Από την Πρωτομαγιά η Χιλή θα είναι η δεύτερη, μετά το Εκουαδόρ, χώρα στη Λατινική Αμερική που θεσμοθετεί
-έστω σταδιακά- το 40ωρο εβδομαδιαίας εργασίας που επηρεάζει 4 εκατ. εργαζόμενους-ες.
Έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από την ανάληψη της προεδρίας από τον Γκ. Μπόριτς και το σχηματισμό της συμμαχικής προοδευτικής - αριστερής κυβέρνησής του και πάνω από εφτά μήνες από την απόρριψη, με ευρεία πλειοψηφία (61,9%), του προτεινόμενου νέου Συντάγματος στο σχετικό δημοψήφισμα (4/9/2022). Βαριά η ήττα και βαθιά η απογοήτευση όχι μόνο του προέδρου, της κυβέρνησης και των κομμάτων που τη στηρίζουν, αλλά και των κοινωνικών κινημάτων (φεμινιστικά, οικολογικά, νεολαιίστικα) που με ενθουσιασμό συμμετείχαν σε αυτές τις διαδικασίες.
Επιπρόσθετα, ας μη το ξεχνάμε ή υποτιμάμε, η κυβέρνηση δεν έχει πλειοψηφία ούτε στη Βουλή ούτε στη Γερουσία και για να υπερψηφιστεί η όποια νομοθετική πρότασή της απαιτούνται εξαντλητικός διάλογος και συναινέσεις που να μη ξεπερνούν, ωστόσο, τις κόκκινες γραμμές που έχουν τεθεί.1
Παρόλα αυτά, η ισχυρή πολιτική βούληση που εκφράζεται και με επιμονή - υπομονή του Γ. Μπόριτς και των αρμόδιων υπουργών - εισηγητών/τριών έφερε αποτελέσματα, όχι όπως θα ήθελαν αλλά όπως στις συγκεκριμένες αντίξοες συνθήκες κατάφεραν. Σε κάθε περίπτωση είναι βήματα που καλυτερεύουν την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και αποτελούν βάση για βαθύτερες αλλαγές εφόσον οι υποτελείς τάξεις/κοινωνικά στρώματα, η νεολαία στηρίξει και κυρίως πιέσει με τους παραδοσιακούς ή καινοτόμους τρόπους.
Διαδικασίες και δημοψήφισμα για νέο Σύνταγμα
Η συζήτηση με στόχο συναινετική απόφαση της Βουλής για τις νέες συνταγματικές διαδικασίες και τις βασικές ενότητες του νέου Συντάγματος ξεκίνησε αμέσως μετά το δημοψήφισμα και ήταν πολύ δύσκολη και σκληρή. Τελικά, στις 12 Δεκεμβρίου 2022 ανακοινώθηκε η συμφωνία που υπογράφηκε από 14 κόμματα και 3 κινήματα. Το ακροδεξιό κόμμα του Χ.Α Καστ (υποψήφιος πρόεδρος στις τελευταίες εκλογές όπου στο β’ γύρο έλαβε 44,13%) δεν υπέγραψε τη συμφωνία, διατηρώντας την άποψη ότι η Χιλή δεν χρειάζεται νέο Σύνταγμα.
Η συμφωνία προβλέπει: α) εκλογή 50 ατόμων με πλειοψηφικό σύστημα στις 7 Μαΐου που θα αποτελέσουν το Συντακτικό Συμβούλιο (Σ.Σ). Έναρξη εργασιών στις 21 Μαΐου και ολοκλήρωση στις 21 Οκτωβρίου. Δεν προβλέπονται ψηφοδέλτια ανεξάρτητων συνδυασμών όπως το 2022, ενώ οι έδρες των ιθαγενών λαών θα κατανέμονται με βάση τον αριθμό ψήφων που θα λάβει το σχετικό ψηφοδέλτιο β) διορισμός 24 εμπειρογνωμόνων από τη Βουλή (12) και από τη Γερουσία (12) με βάση τη δύναμη των κομμάτων. Η ομάδα αυτή θα συντάξει συνοπτικό προσχέδιο του νέου Συντάγματος που θα παραδοθεί στο Σ.Σ για συζήτηση, τροποποίηση και ψήφιση του νέου κειμένου με πλειοψηφία 3/5 γ) Οι εμπειρογνώμονες συμμετέχουν στις εργασίες του Σ.Σ μόνο με δικαίωμα λόγου, όμως στο τέλος της διαδικασίας θα μπορούν να υποβάλλουν προτάσεις για την καλύτερη σύνταξη και κατανόηση των άρθρων (;). Σε περίπτωση δε ασυμφωνίας μικτή ομάδα από 6 εμπειρογνώμονες και 6 μέλη του Σ.Σ πρέπει να αποφασίσουν με πλειοψηφία 3/5. Τελικά, το σώμα των εμπειρογνώμων δεν είναι συμβουλευτικό αλλά ψηφίζει σε κρίσιμη φάση της διαδικασίας, όπως σταθερά υποστηρίζει η Δεξιά δ) το συμφωνημένο τελικό κείμενο επικυρώνεται από τη Βουλή με 4/7 και ε) έγκριση/απόρριψη σε δημοψήφισμα στις 26 Νοεμβρίου 2023 με υποχρεωτική συμμετοχή του εκλογικού σώματος. Αποφασίστηκαν επίσης 12 ενότητες και ένα επιπλέον 14μελές σώμα από αναγνωρισμένους νομικούς «βοηθητικό» (υποτίθεται) του Σ.Σ στην επίλυση διαφωνιών σχετικά με το σεβασμό των 12 σημείων που έχουν συμφωνηθεί. Το Σ.Σ στα όρια του ασφυκτικού ελέγχου.
Σταδιακή μείωση ωρών εργασίας (από 45 σε 40)
Από την Πρωτομαγιά που θα δημοσιευτεί στο ΦΕΚ ο ήδη ψηφισμένος ομόφωνα και ισχύων νόμος (11/4) η Χιλή θα είναι η δεύτερη, μετά το Εκουαδόρ, χώρα στη Λατινική Αμερική που θεσμοθετεί -έστω σταδιακά- το 40ωρο εβδομαδιαίας εργασίας2 που επηρεάζει 4 εκατ. εργαζόμενους-ες. Συγκεκριμένα, ορίζει σταδιακή μείωση (μια ώρα κάθε χρόνο), δίνει ωστόσο τη δυνατότητα συντόμευσης του χρόνου προσαρμογής και της εφαρμογής 4ημέρου εργασίας, της αποκαλούμενης 4Χ3. Επίσης, δημιουργούνται ειδικά συμβούλια σε κάθε περιοχή για να διευκολύνουν την προσαρμογή μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Ήδη, 503 μικρομεσαίες επιχειρήσεις εφαρμόζουν το νόμο. Ωστόσο, συνδικάτα επισημαίνουν τον κίνδυνο διεύρυνσης των ελαστικών μορφών απασχόλησης.
Αυτή η «υψηλού συμβολισμού μεταρρύθμιση» του Κώδικα Εργασίας, που προσβλέπει στην ευζωία των ανθρώπων και τονίζει τις ανάγκες και το δικαίωμα των γυναικών στην εργασία, χρειάστηκε 5 χρόνια προτάσεων του Κ.Κ. Χιλής και (με την ίδια εισηγήτρια) αρκετές βδομάδες ιδιαίτερα οξυμένης συζήτησης στη Βουλή με «επικρίσεις, προσβολές, έλλειψη σεβασμού»(Γ. Μπόριτς). Καθοριστική για τη θετική έκβαση ήταν η όλη διαχείριση της υπουργίνας Εργασίας Τ. Τζάρα (βουλευτίνα του Κ.Κ).
Να σημειωθεί ότι ο ΟΟΣΑ σε πρόσφατη έκθεσή του επισημαίνει ότι η Λατινική Αμερική είναι η περιοχή όπου οι εργαζόμενοι-ες εργάζονται περισσότερο και η άδειά τους φτάνει μέχρι τρεις βδομάδες.
Καταπολέμηση της δράσης του οργανωμένου εγκλήματος
Η δράση συμμοριών του οργανωμένου εγκλήματος που συνυπάρχει με το ναρκεμπόριο έγινε ορατή στη Χιλή την περασμένη 10ετία. Καταρχάς ήταν εντοπισμένη στο Βορρά και ήταν «εισαγόμενη» από τη Βενεζουέλα. Μέχρι πολύ πρόσφατα δεν είχε ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας των κατοίκων ή εντοπισμού των συμμοριών.
Όμως, η όλο και διευρυνόμενη δράση του σε όλη σχεδόν τη χώρα και συνάμα αναβαθμιζόμενη με δολοφονίες - σοβαρούς τραυματισμούς π.χ. αστυνομικών, αλληλοεξόντωσης μεταξύ τους για τον έλεγχο γειτονιών ή περιοχών, έχει προκαλέσει έντονη ανασφάλεια που σε ορισμένες περιοχές ξεπερνά και την προερχόμενη από την οικονομική ανέχεια. Η «πανδημία βίας» προκαλεί και αγανάκτηση κατά της σημερινής κυβέρνησης και συνολικά του πολιτικού συστήματος.
Σε αυτό το κλίμα, η κυβέρνηση πήρε μια αμφιλεγόμενη απόφαση: κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε 31 περιοχές, ενώ ο Μπόριτς επισκέφτηκε «εύφλεκτες» περιοχές. Το ζήτημα είναι σύνθετο και η πιο αναλυτική καταγραφή του στην επόμενη «Εποχή», μαζί με ζωτικής σημασίας νομοσχέδια που έχουν κατατεθεί στη Βουλή και τις εξελίξεις σχετικά με το Σύνταγμα.
Σημειώσεις:
1. Ανάλογη κατάσταση αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Γκ. Πέτρο στην Κολομβία και Λούλα στη Βραζιλία.
2. Στις περισσότερες χώρες είναι 45-48 ώρες. Πρόσφατο στην Κολομβία ψηφίστηκε το 42ωρο.