Η δομική βία που βιώνουμε στην Ελλάδα, συνάμα με τις συνεχιζόμενες διεθνείς κρίσεις, αποκρυσταλλώθηκαν στην βαρβαρότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Βαρβαρότητα που παραδειγματικά διακατέχει το νέο πλαίσιο διοίκησης στα πανεπιστήμια. Η ολιγαρχική δομή των Συμβουλίων Διοίκησης διακατέχεται από μια λογική πειθάρχησης της ακαδημαϊκής κοινότητας, αποδυναμώνει τη Σύγκλητο, οδηγεί σε επικάλυψη αρμοδιοτήτων και νομιμοποιεί την παρέμβαση μη ακαδημαϊκών σε καθαρά ακαδημαϊκά θέματα, ενισχύοντας τις πελατειακές συναλλαγές όσων ενδιαφέρονται για διορισμό σε θέσεις αντιπρυτάνεων, κοσμητόρων και μελών κρίσιμων επιτροπών. Επιπλέον, περιορίζει μόνο εντός του Συμβουλίου τη δυνατότητα ύπαρξης ελεγκτικών θεσμικών εχέγγυων: τα ίδια πρόσωπα είναι και ελεγχόμενοι και εκλεκτές. Το πανεπιστήμιο που προκύπτει από τον συνδυασμό καταστολής, πειθαρχικών διώξεων, μείωσης θέσεων ΔΕΠ, λειτουργίας Συμβουλίων Διοίκησης, υποχρηματοδότησης και περιορισμού της διεθνοποίησης του στο «όραμα» των αγγλόφωνων προπτυχιακών, αναφέρεται σε τριτοκοσμικά αυταρχικά καθεστώτα και όχι σε εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς θεσμούς κοινοβουλευτικών δημοκρατιών.
Το δίλημμα συμμετοχής
Ο κόσμος της αριστεράς στο πανεπιστήμιο βρέθηκε στο δίλλημα συμμετοχής ή όχι στις εκλογές των Συμβουλίων Διοίκησης. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων όπου υπήρχαν συντεταγμένες αριστερές συλλογικότητες σε κάποιο πανεπιστήμιο, ο κόσμος της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς συμμετείχε στις εκλογές των Συμβουλίων Διοίκησης. Αυτό σιωπηλά ισχύει και για τμήμα του κόσμου της κομμουνιστικής αριστεράς. Διαπιστώνεται εύκολα αν συγκρίνουμε τους αριθμούς των ψήφων των συνδικαλιστικών παρατάξεων της κομμουνιστικής αριστεράς στις εκλογές Συλλόγων ΔΕΠ και τους αριθμούς όσων απείχαν από τις εκλογές Συμβουλίων Διοίκησης. Επισημαίνεται ότι σε όσα πανεπιστήμια έγιναν εκλογές Συμβουλίων Διοίκησης, με εξαίρεση μόνο ένα πανεπιστήμιο, η συμμετοχή κυμάνθηκε μεταξύ 90% - 99%. Το απίστευτο αυτό ποσοστό συμμετοχής δείχνει ότι τα Συμβούλια Διοίκησης προσλαμβάνονται ως κομβικό σημείο πολιτικής αντιπαράθεσης εντός των πανεπιστημίων. Για κάποιους η αντιπαράθεση αυτή αφορά πελατειακά συμφέροντα, για κάποιους αφορά την εξασφάλιση ενός αναχώματος έναντι των αυθαιρεσιών και του νεοφιλελεύθερου πανεπιστημίου.
Υποστηρίζω ότι σύσσωμος ο κόσμος της αριστεράς στα πανεπιστήμια πρέπει να παλέψει για το εκλέγειν και το εκλέγεσθαι στα Συμβούλια Διοίκησης. Το ζήτημα δεν είναι αν η συμμετοχή μας μπορεί να αλλάξει το θεσμό των Συμβουλίων Διοίκησης. Το ζήτημα είναι ότι αν δεν παρέμβουμε στα Συμβούλια Διοίκησης, αυτά θα επιχειρήσουν να αλλάξουν περαιτέρω δραματικά το πανεπιστήμιο. Η όποια προοπτική καθολικών αλλαγών στο θεσμό των Συμβουλίων θα υπάρξει μόνο αν προκύψει μια άλλη κυβέρνηση που καταρχήν θα μεταβάλει τις αρμοδιότητες των υπαρχόντων Συμβουλίων (όπως έγινε με τα Συμβούλια Ιδρύματος του ν.4009) και θα καταργήσει το θεσμό ώστε να μην προκύψουν άλλες προκηρύξεις εκλογών Συμβουλίων Διοίκησης. Μέχρι όμως να γίνουν αυτά, επιβάλλεται η συμμετοχή μας στα Συμβούλια βάσει δύο στόχων. Πρώτον, να εκθέσουμε το ατελέσφορο και τις αντιφάσεις της εσωτερικής λειτουργίας τους στην ακαδημαϊκή κοινότητα ώστε να καταστήσουμε ηγεμονικό το αίτημα για την κατάργησή τους. Δεν αρκεί να περιμένουμε καρτερικά την κατάργησή τους από μια μελλοντική προοδευτική κυβέρνηση, πρέπει σήμερα να εργαστούμε για αυτό το αίτημα με κάθε τρόπο και σε κάθε πεδίο. Δεύτερος στόχος συμμετοχής μας στα Συμβούλια θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός θεσμικού αναχώματος στην αυθαιρεσία και τον αυταρχισμό στο πανεπιστήμιο και – όπου δημιουργηθούν οι κατάλληλες συμμαχίες – η εκλογή πρυτανικών αρχών και κοσμητόρων που θα έχουν την πολιτική νομιμοποίηση της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Εντός και εκτός θεσμών
Η αποχή μας από τα Συμβούλια Διοίκησης σημαίνει ότι αφήνουμε τους συναδέλφους μας και τους φοιτητές/τριες μας έκθετους έναντι των όποιων αυθαιρεσιών των διορισμένων κοσμητόρων και αντιπρυτάνεων. Το επιχείρημα ότι το πανεπιστημιακό κίνημα θα τους ενισχύσει συνιστά ένα δεδομένο. Αυτό άλλωστε το δεδομένο υλοποιείται με την κινηματική μας δράση καθημερινά και συλλογικά. Είναι όμως αρκετό; Κανένα κίνημα δεν μπορεί να μακροημερεύσει με την επίκληση της αγωνιστικής συνέπειας. Για να μακροημερεύσει χρειάζεται να εξασφαλίσει τους όρους αναπαραγωγής όσων προσβλέπουν σε αυτό. Δεν χρειαζόμαστε «ήρωες» αλλά πολλούς/ές συναδέλφους/σσες που θα έχουν τη δυνατότητα να αντιπαρατεθούν στο νεοφιλελεύθερη αυταρχισμό και την καταστροφή των διαδικασιών παραγωγής της γνώσης στο πανεπιστήμιο. Τα απίστευτα ποσοστά συμμετοχής στις μέχρι σήμερα εκλογές των Συμβουλίων Διοίκησης δείχνουν ότι και για τον κόσμο της αριστεράς η προοπτική κινηματικής δράσης ενάντια στα Συμβούλια Διοίκησης δεν νοείται ως αντιθετική με την προοπτική συμμετοχής σε αυτά. Ή όπως παλαιότερα λέγαμε, «παλεύουμε εντός και εκτός των θεσμών».
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση και οι ακρο-κεντρώοι συνάδελφοι/σσες μας στα πανεπιστήμια κάνουν ό,τι μπορούν για να μας πείσουν ότι η συμμετοχή μας στις εκλογές είναι «ανακόλουθη με τις αρχές της αριστεράς». Αυτό απλά δείχνει την αγωνία τους για το ενδεχόμενο της δικής μας συμμετοχής. Δεν ετεροκαθοριζόμαστε από τις δικές τους αγωνίες. Λαμβάνουμε όμως υπόψη ότι προσλαμβάνουν ακόμα και την εκλογή ενός μέλους σε ένα Συμβούλιο Διοίκησης ως τεράστιο πρόβλημα στους σχεδιασμούς για εν κρυπτώ και παραβύστω διαδικασίες. Επιπλέον, η καταγραφή της δικής μας συμμετοχής στις εκλογές Συμβουλίων Διοίκησης δεν αφορά αποκλειστικά τις εν λόγω εκλογές. Συνιστά ποσοτικοποιημένη επιβεβαίωση της δικής μας πολιτικής ύπαρξης στο πανεπιστήμιο και πεδίο ενίσχυσης της παρουσίας μας σε Συλλόγους ΔΕΠ και μελλοντικές πρυτανικές εκλογές.
Ταυτοτική επιλογή
H σαφής και κατηγορηματική τοποθέτησή μας ενάντια στα Συμβούλια Διοίκησης δεν οδηγεί, μέσω κάποιου ιδεολογικού αυτοματισμού, στη μη συμμετοχή μελών μας στις εκλογές για διεκδίκηση έδρας στα Συμβούλια Διοίκησης. Τουναντίον: η σκληρή κριτική μας επιβάλει τη συμμετοχή μας σε αυτά ώστε να μην αφήσουμε κανένα πεδίο και καμία δυνατότητα που δεν θα έχουμε αξιοποιήσει για την κατάργησή τους. Αυτό θα δείξει και τη συνέπεια στις αρχές μας. Η αποχή από τις εκλογές των Συμβουλίων Διοίκησης συνιστά παραδοχή ότι η ριζοσπαστική και ανανεωτική αριστερά αδυνατεί να δώσει μάχες σε συνθήκες που δεν έχει η ίδια επιλέξει. Η συμμετοχή υποψηφίων του κόσμου της αριστεράς στις εκλογές Συμβουλίων Διοίκησης δεν συνιστά θέμα πολιτικής τακτικής, αλλά ταυτοτική επιλογή που αφορά την προσπάθεια πραγμάτωσης των αρχών μας.
Ας αξιοποιήσουμε όσα παραπάνω εργαλεία υπάρχουν για να δημιουργήσουμε τους δικούς μας όρους, τους δικούς μας πολιτικούς χώρους, τις δικές μας ενδεχομενικότητες. Η συμμετοχή μας στα Συμβούλια Διοίκησης πρέπει βέβαια να γίνει με ξεκάθαρες δεσμεύσεις ως προς τους όρους της. Με συγκεκριμένες προτάσεις για τη διαφύλαξη της δημοκρατίας στα πανεπιστήμια (π.χ. έκφραση γνώμης όλων των μελών μιας Σχολής πριν τον καθορισμό κοσμήτορα), την τήρηση της νομιμότητας (π.χ. σεβασμό της περί προσωπικών δεδομένων νομοθεσίας που αντίκεται στα πανεπιστημιακά ηλεκτρονικά κέντρα ελέγχου), τον αποκλεισμό κάθε αυταρχικής πειθάρχησης, την εξασφάλιση του ακαδημαϊσμού και την αντιμετώπιση όσων κακών κείμενων «κρύβονται κάτω από το χαλί» - ενίοτε και από το δικό μας χαλί. Μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι ότι κάτι θα πετύχουμε με τη συμμετοχή μας; Φυσικά και όχι. Το μόνο για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι ότι με την αποχή μας δεν θα πετύχουμε τίποτα. Όπως είχε γράψει ο Νίκος Θεοτοκάς σε ένα άρθρο του στα «Ενθέματα» της ΑΥΓΗΣ, πριν από έντεκα χρόνια (7/1/2012): «χρειαζόμαστε ένα μέτωπο πανεπιστημιακών για το πανεπιστήμιο, που να μην οδηγεί στην καταστροφή αλλά στην ανασυγκρότηση. Και στο οποίο έχουν τη θέση και την τιμή τους όσες και όσοι πιστεύουν και μάχονται για τις αρχές και τις αξίες του δημόσιου και ακαδημαϊκού πανεπιστημίου…»