Φωτογραφία: Τάσος Βρεττός
Μερικές φορές τα κείμενα δεν αποτυπώνουν στο ακέραιο την εντύπωση από μια θεατρική δουλειά και σε αυτήν την περίπτωση, πρόκειται για μια από αυτές τις φορές. Η περφόρμανς που είδα με τίτλο «ΠασΠορτ – Μια αληθινή περιπέτεια» στο Άσυλο Ανιάτων, από τη θεατρική ομάδα Μικρός Νότος, είναι μια κοινωνική πράξη και ένα δώρο στους θεατές, ενόσω έχουν τη δυνατότητα να χαράξουν το δικό τους ταξίδι, να περιηγηθούν όπως οι ίδιοι θα αποφασίσουν στα εννιά δωμάτια του Ασύλου. Κοινός άξονας είναι η θέαση και αντιμετώπιση των προεκτάσεων που έχει και δημιουργεί στη ζωή η ασθένεια και, ειδικότερα, ο καρκίνος του μαστού.
Η καλλιτεχνική διευθύντρια Χρύσα Διαμαντοπούλου αντλώντας δύναμη από το βιβλίο της ψυχολόγου Ελεονώρας Σουρλάγκα «ΠασΠορτ – Μια αληθινή περιπέτεια», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος, συνέπραξε με τον εικαστικό Βασίλη Καβουρίδη στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον εγχείρημα οι θεατές να ενεργοποιηθούν και να «κατοικήσουν» τον χώρο, αντί να έχουν ορισμένη θέση σε αυτόν. Εξάλλου, αυτό προβλέπεται από το «καθηλωτικό θέατρο» (immersive theatre), ένα είδος σύγχρονου θεάτρου που ενισχύει τον ενεργό τρόπο θέασης χωρίς αποστάσεις ή ορισμένα όρια.
Όλα συμβολικά, όλα ποιητικά
Η περφόρμανς αρχίζει όταν πρέπει να κινηθούμε σε μια σκάλα, το ανέβασμα της οποίας ντύνεται από συμβολικά λόγια που λέει η Εβελίνα και επαναλαμβάνει η Σεμέλη, ώστε να ακουστούν από όλους. Ξεκινάμε από την ανηφόρα, για να δούμε τη θέα και να σιγουρευτούμε ότι το φως είναι εντάξει. Όλα συμβολικά, όλα ποιητικά. Διότι από την αρχή που εμπιστευτήκαμε τους εαυτούς μας σε αυτό το ταξίδι, ακούσαμε ότι θα είμαστε μαζί αλλά καθένας θα είναι μόνος του. Ενώ, η πρώτη ερώτηση προτού αρχίσουμε να προχωράμε στη σκάλα, ήταν αν προλάβαμε. Προλάβαμε. Και ζήσαμε αυτό που αξίζει να δουν από κοντά όλοι και όλες.
Μέσα στο Άσυλο, μείναμε για λίγο στις θέσεις μας, όταν η κοπέλα με τη βαλίτσα σηκώθηκε και πήγε στο δωμάτιό της. Σηκωθήκαμε κι εμείς και αρχίσαμε να πηγαίνουμε από δωμάτιο σε δωμάτιο. Οι ηθοποιοί δεν άλλαζαν δωμάτια, εμείς πηγαίναμε σε αυτά. Σε ένα, η ασθενής με την βαλίτσα άνοιξε τη βρύση, εμείς μόνο ακούσαμε το νερό. Είδαμε τα αντικείμενα στο δωμάτιο, ό,τι ήθελε ο καθένας. Πρόσεξα τα πόστερς και τις παιδικές σβούρες. Μετά, έπαιξε και ροκ μουσική, ενώ εκείνη κοιτούσε τον εαυτό της στον καθρέφτη, προτού ξαπλώσει και την σκεπάσει ένα απλανές βλέμμα, φόβου, αναμονής, αγωνίας.
Καταλυτικός και επιδραστικός είναι ο ρόλος της όσφρησης στην περφόρμανς, ώστε να μπορέσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τι σημαίνει το κάθε δωμάτιο εν τέλει. Στο δωμάτιο με τα κεριά, έχεις την αίσθηση ότι μπαίνεις σε εκκλησάκι, μυρίζει καμένο και μια υποβλητική και επιβλητική επιγραφή με γυναικεία ονόματα σου δίνει την αίσθηση – ενδεχομένως– ότι αυτές οι γυναίκες αναγεννήθηκαν από τις στάχτες τους. Είναι το εκκλησάκι της ζωής. Αντίθετα, σε άλλο δωμάτιο με τα παιδικά παιχνίδια, τόσο ονειρικό, μύρισα ζάχαρη και θυμήθηκα την μυρωδιά από το ροζ μαλλί της γριάς στα πανηγύρια. Με χαλάρωσε. Είχε προηγηθεί η μυρωδιά του καμένου, άλλωστε.
Συνεχίζοντας το ταξίδι μου, μίλησα με την Ξένια, τον Στέλιο και άλλους θεατές. Η περφόρμανς, στον χρόνο που δίνεται, το έχει υπολογίσει και αυτό. Οι θεατές ανταλλάσσουν απόψεις σε πηγαδάκια –πόσο ταιριάζει η λέξη εδώ ξαφνικά–, καθώς από την αρχή ήμασταν μαζί και μόνοι. Μπήκα σε ένα δωμάτιο με το κόκκινο να πρωτοστατεί και είδα κομμένα στα δύο νεράτζια. Τα μέτρησα για εικοσιτέσσερα. Δεν ξέρω αν το έκανα από την έντονη εντύπωση που μου άφησε το λεγόμενο «χειρουργείο», επιθυμώντας να βάλω λίγη τάξη αριθμητική σε ένα χάος, την αναπαράσταση του οποίου μόλις και έβλεπα. Τότε κάπου βγήκα από αυτό το δωμάτιο και κάθισα και σε ένα από τα καθίσματα, κοιτώντας προς το ταβάνι, προσέχοντας τα κενά. Σκέφτηκα, ένιωσα κι άλλο.
Από πόνο σε συμφιλίωση και ζωή
Τίποτε δεν γίνεται τυχαία. Ακόμη και το τακουνάτο πέρα δώθε των δύο ηθοποιών, της Εβελίνας και της Σεμέλης στον χώρο, είχε νόημα. Μου μετέφερε την αίσθηση ότι έρχονται να σε πάρουν, αναλογίστηκα την ψυχική κατάσταση του ασθενή ή της ασθενούς ότι αυτή τη φορά έρχονται για μένα, πήραν την προηγούμενη. Και κάπως η τρίχα πέταξε στο χέρι. Μπήκα στο δωμάτιο με τις ζωγραφιές και τα σημειώματα. Άφησα ένα που έγραψα με κυπαρισσί μαρκαδόρο, θυμήθηκα ένα κυπαρίσσι που έβλεπα παλιά από το παιδικό μου δωμάτιο ή το φανταζόμουν, εκεί, στο τέλος του δρόμου. Διαπιστώνω ότι σε αυτό το κείμενο, γράφω για μια ακόμη φορά πως θυμήθηκα. Αυτή η περφόρμανς είναι μια επιστροφή σε κάτι που μεταλλάσσεται, από πόνο σε συμφιλίωση και ζωή ή όλα μαζί. Δεν περιγράφεται στο ακέραιο με λέξεις.
Κάθε δωμάτιο είναι και μια ξεχωριστή εμπειρία. Στο δωμάτιο με τον πηλό, η Άννα λούζει τη μαύρη, μακριά της χαίτη. Σαν να βλέπεις το μαλλί ως έναν καθρέφτη του φθαρτού που θα αρχίσει να σπάει σιγά σιγά. Ενώ στο δωμάτιο με τον γιατρό κλόουν έχεις την αίσθηση του Μπέκετ, να πέφτεις ξανά, να πέφτεις καλύτερα και δικαίως να επιβραβεύεται ακόμη και η ελάχιστη εξέλιξη σε μια υπέρογκη προσπάθεια. Συνοψίζοντας, η συμμετοχή του κειμένου είναι μεταβατικής σημασίας στην περφόρμανς. Οι συντελεστές αποφάσισαν να έχουν οι θεατές τον λόγο με τις δικές τους σκέψεις-λέξεις-βήματα. Αυτά προσπάθησα να τα «κειμενογραφήσω» μετά την εμπειρία μου στο Άσυλο Ανιάτων που χρονολογείται από το 1893.
Φωτογραφία: Άννα Ταγκάλου
Κείμενα - επιλογή κειμένων: Χρύσα Διαμαντοπούλου, Φλώρα Σπύρου, εμπνευσμένες απ’ το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Ελεονώρας Σουρλάγκα «ΠασΠορτ Μια αληθινή περιπέτεια». Σύλληψη ιδέας - καλλιτεχνική επιμέλεια - συντονισμός: Χρύσα Διαμαντοπούλου, εικαστικός - δημιουργία εγκαταστάσεων: Βασίλης Καβουρίδης, δημιουργία - επιμέλεια βιωματικών δράσεων: Φλώρα Σπύρου. Σχεδιασμός ήχου-μουσική σύνθεση: Γιώργος Ανδριώτης/Ελίνα Καλαμποκίνη, κοστούμια: Σταύρος Λίτινας, φωτιστικός σχεδιασμός: Αποστόλης Τσατσάκος, ψυχοθεραπεύτρια / σύμβουλος διαχείρισης τραύματος: Λαμπρινή Σταμάτη, σύμβουλος δραματολογίου: Αλεξάνδρα Λιακοπούλου, οργάνωση παραγωγής: Χρύσα Διαμαντοπούλου
Συμμετέχουν οι ηθοποιοί: Νίκος Αξιώτης, Εβελίνα Αραπίδη, Χρύσα Διαμαντοπούλου, Έλσα Λουμπαρδιά, Σεμέλη Παπαοικονόμου και η χορεύτρια Άννα Ανουσάκη.
Παραστάσεις: 21, 22, 23*, 25, 28, 29, 30* Απριλίου και 5, 7*, 8, 12, 13 Μαΐου στις 9μμ (*Κυριακή στις 8μμ), στο Άσυλο Ανιάτων (Αγίας Ζώνης 39 (Γιαγλοπούλειος Πτέρυγα), Κυψέλη).
Κατά τη διάρκεια της performance οι θεατές μετακινούνται ελεύθερα μέσα στον χώρο. Ο χώρος είναι προσβάσιμος σε άτομα με κινητικά προβλήματα και αμαξίδια.