«Αν έρθεις φίλε στην Καισαριανή, κράτα ένα τριαντάφυλλο κι ακούμπησέ το όπου βρεθείς. Παντού είναι ιερά τα αιματοποτισμένα χώματα αυτής της γειτονιάς», έλεγε ο αείμνηστος Καισαριανιώτης Αντιστασιακός, μπάρμπα Θόδωρος Κουλίτσος. Αν έχεις γεννηθεί κι αν έχεις μεγαλώσει στην Καισαριανή από πολύ νωρίς θα έρθεις σε επαφή με την ιστορία της πόλης. Αν έχεις γεννηθεί μέχρι και τη δεκαετία του 1990, είσαι ακόμα πιο τυχερός, γιατί κάπου κάποτε θα είχες συναντήσεις τους Αντιστασιακούς παππούδες που μιλούσαν για την ιστορία της πόλης, τη Μικρά Ασία και την προσφυγιά και ιδιαίτερα την ιστορία της Κατοχής και του Σκοπευτηρίου της Καισαριανής.
Θυμάμαι τον εαυτό μου στην ηλικία των πέντε και έξι ετών, όταν μας πήγαιναν με το σχολείο στο Σκοπευτήριο για να μάθουμε την ιστορία της πόλης μας. Εκεί μας περίμεναν συνήθως ο μπαρμπα Θόδωρος είτε ο Γιάννης Κουβάς, ο συγγραφέας που αγωνίστηκε για να σώσει τις μνήμες μέχρι τις τελευταίες στιγμές της ζωής του.
Μάλιστα, αυτό που μου είχε εξηγήσει πριν από αρκετά χρόνια ο Γιάννης Κουβάς, ήταν η ιδιαιτερότητα του Σκοπευτηρίου της Καισαριανής. «Το Σκοπευτήριο είναι κάποιας ιδιαιτερότητας, γιατί σκοπευτήρια υπήρχαν σε όλη την Ελλάδα, τόποι εκτέλεσης δηλαδή, αλλά εκεί γίνονταν εκτελέσεις ντόπιων, παραδείγματος χάρη στη Δράμα, ενώ εδώ στο Σκοπευτήριο το δικό μας ήταν οι εκτελεσμένοι από όλη την Ελλάδα».
Το Σκοπευτήριο της Καισαριανής έμελλε να γίνει η ματωμένη καρδιά της Ελλάδας -όπως το αποκαλούν- και η Καισαριανή το Ελληνικό Στάλιγκραντ. Η μία εκτέλεση ακολουθούσε την άλλη. Στις 30 Απριλίου του 1944, ο δήμιος έφτασε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου κρατώντας έναν κατάλογος με 200 ονόματα προς εκτέλεση. Όλοι τους είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν κομμουνιστές. Πρόκειται για το αποκορύφωμα των εκτελέσεων, που λειτούργησε ως αντίποινα για τη δολοφονία του διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών, υποστράτηγου της ναζιστικής Γερμανίας Franz Krech και της συνοδείας του, από τον ΕΛΑΣ στους Μολάους Λακωνίας στις 27 Απριλίου του 1944.
Η Εργατική Πρωτομαγιά, ήταν η «ιδανική» μέρα για να εκτελέσουν οι Γερμανοί τους 200 κομμουνιστές και πολύ περισσότερο σε μια περιοχή άκρως αντιστασιακή και αριστερή, όπως η Καισαριανή.
Ανάμεσα στους 200 της Καισαριανής ήταν και ο Ναπολέοντας Σουκατζίδης, αριστούχος της Μέσης Εμπορικής Σχολής και τελειόφοιτος της Ανώτατης, το αγαπημένο παιδί του στρατοπέδου του Χαϊδαρίου. Ο Σουκατζίδης, που τελούσε χρέη διερμηνέα του στρατοπέδου, αρνήθηκε να εξαιρεθεί, όταν ο διοικητής άκουσε το όνομά. Θαρραλέα είπε «Ή 199 ή κι εγώ».
Την Πρωτομαγιά του 1944, οι 200 οδηγήθηκαν προς εκτέλεση. Τους φόρτωσαν στα καμιόνια από το Χαϊδάρι με προορισμό την Καισαριανή και τους εκτέλεσαν με τα πολυβόλα. Μετά τους στοίβαζαν στα σκουπιδιάρικα και μετέφεραν τα πτώματα στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς, όπου ήδη από το προηγούμενο βράδυ είχαν ανοιχτεί 200 τάφοι. Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή.
Αυτή την ιστορία διηγούνταν ο μπάρμπα Θόδωρος, ο «νεκρός» λοχαγός του ΕΛΑΣ, που επέζησε κουβαλώντας μέχρι τις 18 Οκτωβρίου του 2010, την ημέρα που αποφάσισε να φύγει, μία «σφαίρα» καρφωμένη στον εγκέφαλό του. Ήταν η χαριστική βολή των Γερμανών, που δέχθηκε στις 21 Απριλίου του 1944, έξω από το δημοτικό σχολείο του Βενιζέλου.
Όπως κάθε χρόνο, το πρώτο Σαββατοκύριακο του Μαΐου, και πιο συγκεκριμένα φέτος στις 6 και 7 Μαΐου 2023, ο Δήμος Καισαριανής διοργανώνει διήμερες εκδηλώσεις για τους 200 εκτελεσθέντες της Πρωτομαγιάς. Οι εκδηλώσεις ξεκινούν το Σάββατο από το μπλοκ 15 του Χαϊδαρίου στις 5.30μμ, ενώ στις 7μμ, στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής θα διεξαχθεί ο ανώμαλος δρόμος «Ναπολέων Σουκατζίδη».
Την Κυριακή στις 10 το πρωί, με αφετηρία το παλιό δημαρχείο της Καισαριανής και νυν Πνευματικό Κέντρο, θα πραγματοποιηθεί πικετοφορία προς το Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Διακόσια πλακάτ. Διακόσια ονόματα. Διακόσιες φωνές θα ηχήσουν με τη λέξη «παρών» για καθένα από τους διακόσιους εκτελεσθέντες της Πρωτομαγιάς.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στις 7μμ θα πραγματοποιηθεί η λαμπαδηδρομία που θα ακολουθήσει τη διαδρομή που έκαναν τα καμιόνια των Γερμανών, με αφετηρία - εκκίνηση από το Μπλοκ 15 του Χαϊδαρίου και κατάληξη στον χώρο εκτέλεσης του Σκοπευτηρίου Καισαριανής. Οι εκδηλώσεις θα ολοκληρωθούν στις 8μμ, στο δημαρχείο Καισαριανής με τη Θεατρική παράσταση «Μαουτχάουζεν» από το θεατρικό εργαστήρι Καλλιτεχνικού- Εκπαιδευτικού οργανισμού «Ιάκωβος Καμπανέλλης».
Η πύλη του Σκοπευτηρίου, του «Θυσιαστήριου της Λευτεριάς», θα ανοίξει για άλλη μια φορά για να θυμηθούμε την τοπική ιστορία που δεν χωρά σε κανένα σχολικό εγχειρίδιο. Το Μουσείο της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, μια «κατάκτηση» του λαού της Καισαριανής και των δημάρχων της, το οποίο εγκαινιάστηκε στις 9 Μαΐου του 2016 επί δημαρχίας Ηλίας Σταμέλου, είναι ένα ακόμα σημείο του Σκοπευτηρίου που οφείλουμε να μνημονεύσουμε.
Ο Γιάννης Κουβάς μου είχε πει κάποτε: «Ο κάθε συγγραφέας γράφει για να διαδίδει μνήμες, για να διαβάζουν οι νέοι και να μαθαίνουν τι συνέβαινε παλιότερα». Αυτές τις μνήμες οφείλουμε να διασώσουμε αφήνοντας πίσω όλες τις «κομματικές διενέξεις» και μιλώντας για την ιστορία που γράφτηκε με θυσίες και αίμα. Από την περίοδο της Μικρασιατικής Καταστροφής, την Κατοχή, την Εκτέλεση των 200 κομμουνιστών, τη Χούντα, τη Μεταπολίτευση έως και το σήμερα, κάθε περιοχή κρύβει τη δική της ιστορία. Αρκεί μόνο να την ανακαλύψουμε.