Στην ισχύουσα ποινική νομοθεσία, η προστασία του περιβάλλοντος δεν εμπίπτει, ακόμη, στα έννομα αγαθά, που χρήζουν προστασίας ως κοινής περιουσίας. Αντίθετα προβλέπεται η αυστηρή τιμωρία πράξεων που θίγουν μόνο το έννομο αγαθό της ιδιωτικής περιουσίας.
Το φυσικό περιβάλλον δεν θεωρείται, ακόμη, σαν κοινή (universal) ενοποιημένη (integral) κληρονομημένη περιουσία όλων, του οποίου η διαχείριση και συντήρηση (βιωσιμότητα) χρήζει νομικής προστασίας ως ενιαίου αγαθού. Η προστασία της φύσης εξαντλείται σε λήψη επι μέρους διοικητικών μέτρων «φιλικότητας», αποφεύγοντάς τον όρο της «εξ αδιαίρετου» χρήσης, του κάτεξοχήν βασικότερου κοινού αγαθού.
Οι εξορύξεις ορυκτών καυσίμων δυνητικά θα μπορούσαν να ενταχθούν στα κακουργηματικά αδικήματα της απιστίας, με τους τρέχοντες νομικούς όρους και προϋποθέσεις. Η σωρευτική ζημιά στο περιβάλλον που επέρχεται, στη φάση των διερευνητικών ερευνών, της εξόρυξης, της διακίνησης και κύρια από την καύση, λόγω των εκπομπών των αέριων του θερμοκηπίου, έχει από καιρό επιστημονικά πιστοποιηθεί. Τόσο οι δανειοδοτούσες αρμόδιες αρχές, όσο και οι εξορυκτικές εταιρείες ως υπαίτιοι, γνώριζαν και γνωρίζουν, ως συνέπεια των επίλογών, τη βεβαία πρόκληση ζημιάς στην «κοινή περιουσία» αποδεχόμενοι το εγκληματικό αυτό αποτέλεσμα.
Τα παραπάνω, πιθανόν και αλλα σχετικά, να είχε κατά νου ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης, Bion Berghe, όταν, στις 3 Απριλίου στο Στρασβούργο, απευθυνόμενος στα μέλη της επιτροπής για την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού Δικαίου, ανέφερε ότι «η σημερινή συνεδρίαση είναι ένα πρώτο βήμα για το Συμβούλιο της Ευρώπης, προκειμένου να ηγηθεί στην προστασία του περιβάλλοντος ως ανθρώπινου δικαιώματος, μέσα από την εμπειρία και τη νομολογία».
Το παγκόσμιο γεωγραφικό αδιαίρετο του φυσικού περιβάλλοντος και ο υπερεθνικός χαρακτήρας της περιβαλλοντικής πρόκλησης επιβάλλουν τη δημιουργία μιας αντίστοιχης παγκόσμιας συμβάσης.
Στη γοητευτική θεωρία του χάους το «φαινόμενο της πεταλούδας», που επί το επιστημονικότερο σημαίνει «ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες», κατανοείται με το παράδειγμα του κτυπήματος των φτερών μιας πεταλούδας στον Αμαζόνιο που μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα (ή το αντίστροφο). Το παράδειγμα δεν είναι υπερβολικό. Κοιτάξτε τη φρενήρη καθημερινότητα των χρηματιστήριων μέσα στις οθόνες των υπολογιστών στην κίνηση κεφαλαίων και μεταφερθείτε στο χώρο του παγκόσμιου συστήματος εκπομπών CO2: «το βάρος της περιθωριοποιημένης τοπικότητας επιδρά και επηρεάζεται από την ασταθή ισορροπία του συνόλου».
Η απειροελάχιστη εξορυκτική δραστηριότητα στην απόμακρη και άγνωστη, για τους περισσοτέρους, κοινότητα Γιουργάνιστα του Δήμου Ζίτσας στην Ήπειρο, μπορεί να οδηγήσει, μετά από την πάροδο αρκετού χρόνου, σε μια εξέλιξη της ιστορίας του συστήματος εκπομπών, δραματικά διαφορετική από εκείνη που θα λάμβανε χώρα, αν δεν είχε συμβεί η μεταβολή.
Η γεώτρηση και εξόρυξη φυσικού αερίου από πηγάδια και η μεταφορά του σε αγωγούς έχει ως αποτέλεσμα τη διαρροή μεθανίου, πρωταρχικού συστατικού του φυσικού αερίου που είναι 34 φορές ισχυρότερο από το CO2 στην παγίδευση θερμότητας σε περίοδο 100 ετών και 86 φορές ισχυρότερο σε διάστημα 20 ετών. Προκαταρκτικές μελέτες και μετρήσεις πεδίου δείχνουν ότι αυτές οι λεγόμενες «διαφεύγουσες» εκπομπές μεθανίου κυμαίνονται από 1 έως 9% των συνολικών εκπομπών του κύκλου ζωής.
Οφέλη και αντισταθμίσεις
Η εταιρεία Energean, που μόλις ολοκλήρωσε τη «δημοσία διαβούλευση», σχεδιάζει να προβεί στην 17η (!) γεώτρηση που επιχειρείται στην Ήπειρο 22 χρόνια μετά από την τελευταία (ανεπιτυχή) γεώτρηση στο Καλπάκι.
Το επιχειρησιακό και γεωπολιτικό παζλ μέσα στο οποίο εντάσσεται η αναζωπύρωση των εξορύξεων, χαρακτηρίζουν τόσο το «γαϊτανάκι» των εναλλασσόμενων δανειοδοτημένων εταιρικών σχημάτων, όσο και οι διεθνείς μεταβαλλόμενες συνθήκες που καθιστούν την εξορυκτική διαδικασία επιχειρησιακά ενδιαφέρουσα ή όχι.
Εκείνο που μένει σταθερά επιδεινούμενο είναι το καταστροφικό κλιματικό αποτύπωμα της εξόρυξης και της χρήσης ορυκτών καυσίμων στη βεβαρημένη από ρύπους ατμόσφαιρα, πράγμα το οποίο δεν φαίνεται, παρα το greenwashing, να λαμβάνεται υπόψη από τις πετρελαϊκές εταιρείες – 27 Παγκόσμιες Συνελεύσεις για το κλίμα COP δεν «συγκίνησαν» τους ορυκτόφυλους. Αντίθετα, με κάθε τρόπο μηχανεύονται τρόπους και τεχνολογικά ευρήματα για τη συνέχιση της χρήσης ορυκτών καυσίμων (82% στην ηλεκτροπαραγωγή!.
Η σύμβαση μίσθωσης του «οικοπέδου» στην Ήπειρο είχε κατακυρωθεί στο κοινοπρακτικό σχήμα Energean Oil&Gas (80%) και Petra Petroleum (20%) το 2014. Λίγα χρόνια αργότερα, η τελευταία αποχωρεί, ενώ το 2017 η ισχυρή Repsol αποκτά το 60% του κοινοπρακτικού σχήματος, για να αποχωρήσει και εκείνη τον Μάρτη του 2021, αφήνοντας στην Energean το 100% εν είδη άτυπου χρηματιστήριου αδειών.
Στοιχήματα για την επόμενη εταιρική σύνθεση της μονοπραξίας είναι πιο παρακινδυνευμένα, όσο τουλάχιστον και τα αποτελέσματα της σε εξέλιξη γεωλογικής έρευνας.
Η εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι γεωπολιτικές και ενεργειακές ανακατατάξεις στην ανατολική Μεσόγειο και η ασθμαίνουσα επιμονή της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης για το 2050, αντιπροσωπεύουν παράγοντες σοβαρής ανασφάλειας για οποιαδήποτε επένδυση που επιδιώκει να καταστεί κερδοφόρα σε ένα διάστημα 7-10 χρόνων.
Τα «καθρεφτάκια»
Τα προβλεπόμενα, κατά την εταιρεία, 35 εκ. ευρώ για την ερευνητική γεώτρηση Ηπειρος-1 (ήδη δαπανήθηκαν 46 στην περίοδο 2018-2019), ενώ δεν θα αντισταθμίσουν την ενδεχομένη απώλεια των υποσχόμενων 150 θέσεων εργασίας στην περιοχή, θα συμβάλουν στην επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών.
Η Περιφέρεια Ηπείρου την τελευταία εικοσαετία εχει αναδειχτεί πρωταθλητής στασιμότητάς σε όλους τους βασικούς οικονομικούς δείκτες (π.χ. το κατά κεφαλή ΑΕΠ πέρασε από το 77% του μέσου εθνικού το 2000, σε ένα φτωχότερο 72% το 2020). Η εταιρεία Energean υπόσχεται «περαιτέρω ενίσχυση των αναπτυξιακών προοπτικών της περιοχής» εάν η ερεύνα περάσει, κάποτε, στη φάση της εκμετάλλευσης. Ποια μελέτη ακριβοπληρωμένων συμβούλων μπορεί να τεκμηριώσει μια τέτοια θέση, αντι για τα «καθρεφτάκια» των, επισφαλών άλλωστε, θέσεων εργασίας;
Η αργοπορημένη θέση του ΣΥΡΙΖΑ ενάντια στις εξορύξεις στην Ήπειρο συνιστά ένα πρώτο αναγκαίο βήμα στην αποτροπή τους. Το επόμενο θα μπορούσε να προέλθει από την αναλυτικότερη συγκρότηση των γενικών κατευθύνσεων του «οδικού χάρτη προς την πράσινη μετάβαση», όπως παρουσιάστηκε στην τοπική εκδήλωση στις 3ης Απριλίου, σε συγκροτημένο σχέδιο δράσης, μέσω της ευρύτερης δυνατής συμμέτοχης της τοπικής κοινωνίας.