Η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα είναι γνωστό ότι βρίσκεται σε εξαιρετικά δυσμενή θέση, με τους δημοσιογράφους που θέλουν να αποκαλύπτουν τα κακώς κείμενα να βρίσκονται πολλές φορές στο στόχαστρο διαφόρων κέντρων πολιτικής και οικονομικής εξουσίας.
Τα κέντρα αυτά επιχειρούν με διάφορους τρόπους να περιορίσουν ή και να φιμώσουν τις δημοσιογραφικές αυτές φωνές. Ένας από τους πλέον προσφιλείς τρόπους είναι οι αγωγές και οι μηνύσεις κατά δημοσιογράφων που… «ενοχλούν», επειδή γράφουν τα πράγματα με το όνομα τους.
Μία από αυτές τις περιπτώσεις «στρατηγικών αγωγών»-SLAPP είναι η αγωγή που έχει δεχθεί το συνεταιριστικό μέσο ενημέρωσης της Θεσσαλονίκης Alterthess και η δημοσιογράφος Σταυρούλα Πουλημένη. Όπως έγινε μάλιστα γνωστό πριν από λίγες μέρες, το δικαστήριο έκανε εν μέρει δεκτή την αγωγή που είχε καταθέσει το υψηλόβαθμο στέλεχος της Ελληνικός Χρυσός Ευστάθιος Λιάλιος κατά του συνεταιριστικού μέσου και της δημοσιογράφου που υπέγραφε το επίμαχο ρεπορτάζ.
Συγκεκριμένα το δικαστήριο επιδίκασε σε βάρος του Alterthess και της Στ. Πουλημένη το ποσό των 3.000 ευρώ, ως αποζημίωση για ηθική βλάβη, σε μια αγωγή που εντάσσεται στις αγωγές SLAPP, δηλαδή τις δικαστικές προσφυγές υψηλόβαθμων στελεχών μεγάλων εταιρειών κατά δημοσιογράφων ή πολιτών.
Η συγκεκριμένη δικαστική απόφαση είναι η πρώτη που καταγράφεται ως αγωγή SLAPP, η οποία επικαλείται την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων και έτσι αποτελεί πλήγμα για την δημοσιογραφία ευρύτερα στην Ελλάδα, καθώς εγκυμονεί τον κίνδυνο να προκαλέσει βιομηχανία παρόμοιων διώξεων κατά δημοσιογράφων και πολιτών.
Η αγωγή εκδικάστηκε στις 19 Μαΐου του 2022 και με αυτή ζητούνταν 100.000 ευρώ ως αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης για δημοσίευμα στις 27 Οκτωβρίου του 2020, με την κατηγορία της παράνομης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων που σχετίζονται με ποινική καταδίκη. Το επίμαχο δημοσίευμα με τίτλο «Δύο υψηλόβαθμα στελέχη της Ελληνικός Χρυσός καταδικάστηκαν για ρύπανση του νερού στην Β. Χαλκιδική» αφορούσε την καταδίκη του ενάγοντα και ενός άλλου υψηλόβαθμου στελέχους της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός» σχετικά με τη ρύπανση των επιφανειακών υδάτων και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος της ΒΑ Χαλκιδικής μέσα από μια σειρά παραβάσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενώ επισημαίνεται ότι οι παραβάσεις αυτές βεβαιώθηκαν από την Επιθεώρηση Μεταλλείων, από πολυσέλιδα πορίσματα και μαρτυρίες υπαλλήλων.
Το δικαστήριο έκανε εν μέρει δεκτή την αγωγή του Ευστάθιου Λιάλιου αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι στο εν λόγω δημοσίευμα η Σταυρούλα Πουλημένη προχώρησε σε παράνομη επεξεργασία των προσωπικών του δεδομένων, εφόσον καταχώρησε την καταδίκη του στο ρεπορτάζ χωρίς να λάβει τη ρητή συγκατάθεσή του. Συγκεκριμένα, έκρινε ότι η επεξεργασία δεν υπαγορευόταν από ανάγκη πληροφόρησης του κοινού η οποία, σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με την απόφαση, μπορούσε να επιτευχθεί με την απλή καταγραφή του γεγονότος, χωρίς την ταυτόχρονη δημοσίευση των στοιχείων της ταυτότητας και της επαγγελματικής του ιδιότητας. Έτσι, το δικαστήριο επιδίκασε στον ενάγοντα 3.000 ευρώ για την αποκατάσταση της ηθικής βλάβης που υποτίθεται ότι υπέστη.
Στην ανακοίνωσή του το Alterthess χαρακτηρίζει «λανθασμένη» την απόφαση, η οποία «θέτει σε κίνδυνο το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης καθώς παραγνωρίζει ότι η δίκη, την απόφαση της οποίας δημοσιεύσαμε, αφορούσε ένα ζήτημα δημοσίου συμφέροντος, κριτήριο το οποίο θέτει τόσο η νομοθεσία, όσο και η νομολογία των εθνικών και υπερεθνικών (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) δικαστηρίων».
Παράλληλα, τονίζεται ότι η απόφαση «αγνοεί το γεγονός ότι δεν μπορεί να υπάρξει δημοσιογραφία που να αναφέρεται σε δημόσια πρόσωπα, όπως ο ενάγων, με αρχικά ονομάτων και υπονοούμενα», ενώ «επρόκειτο για μια απόφαση που εκφωνήθηκε δημόσια ενώπιον ακροατηρίου, σε μια δίκη για την οποία υπήρχε ενδιαφέρον όχι μόνο από την τοπική κοινωνία της Χαλκιδικής, αλλά από το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας».
Πρόκειται για μια αγωγή SLAPP με στόχο τον εκφοβισμό και το σταμάτημα κάθε ενασχόλησης με τις επιπτώσεις της δραστηριότητας μιας πολυεθνικής, η οποία πρέπει να υπόκειται σε δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο και δηλώνουν ότι θα καταθέσουν έφεση επιδιώκοντας τη δικαίωσή τους. «Συνεχίζουμε να ζητάμε τη στήριξη και την αλληλεγγύη σας στον αγώνα που δίνουμε και ο οποίος δεν θεωρούμε ότι είναι μόνο δικός μας, αλλά κάθε δημοσιογράφου, κάθε ενεργού πολίτη», καταλήγουν.
Κοινή ανακοίνωση της ΠΟΕΣΥ και Ενώσεων Συντακτών
Την έντονη ανησυχία του δημοσιογραφικού κόσμου για την πρωτόδικη απόφαση του δικαστηρίου, που κάνει εν μέρει δεκτή την αγωγή, εκφράζουν με κοινή τους ανακοίνωση η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών (ΠΟΕΣΥ) και οι Ενώσεις Συντακτών της χώρας (ΕΣΗΕΑ, ΕΣΗΕΜΘ, ΕΣΗΕΠΗΝ, ΕΣΗΕΘΣτΕΕ, ΕΣΠΗΤ), δηλώνοντας ότι στέκονται στο πλευρό τους στην έφεση που πρόκειται να ασκηθεί.
Όπως μεταξύ άλλων επισημαίνει η κοινή τους ανακοίνωση, «η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ιδιαίτερα, όταν πρόκειται περί δημοσίων προσώπων, δεν μπορεί παρά να υποχωρεί μπροστά στην ανάγκη ενημέρωσης του κοινού και άσκησης δημόσιας κριτικής και ελέγχου, στοιχεία άρρηκτα συνδεδεμένα με το δημοσιογραφικό λειτούργημα».
Παράλληλα, Ομοσπονδία και Ενώσεις τονίζουν ότι «η απόφαση αυτή επιβεβαιώνει τη βαθύτατη ανησυχία των δημοσιογραφικών Ενώσεων αλλά και ευρύτερα της κοινωνίας για τους σοβαρούς κινδύνους, που εγκυμονεί η βιομηχανία «στρατηγικών αγωγών» με σκοπό τη φίμωση του Τύπου» και δηλώνουν ότι συντάσσονται με την ευρύτερη προσπάθεια που καταβάλλεται από την Ευρωπαϊκή και τη Διεθνή Ομοσπονδία δημοσιογράφων προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των SLAPP’s.
Στο πλαίσιο αυτό η ΠΟΕΣΥ ανακοίνωσε πρόσφατα την ίδρυση Παρατηρητηρίου με στόχο την καταγραφή, καταγγελία, δημοσιοποίηση και παρακολούθηση υποθέσεων, που εντάσσονται στην πρακτική SLAPP’s αλλά και την άσκηση πίεσης για μεταβολές στο νομικό πλαίσιο με βάση και την αναμενόμενη ευρωπαϊκή οδηγία.