Το κλίμα αισιοδοξίας που ενθαρρύνθηκε εσωτερικά με αφορμή το τραγικό συμβάν των σεισμών του Φεβρουαρίου στην Τουρκία και το κύμα συμπαράστασης και αλληλεγγύης εκ μέρους της χώρας μας, και των δηλώσεων ευγνωμοσύνης από μέρους της γείτονος, δεν διάρκεσε πολύ. Την προσδοκία της εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων στην προοπτική της επανέναρξης του διαλόγου «με συμβιβαστική διάθεση και πνεύμα συνεργασίας και καλής γειτονίας» διέψευσε κατηγορηματικά με δηλώσεις του στο κανάλι Turkhaber ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών.
Την ίδια μέρα που ο Έλληνας ομόλογός του, εκτιμώντας ως θετικό το κλίμα στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, έλεγε ότι θα ήταν καταστροφικό η χώρα μας να μην απλώσει χέρι φιλίας στη γείτονα, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανέτρεψε το αφήγημα θέτοντας ξανά ζήτημα γκρίζων ζωνών και αποστρατιωτικοποίησης νησιών του ανατολικού Αιγαίου, και ζητώντας όλα να κριθούν «πακέτο» από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. «Είναι αλληλένδετα προβλήματα», είπε, «και σαν τέτοια πρέπει να επιλυθούν, αν θέλουμε να μην υπάρχουν εντάσεις».
Δεν πρόκειται για κάτι νέο. Τη θέση αυτή ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου την είχε διατυπώσει και πριν δυο χρόνια, στην εφημερίδα «Το Βήμα» το Μάιο του 2021. Η χώρα του εννοεί το διάλογο με την Ελλάδα ως διάλογο εφ’ όλης της ύλης και μόνο. Οι απειλές, η προβολή ισχύος, σε αυτό αποσκοπούσαν: να παγιωθεί η αντίληψη ότι άλλη επιλογή δεν συζητείται.
Τώρα, στο ρευστό διεθνές περιβάλλον που διαμορφώνεται από την άδηλης έκβασης αναμέτρηση Δύσης-Ρωσίας στην Ουκρανία, η Τουρκία εκτιμά ότι της προσφέρεται η ιστορική ευκαιρία να θέσει επίσημα σε ένα διεθνές όργανο, όπως το δικαστήριο της Χάγης, όλες τις διεκδικήσεις της έναντι της Ελλάδας: γκρίζες ζώνες, αποστρατιωτικοποίηση νησιών, ζητήματα κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων, αμφισβήτηση του μονομερούς δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων κ.ο.κ..
Θεωρεί η Τουρκία ότι αυτό τής εξασφαλίζει ένα πλεονέκτημα δύο όψεων. Αν η Ελλάδα εύλογα αρνηθεί την προσφυγή στη Χάγη υπ’ αυτούς τους όρους, δύσκολα θα μπορέσει στη συνέχεια να αρνηθεί τον απ’ ευθείας διάλογο «χωρίς τρίτους μεσολαβητές», «σαν δυο καλοί γείτονες», όπως θέλει ο Ταγίπ Ερντογάν. Και, κυρίως, όπως θα ήθελαν οι ΗΠΑ για δυο λόγους. Πρώτον, επειδή επιθυμούν την αποκλιμάκωση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπως κατέστησε σαφές στην Αθήνα και στην Άγκυρα στις τελευταίες επισκέψεις του εκεί ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν, και δεύτερον, διότι επείγονται να υπάρξουν συμφωνίες συνεργασίας στον ενεργειακό και άλλους κρίσιμους τομείς στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι που οι χρονοβόρες διαδικασίες της Χάγης δεν θα διευκόλυναν.
Υπό το πρίσμα των παραπάνω, «διαβάζονται» ανησυχητικά ενδιαφέρουσες οι υπόνοιες περί συζητήσεων ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και «τρίτους παράγοντες», προς αναζήτηση τρόπων «παραγωγικής διαχείρισης» της πάγιας ελληνικής θέσης ότι το μοναδικό ζήτημα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και βάσει αυτής η χάραξη της ΑΟΖ των δύο χωρών. Η δήλωση του εκπροσώπου του προέδρου Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν πριν δυο εβδομάδες στο πρακτορείο Anadolu, ότι λειτουργεί ήδη πριν από τους σεισμούς μηχανισμός αποκλιμάκωσης και εξομάλυνσης των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, εύλογα ακούγεται σαν επιβεβαίωση των παραπάνω.
Ακολούθως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας πριν δέκα μέρες στα «Παραπολιτικά» για τη διευθέτηση των ανοιχτών ζητημάτων με την Τουρκία, δήλωσε αυτολεξεί ότι, «στο Δικαστήριο της Χάγης με την Τουρκία θα πάμε μόνο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο», προφανώς στη λογική της αντίληψης περί «μετασεισμικής» υποχώρησης της τουρκικής αδιαλλαξίας και διαμόρφωσης συνθηκών διαλόγου με την Άγκυρα – λογική την οποία ήρθαν να καταρρίψουν με πάταγο οι δηλώσεις Τσαβούσογλου.
Αλλά η εμμονή στη διατύπωση «θαλάσσιες ζώνες», την οποία ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε χρησιμοποιήσει και στο παρελθόν αναφερόμενος στο Αιγαίο, παρεκκλίνει εξόφθαλμα από την πάγια ελληνική θέση, προκαλώντας εύλογα ερωτήματα: «Γιατί συνεχίζει να αναφέρεται σε προσφυγή στη Χάγη για τις ‘‘θαλάσσιες ζώνες’’, όρο που συμπεριλαμβάνει και τα χωρικά ύδατα, και όχι, όπως είναι η εθνική γραμμή από το 1976, για τις ‘‘θαλάσσιες οικονομικές ζώνες’’, δηλαδή για ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδα; Εξίσου σημαντικό: με ποια στρατηγική θα φέρει την Τουρκία, που δεν έχει εγκαταλείψει την αναθεωρητική της στρατηγική, στο τραπέζι του διαλόγου και της διεθνούς νομιμότητας;». 1
Προφανώς με τη στρατηγική με την οποία η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη πορεύεται εξαρχής. Στρατηγική εξαγοράς της εύνοιας των νατοϊκών συμμάχων με υπέρογκα ετεροβαρή εξοπλιστικά προγράμματα και άνευ όρων ανάθεσης της διαχείρισης των εξωτερικών υποθέσεων της χώρας στο State Department. Στρατηγική κοντόφθαλμου ορίζοντα σε μια εποχή επιταχυνόμενων διεθνών ανακατατάξεων και ανοιχτής αμφισβήτησης της μονοκρατορίας των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης, μια εποχή όπου το σταθερό περιβάλλον της Pax Americana αποτελεί μακρινό παρελθόν.
Σημείωση:
1. Από το σχόλιο του τομεάρχη Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, Γιώργου Κατρούγκαλου στο twitter, με αφορμή τη συνέντευξη του Κυριάκου Μητσοτάκη στον Κώστα Παπαχλιμίντζο της εφημερίδας «Παραπολιτικά».