θα έπαιρναν καλή βαθμολογία. Ανάταση και έμπνευση πρόσφεραν οι ευφάνταστες κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών, και ειδικά της πρωτοβουλίας Support Art Workers, κατά το 2020, καθώς και οι νικηφόρες κινητοποιήσεις των εργαζομένων της e-food και της Cosco, το 2021. Σε γενικές γραμμές, πάντως, όπως φαίνεται και από το Διάγραμμα 1, οι εργατικές κινητοποιήσεις αυξήθηκαν σημαντικά κατά το πρώτο έτος της πανδημίας, για να επιστρέψουν στα προηγούμενα επίπεδα το αμέσως επόμενο. […]
.jpg)
Συγκεντρώσεις και παραστάσεις διαμαρτυρίας
Οι εργαζόμενοι στα χρόνια της πανδημίας επέλεξαν να αντιδράσουν αυξάνοντας εντυπωσιακά τις συγκεντρώσεις και τις παραστάσεις διαμαρτυρίας τους (βλ. Πίνακα 1), ενώ πραγματοποίησαν περισσότερες διαδηλώσεις από τα προηγούμενα χρόνια, και γιατί ήθελαν να καταστήσουν σαφή την αντίθεσή τους στις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης (π.χ. για τα εργασιακά και τα εκπαιδευτικά) και για να ακυρώσουν στην πράξη την προσπάθειά της να περιορίσει το δικαίωμα στη διαδήλωση. Οι απεργίες και οι στάσεις εργασίας τον πρώτο χρόνο της πανδημίας παρέμειναν στο ίδιο επίπεδο με το 2019, για να σημειώσουν κάμψη στη συνέχεια. Πιο συγκεκριμένα, το δίδυμο συγκεντρώσεις–παραστάσεις διαμαρτυρίας κατέληξε να είναι το βασικό ρεπερτόριο δράσης για τους δημοσίους και ιδιωτικούς υπαλλήλους, έναντι του διδύμου στάση εργασίας–απεργία […], ενώ το ξεπέρασε και στην περίπτωση του ευρύτερου δημοσίου τομέα […], γεγονός σημαντικό αν σκεφτεί κανείς ότι στις μεγάλες σε μέγεθος επιχειρήσεις του ευρύτερου δημοσίου οι απεργιακές κινητοποιήσεις θεωρούνταν το απόλυτο όπλο για τους εργαζομένους. Ακόμα πιο ενδεικτικός για την αντιστροφή του ρόλου του μη απεργιακού ρεπερτορίου σε σχέση με το απεργιακό κατά τα χρόνια της πανδημίας είναι ο Πίνακας 2, ο οποίος αποτυπώνει την εξέλιξη των αντίστοιχων ετήσιων αθροισμάτων στη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας.
Πίνακας 1
|
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
2020
|
2021
|
|
Στάση εργασίας
|
116
|
104
|
86
|
92
|
89
|
107
|
115
|
90
|
80
|
80
|
56
|
|
Απεργία
|
200
|
229
|
158
|
137
|
96
|
96
|
119
|
89
|
66
|
64
|
45
|
|
Συγκέντρωση
|
16
|
27
|
84
|
66
|
27
|
97
|
101
|
54
|
60
|
105
|
103
|
|
Παράσταση διαμαρτυρίας
|
2
|
6
|
22
|
15
|
26
|
41
|
34
|
33
|
29
|
65
|
48
|
|
Πορεία
|
8
|
15
|
22
|
18
|
10
|
15
|
7
|
3
|
7
|
13
|
14
|
|
Κατάληψη
|
20
|
25
|
5
|
11
|
7
|
11
|
5
|
4
|
2
|
6
|
1
|
|
Επίσχεση εργασίας
|
14
|
18
|
15
|
5
|
7
|
10
|
3
|
1
|
1
|
1
|
2
|
|
Παρεμποδιστική συγκέντρωση (περιφρούρηση)
|
15
|
6
|
7
|
1
|
1
|
3
|
0
|
1
|
0
|
0
|
0
|
Πίνακας 2
|
|
2011
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
2020
|
2021
|
|
Απεργιακό ρεπερτόριο
|
330
|
351
|
259
|
234
|
192
|
213
|
237
|
180
|
147
|
145
|
103
|
|
Συγκεντρώσεις, παραστάσεις διαμαρτυρίας
|
18
|
33
|
106
|
81
|
53
|
138
|
135
|
87
|
89
|
170
|
151
|
Σημείωση:
1. Απόσπασμα από την πρόσφατα δημοσιευθείσα μελέτη του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, Το απεργιακό φαινόμενο στην Ελλάδα. Καταγραφή των απεργιών κατά την περίοδο της πανδημίας 2020-2021, την οποία εκπόνησαν οι Δημήτρης Παπανικολόπουλος, Δημήτρης Κατσορίδας, Γιώργος Κολλιάς, Βίκυ Δερμάνη.