Δεν πρόκειται για το άνοιγμα των πυλών του παραδείσου, πρόκειται για το κλείσιμο των πυλών της κόλασης, λέει στην «Εποχή» ο τούρκος καθηγητής Κερέμ Οκτέμ μιλώντας για τις τουρκικές εκλογές της 14ης Μάη. Συγχρόνως, αναφέρει ότι η επίτευξη της ενότητας των κομμάτων της αντιπολίτευσης είναι ένα μεγάλο επίτευγμα μέσα στο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο της γειτονικής χώρας, αλλά τονίζει ότι χωρίς την υποστήριξη των ψηφοφόρων του HDP η αντιπολίτευση δεν μπορεί να κερδίσει.
Πώς βλέπεις τα πράγματα ενόψει των εκλογών;
Είναι μια απίστευτα τεταμένη κατάσταση, με μεγάλες ελπίδες και πολύ φόβο. Για πρώτη φορά μετά από δύο δεκαετίες η αντιπολίτευση εμφανίζεται αρκετά ισχυρή για να ανατρέψει τον Ερντογάν και να τερματίσει το καθεστώς του. Είναι πιθανώς, επίσης, μια από τις τελευταίες ευκαιρίες για να αποτραπεί μια περαιτέρω διολίσθηση προς την απολυταρχία και τη δικτατορία μέσω εκλογών.
Πώς ερμηνεύεις την ανθεκτικότητα του Ερντογάν, παρά τη μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια που αντιμετώπισε;
Ο Ερντογάν ήταν στο τιμόνι πολλών κυβερνήσεων του AKP. Τα τελευταία πέντε χρόνια είναι υπερπρόεδρος και αρχηγός κράτους. Αντιπροσωπεύει τα πολλά επιτεύγματα που μπορούν να διεκδικήσουν οι κυβερνήσεις του, από τις τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές και στην επέκταση των δημόσιων υπηρεσιών έως την κοινωνική και οικονομική ανοδική κινητικότητα εκατομμυρίων απλών ανθρώπων. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βιώσει μια άνοδο από τη φτώχεια στην κατώτερη μεσαία τάξη, όμως γρήγορα επιστρέφουν ξανά στη φτώχεια και πιστεύουν ότι μόνο ο Ερντογάν μπορεί να τους βοηθήσει να διατηρήσουν τον σχετικό τους πλούτο. Εκπροσωπεί επίσης ένα νεοφιλελεύθερο πελατειακό καθεστώς που έχει ενδυναμώσει και εμπλουτίσει αρκετές ομάδες μέσα στην τουρκική κοινωνία, οι οποίες γνωρίζουν ότι το μέλλον τους εξαρτάται από τη συνέχιση αυτού του καθεστώτος.
Το αντι-Ερντογάν αίσθημα κατά πόσο αρκεί σε αυτό το ετερογενές μέτωπο της αντιπολίτευσης για να κερδίσει τις εκλογές; Ποιες είναι οι κυριότερες αδυναμίες του;
Το λεγόμενο «Τραπέζι των Έξι», δηλαδή των έξι διαφορετικών κομμάτων της αντιπολίτευσης, αποτελεί ένα επιτυχημένο παράδειγμα συντονισμού της, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά με επιτυχία στις τοπικές εκλογές του 2019. Υπάρχουν εντάσεις μέσα σε αυτό το μπλοκ, αλλά όλα τα μέρη του έχουν συμφωνήσει για τη δημοκρατική μετάβαση της χώρας σε περίπτωση νίκης της αντιπολίτευσης. Η επίτευξη μιας τέτοιας ενότητας στο κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο της Τουρκίας είναι ένα μεγάλο επίτευγμα, και οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην προσπάθεια του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ηγέτη του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος και αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μαζί έχουν καταφέρει να εκπροσωπήσουν ένα ενιαίο μέτωπο και να κερδίσουν αρκετούς από τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους. Η πλειοψηφία τώρα υποστηρίζει τον Κιλιτσντάρογλου, και όχι τον Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται πίσω στις περισσότερες δημοσκοπήσεις. Ωστόσο, το πλεονέκτημα του Κιλιτσντάρογλου μπορεί να μην είναι αρκετό για να κερδίσει τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, αφού για να γίνει αυτό απαιτείται τουλάχιστον 50% συν μία ψήφος. Η μεγαλύτερη αδυναμία της αντιπολίτευσης είναι η αμφίθυμη θέση της απέναντι στους Κούρδους. Το HDP λόγω της εκκρεμούς υπόθεσης του κλεισίματός του συμμετέχει στις εκλογές με το ψηφοδέλτιο του Κόμματος της Πράσινης Αριστεράς, και δεν είναι μέρος του «Τραπεζιού των Έξι», καθώς τα εθνικιστικά κόμματα το βλέπουν ως δούρειο ίππο του PKK. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, γιατί χωρίς την υποστήριξη των ψηφοφόρων του HDP η αντιπολίτευση δεν μπορεί να κερδίσει.
Μπορεί η αντιπολίτευση να κερδίσει την ψήφο του κουρδικού πληθυσμού; Η θέση της για το κουρδικό ζήτημα εκτός από αμφίθυμη είναι και αρκετά ασαφής.
Ναι, αυτή η έλλειψη σαφήνειας είναι ένα πραγματικό πρόβλημα που υπονομεύει την αντιπολίτευση. Ωστόσο το HDP και ο φυλακισμένος ηγέτης του, ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, έχουν δώσει σήμα ότι υποστηρίζουν τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ως υποψήφιο για την προεδρία. Πιθανώς βοηθά επίσης το γεγονός ότι ο Κιλιτσντάρογλου είναι και ο ίδιος Κούρδος. Περιμένω πολλούς Κούρδους να τον ψηφίσουν.
Τι μπορεί να αλλάξει ριζικά αν η αντιπολίτευση έρθει στην εξουσία; Σε ποιους τομείς μπορούν να γίνουν θετικά βήματα;
Η προοπτική για αυτές τις εκλογές στην Τουρκία είναι λίγο παρόμοια με αυτή των τελευταίων προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία, που ανέτρεψαν τον Ζαΐρ Μπολσονάρο. Δεν πρόκειται για το άνοιγμα των πυλών του παραδείσου, πρόκειται για το κλείσιμο των πυλών της κόλασης. Σε περίπτωση νίκης της αντιπολίτευσης, και εάν συμβεί μια ειρηνική μετάβαση, κάτι που δεν είναι δεδομένο, θα γίνει ορατή η πραγματική καταστροφή των δύο δεκαετιών διακυβέρνησης του ΑΚΡ, συμπεριλαμβανομένης μιας καταστροφικής οικονομικής κρίσης που σιγοβράζει τα τελευταία χρόνια και κρατείται ακόμα μακριά λόγω χειρισμών και παρασκηνιακών συναλλαγών. Αλλά σίγουρα θα υπάρξει μια μετατόπιση από την πολιτική της μετα-αλήθειας του σημερινού καθεστώτος Ερντογάν, και των φασιστικών της αποχρώσεων, σε μια μορφή πολιτικής περισσότερο βασισμένη στην πραγματικότητα και σε μια πιο προβλέψιμη εξωτερική πολιτική.
* Ο Κερέμ Οκτέμ είναι καθηγητής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο πανεπιστήμιο Ca' Foscari της Βενετίας