Το συνέδριο που οργάνωσε το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, με τίτλο «Για Μια Προοδευτική Ατζέντα της Επόμενης Δεκαετίας – Στόχοι – Προτεραιότητες – Πολιτικές», μπορεί να αποτελέσει σταθμό για τη διεύρυνση και εμβάθυνση της προγραμματικής συζήτησης στον ΣΥΡΙΖΑ. Στα περισσότερα τραπέζια, και από τους περισσότερους ομιλητές, αναδείχθηκαν τόσο οι ελλείψεις των ως τώρα θέσεων και προτάσεων πολιτικής, όσο και ουσιαστικές ιδέες και προτάσεις για τη συγκρότηση ενός ριζοσπαστικού σχεδίου για την οικονομία, την κοινωνία και τα θέματα που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.
Στο τραπέζι για τη δημοκρατία και το κράτους δικαίου, με τους Ιφιγένεια Καμτσίδου, Κωνσταντίνο Γιαννακόπουλο και Αλέξανδρο Κεσσόπουλο, αναδείχθηκε πριν απ’ όλα, με αφορμή τη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος, η απώλεια της δυνατότητας της Αριστεράς να σχεδιάσει το μέλλον, ενώ φαίνεται πλέον ότι κινδυνεύει να χάσει την καθοριστική πολιτική και ιδεολογική παρουσία που πρέπει να έχει. Σε ό,τι αφορά το καθεστώς της χώρας, το οποίο μετακινείται προς προνεωτερικές θεσμικές λειτουργίες, διαπιστώθηκε ότι μετατρέπεται από φιλελεύθερη δημοκρατία σε εκλογική δημοκρατία. Τονίστηκε επίσης η ανάγκη όχι μόνο να υπερασπίσουμε το δημόσιο, αλλά να πραγματοποιηθεί η επανεφεύρεση του δημόσιου τομέα, η οποία να βασίζεται στη διεύρυνση της συμμετοχής των πολιτών.
Στη συζήτηση για την πρόκληση της “πράσινης μετάβασης”, με τους Ολιβιέ Βαρδακούλια, Πέτρο Κόκκαλη, Νατάσα Ρωμανού και Νίκο Χατζηαργυρίου, τονίστηκε καταρχάς η ιδιαίτερα έντονη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στη γεωγραφική περιοχή όπου βρίσκεται η Ελλάδα. Και η ανάγκη, παράλληλα με τις παρεμβάσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, να συγκροτηθεί μέσω της γνώσης των τοπικών συνθηκών και της σχετικής έρευνας για τις κατά τόπους επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ένα σχέδιο επικινδυνότητας, το οποίο θα επιτρέψει την προετοιμασία για την προστασία των κατοίκων, των υποδομών και των οικονομικών δραστηριοτήτων. Θεωρήθηκε, όπως ήταν επόμενο, αναγκαία η υιοθέτηση μεθόδων σχεδιασμού και λαϊκής συμμετοχής στις επιλογές πολιτικών, καθώς και η αναθεώρηση του συστήματος χρηματοδότησης των παρεμβάσεων.
Μια σημαντική επισήμανση κατά τη συζήτηση για την “πράσινη μετάβαση” αφορούσε τη σημασία που έχει για την αντιμετώπιση των απειλών, η αλληλεγγύη στο πλαίσιο της κοινωνίας, που δεν μπορεί να αναπτυχθεί και να εδραιωθεί αν δεν ενισχυθεί και σταθεροποιηθεί η αλληλεγγύη των εργαζομένων και των πολιτών, στο πλαίσιο των οικονομικών δραστηριοτήτων και της διαθεσιμότητας κοινωνικών υπηρεσιών. Οι περιοχές οι οποίες πλήττονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, είτε είναι ευάλωτες γενικώς, είτε έχουν ως περιφέρεια της χώρας σοβαρά και ειδικά προβλήματα στο επίπεδο της παραγωγής ή των συνθηκών ζωής. Η αποκατάσταση της συνοχής αυτών των περιοχών είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για να αντιμετωπίσουν οι κάτοικοι από κοινού τις απειλές και τις αλλαγές που προκαλεί η κλιματική αλλαγή.
Στο τραπέζι για τις πολιτισμικές αξίες και τις καλλιτεχνικές πρακτικές, με τους Αντώνη Λιάκο, Άγγελο Χανιώτη, Τιτίκα Δημητρούλια και Νίκο Σμυρναίο, αναδείχθηκε κατά κύριο λόγο η σοβαρή επίπτωση της “πλατφορμοποίησης” της πολιτισμικής παραγωγής, και η στροφή και στην Ελλάδα της κυβερνητικής πολιτικής προς την ενίσχυση αυτής της τάσης. Πρόκειται για μια εξέλιξη που απομακρύνει τις ευάλωτες λαϊκές τάξεις από την συμμετοχή ή την πρόσβαση στην πολιτισμική παραγωγή, τις μετατρέπει σε ομάδες χωρίς παιδεία και πολιτισμό, ενώ η μετατροπή των κοινωνικών ανισοτήτων σε πολιτισμικές διαφορές, οδηγεί στην παγίωση των τελευταίων. Η επιστροφή επομένως του πολιτισμού στην κοινωνία ως σχέδιο της Αριστεράς είναι μια επείγουσα αναγκαιότητα.
Οι αναφορές σε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα, όπως και οι αναφορές στο αναπτυξιακό κράτος δεν μας οδήγησαν σε απαντήσεις σε ό,τι αφορά τους στόχους και τη μέθοδο ενός αριστερού σχεδίου για την ελληνική κοινωνία. Στο τραπέζι για το αναπτυξιακό κράτος (Γιώργος Σταθάκης, Φαίη Μακαντάση, Λουδοβίκος Κωτσονόπουλος) ειπώθηκε σωστά ότι η κλιματική κρίση από μόνη της αλλάζει το ρόλο του κράτους, και απαιτεί η δημιουργία ενός συστήματος συμβιωτικού με τη φύση, με πολύ ισχυρό ρόλο των υποδομών, και με αποτελεσματικά δημοσιονομικά εργαλεία. Είναι όμως εύκολο να διαπιστωθεί ότι η συζήτηση αυτή μόλις αρχίζει και ο ισχυρισμός ότι πρέπει να πάμε προς την “επιστροφή του κράτους” δεν επαρκεί. Πρόκειται για αλλαγή καθεστώτος, το οποίο να έχει την ικανότητα να θέτει στόχους, να τους υλοποιεί με βάση χρονοδιαγράμματα και να έχει τα κατάλληλα εργαλεία για να ξεφύγει από την αναμονή των αντιδράσεων της “αγοράς”, και από την αξιοποίηση των θεσμών ενός φθαρμένου πελατειακού κράτους.
Όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, η Ελλάδα είναι μια χώρα που θα γνωρίσει μεγαλύτερες από τον μέσο όρο αλλαγές θερμοκρασίας, αλλά είναι ταυτοχρόνως και μια μικρή χώρα που ελάχιστα μπορεί να επηρεάσει τις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σε μια εποχή κατά την οποία ο πόλεμος και η αποδιοργάνωση των αγορών και των ρυθμίσεων της παγκοσμιοποίησης, εμποδίζουν την υλοποίηση σχεδίων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Το όποιο σχέδιο αντιμετώπισης των επιπτώσεων για την παραγωγή, την κοινωνία και το περιβάλλον, της παρακμής του καπιταλιστικού συστήματος, παρουσιάσει αποτελεσματικότητα και δείξει ότι υπάρχει προοπτική για βιώσιμα, αλληλέγγυα και ειρηνικά καθεστώτα, και θα αποτελέσει όμως ένα ισχυρό παράδειγμα προς μίμηση.