Τον αποκλεισμό από τις βουλευτικές εκλογές της 21ης Μαΐου του κόμματος του Ηλία Κασιδιάρη, Εθνικό Κόμμα Έλληνες, αποφάσισε τελικά το τμήμα Α1 του Αρείου Πάγου, με πλειοψηφία 9 προς 1, την Τρίτη 2 Μαΐου.
Το σκεπτικό του δικαστηρίου διατυπώνει, μεταξύ άλλων, πως το νεοναζιστικό μόρφωμα δεν μπορεί να μετέχει στις επικείμενες εκλογές, καθώς «παροτρύνει στην άσκηση βίας, προωθεί μια πολιτική που δεν σέβεται τη δημοκρατία και στοχεύει στην αποδυνάμωση και κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και των θεσμών του κράτους δικαίου, ιδίως με τη χρήση βίας ή την προτροπή βίας ή και τη δικαιολόγηση αυτής, την προώθηση ολοκληρωτικών ιδεολογιών, τη διάδοση ρατσιστικών και μισαλλόδοξων ιδεών και ξενοφοβίας, την επιδοκιμασία εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, το μίσος κατά προσώπων και ομάδων, ενέργειες και διακηρύξεις που απειλούν την ειρηνική συμβίωση των κοινωνικών ομάδων στη χώρα».
«Στην περίπτωση του Κασιδιάρη η απόφαση μπήκε στην ουσία, δείχνοντας πολύ καθαρά και επαναλαμβάνοντας δεδομένα που έχουν αποδειχθεί στη δίκη της Χρυσής Αυγής, ότι δηλαδή και αυτός μετέτρεπε το κόμμα σε εγκληματική οργάνωση, πως έχει προβεί σε αξιόποινες πράξεις, αλλά και ότι μέσα από τη φυλακή συνεχίζει να κάνει ακριβώς τα ίδια πράγματα», εξηγεί στην «Εποχή» η Ιωάννα Μεϊτάνη, συντονίστρια του Σημείου για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς.
Το γεγονός ότι το δικαστήριο εξέτασε στην ουσία του και έκοψε, πρώτη φορά μεταπολιτευτικά, το αίτημα ενός κόμματος για συμμετοχή στις εκλογές λόγω μη σεβασμού του υπάρχοντος πολιτεύματος, έχει δημιουργήσει σε μέρος κόσμου ανησυχία για τυχόν επικίνδυνο προηγούμενο και τον αποκλεισμό στο μέλλον άλλων κομμάτων, που καμία σχέση δεν έχουν με εγκληματική οργάνωση και μισαλλόδοξες ιδέες, αλλά οι θέσεις τους επικρίνουν την αστική δημοκρατία.
Όπως τονίζει, όμως, η Ιωάννα Μεϊτάνη, «το σκεπτικό στηρίζεται σε πράγματα που έχουν αποδειχθεί σε ποινική δίκη, δεν αποτελούν εικασίες και υποθέσεις. Ταυτόχρονα, η απόφαση πέρασε στην ουσία γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για έναν πρωτόδικα καταδικασμένο για πολύ βαριά εγκλήματα, αλλιώς δεν θα γινόταν αυτό. Έτσι, θέλω να πιστεύω πως δεν θα αποτελέσει προηγούμενο, ώστε να μπούμε σε μία ατραπό αποκλεισμού άλλων κομμάτων σύμφωνα με την κρίση του Αρείου Πάγου».
Αχρείαστη η τελευταία τροπολογία
Από τη μεριά της η ΝΔ έσπευσε να εκμεταλλευτεί προεκλογικά την απόφαση του δικαστηρίου, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη σε ομιλία του στη Νίκαια να επιτίθεται σε ΣΥΡΙΖΑ και ΜέΡΑ25, επειδή δεν ψήφισαν την τελευταία τροπολογία Βορίδη περί σκιώδους αρχηγού, αχυρανθρώπων κτλ και δεν κατέθεσαν σχετικό υπόμνημα ένστασης για το κόμμα του Κασιδιάρη στον Άρειο Πάγο, όπως έπραξε η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ.
Στην πραγματικότητα, όμως, μικρό ρόλο διαδραμάτισε η τελευταία τροπολογία, καθώς η απόφαση στηρίζεται κατά βάσει στην προηγούμενη, η οποία, απέκλειε την κάθοδο κομμάτων που είχαν ηγετικά στελέχη πρωτόδικα καταδικασμένους για εγκληματική οργάνωση. Αυτό, άλλωστε, φαίνεται και από την απόφαση του δικαστηρίου για το κόμμα ΕΑΝ του Κανελλόπουλου να μετέχει στις εκλογές, παρά το υπόμνημα του ΠΑΣΟΚ, αλλά και τους δημόσιους εναγκαλισμούς του με τον καταδικασμένο χρυσαυγίτη και τη σύντομη ανακήρυξή του σε αρχηγό του νεοναζιστικού μορφώματος.
«Ο νόμος έχει αλλάξει γελοιωδώς πολλές φορές χωρίς ουσιαστικό λόγο. Η τελευταία τροπολογία Βορίδη ήταν αχρείαστη, όπως φάνηκε, αφού ο Άρειος Πάγος είχε ήδη κάθε νομικό επιχείρημα για να λάβει απόφαση αποκλεισμού του Κασιδιάρη. Χρειαζόταν μόνο μια ρύθμιση που θα διατύπωνε απλά τον αποκλεισμό όσων έχουν καταδικαστεί πρωτόδικα για εγκληματική οργάνωση και αυτό έπρεπε να είχε γίνει από το 2020 που φωνάζαμε, αλλά η κυβέρνηση κώφευε, και όχι τελευταία στιγμή», τονίζει η συντονίστρια του Σημείου.
Για την ακρίβεια, όλες αυτές οι παλινωδίες που έγιναν τελευταία στιγμή πριν τις εκλογές, με την πολιτεία να τρέχει πίσω από τις μανούβρες του καταδικασμένου χρυσαυγίτη, είναι πολύ πιθανό να ενίσχυσαν το δημόσιο προφίλ του σαν δήθεν αντισυστημικού που τον πολεμάει το κατεστημένο και έτσι την απήχησή του, που υπενθυμίζεται πως βάσει των δημοσκοπήσεων καταγραφόταν περί του 3% και άνω.
Πού θα κατευθυνθούν οι ακροδεξιές ψήφοι
Εκλογική απήχηση που αναμένεται τώρα να δούμε πού θα διοχετευτεί. Μετά το μπλόκο του Αρείου Πάγου, ο Κασιδιάρης εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία λέει πως επιφυλάσσεται για τις δεύτερες εκλογές και ότι θα προσφύγει στο εκλογοδικείο, όπως και στο ευρωπαϊκό δικαστήριο, χωρίς να αποκαλύπτει ακόμα «τη στρατηγική του», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, και ότι σε καμία περίπτωση δεν στηρίζει το κόμμα ΕΑΝ.
Παρόλ’ αυτά, λόγω της πρόσφατης συστράτευσής τους, είναι πολύ πιθανό ψηφοφόροι του να σταυρώσουν τελικά τον Κανελλόπουλο (έρευνα της Prorata για το Attica Tv δείχνει πως το ΕΑΝ λαμβάνει από εκεί τουλάχιστον ένα 1%). Όπως άλλωστε είναι πιθανό και όλο αυτό το πήγαινε-έλα να ήταν εξαρχής μία στημένη βιτρίνα, που έγνεφε σιωπηλά στους οπαδούς του Κασιδιάρη ποιον θα πρέπει να ψηφίσουν σε περίπτωση αποκλεισμού του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ούτως ή άλλως πως τέτοιου είδους ακροδεξιά μορφώματα έχουν και διαφορετικούς διαύλους επικοινωνίας με τους οπαδούς τους απ’ ό,τι τα κανονικά κόμματα.
«Είναι πολύ πιθανό οι ψήφοι του Κασιδιάρη να πάνε τελικά στον Κανελλόπουλο και αυτός να λειτουργήσει σαν αχυράνθρωπός του, με κίνδυνο μάλιστα να μπει στη Βουλή», επισημαίνει και η Ιωάννα Μεϊτάνη, σημειώνοντας όμως πως μετά και τον αποκλεισμό διαφόρων άλλων ακροδεξιών κομμάτων, εκλογικό όφελος θα δει και η ΝΔ.
Ο κίνδυνος συστράτευσης της ακροδεξιάς
Υπενθυμίζεται πως η ακροδεξιά παρουσία είναι ιδιαίτερα έντονη αυτή τη φορά σε επίπεδο σχηματισμών, καθώς από τα 50 κόμματα/συνασπισμούς που κατέθεσαν αίτημα συμμετοχής στις εκλογές, τα 13 τουλάχιστον ανήκουν σε αυτόν τον χώρο, εκφέροντας κυρίως ακραίες αντι-μεταναστευτικές θέσεις, εθνικιστικό λόγο, όπως και σεξιστικό –για παράδειγμα βάλλουν έμμεσα ή και άμεσα στο δικαίωμα στην έκτρωση με πρόσχημα το δημογραφικό.
Από αυτά τελικά θα λάβουν μέρος στις εκλογές τα: Ελληνική Λύση, Κίνημα 21, Νίκη, Ελληνικό Όραμα, Βόρεια Λέγκα-Κράμα, Ελλήνων Συνέλευσις, ΤΟΛΜΑ, ΕΑΝ, Εθνική Δημιουργία. Τα υπόλοιπα ακροδεξιά κόμματα που βρέθηκαν εκτός εκλογικής μάχης, όπως των Μπογδάνου-Εμφιετζόγλου, της Λατινοπούλου, του Νικολόπουλου κτλ, αποκλείστηκαν βάσει τυπικών λόγων. Δηλαδή είτε το όνομά τους είχε καταχωρηθεί από άλλους, όπως έγινε με τους Μπογδάνο-Εμφιετζόγλου και Λατινοπούλου, είτε δεν είχαν καταθέσει εγκαίρως στην ηλεκτρονική πύλη1, είτε δεν είχαν συμπληρώσει τον απαιτούμενο αριθμό υπογραφών για την ίδρυσή τους ως κόμματα. Εντύπωση, όμως, προκάλεσε πως στην περίπτωση Μπογδάνου-Εμφιετζόγλου η απόφαση μίλησε και για αποκλεισμό λόγω της χρήσης του συμβόλου του Ήλιου της Βεργίνας, επειδή «αποτελεί εθνικό σύμβολο», παρότι αυτό έχει ξαναχρησιμοποιηθεί ως σύμβολο από κόμμα που μετείχε σε παλαιότερες εκλογές, συγκεκριμένα του Χαρίζω Οικόπεδα, Χαρίζω Χρέη. Ενώ ενστάσεις υπάρχουν και στο κατά πόσο μπορεί να θεωρηθεί εθνικό σύμβολο ισότιμο της ελληνικής σημαίας, που βάσει νόμου δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκλογικά.
«Η πρόθεση της κυβέρνησης είναι σαφής πως επιθυμεί να κοπούν από τα δεξιά της κόμματα που πιθανά να της στερούσαν ψήφους. Δεν πιστεύω πως υπήρξε κάποια κατεύθυνση των αρεοπαγιτών, αλλά από την άλλη δεν είναι άνθρωποι που ζουν απομονωμένοι σε κάποιον άλλον κόσμο», προβληματίζεται η Ιωάννα Μεϊτάνη.
Σε κάθε περίπτωση, κρίνει πως από αυτούς τους αποκλεισμούς η ΝΔ θα καρπωθεί ψήφους, «καθώς υπάρχει κόσμος με αυτή την ιδεολογία, που, αφενός, μπορεί να πτοήθηκε από τις εναλλαγές των προσώπων σε αυτά τα μορφώματα, πχ ο Μπογδάνος άλλαξε τρία κόμματα, και έτσι να πουν ότι είναι ασόβαροι και να επιστρέψουν ή να πάνε στη ΝΔ, που, αφετέρου, βρίσκουν και έκφραση των απόψεών τους, καθώς ένα κομμάτι της alt-right είναι και μέσα στη ΝΔ».
Από την άλλη, εξαιτίας αυτών των αποκλεισμών είναι πολύ πιθανό να προκληθεί μια ευρύτερη συστράτευση των ακροδεξιών δυνάμεων στις δεύτερες εκλογές, καθώς μετά από τις πρώτες αποφάσεις του Αρείου Πάγου για τα διαφόρων ειδών κόμματα-πατρίδες, ο Βελόπουλος απηύθυνε προσκλητήριο προς πάσα αποκλεισμένο ακροδεξιό. Συγκεκριμένα, σημείωσε πως «καλούμε τα κόμματα τα οποία αποκλείστηκαν από την εκλογική διαδικασία, να κάνουμε μετά τις 21 Μαΐου μία πανελλήνια συστράτευση των εθνικών πατριωτικών κομμάτων απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η καρέκλα, η μπίζνα και το χειρότερο να οδηγήσουν τη χώρα σε συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο».
Κάλεσμα που ήδη έλαβε θετική ανταπόκριση από την πλευρά του Μπογδάνου, φέρνοντας αρκετά κοντά στην πραγματικότητα το επικίνδυνο σενάριο μετά τις δεύτερες εκλογές να υπάρξει ένας ιδιαίτερα ενισχυμένος ακροδεξιός φορέας μέσα στη Βουλή. Αν και, όπως επισημαίνει η συντονίστρια του Σημείου, παρά αυτόν τον κίνδυνο, «υπάρχει πάντα το ζήτημα ποιος θα μπορούσε να ηγηθεί αυτού του φορέα, καθώς πρόκειται για αρκετά προσωποπαγή μορφώματα, με προσωπικές έριδες κτλ. Υπάρχουν δε και κάποια κομμάτια που δεν είναι συμβατά μεταξύ τους, πχ ο Κρανιδιώτης και ο Τζήμερος δεν ξέρω κατά πόσο θα μπορούσαν να συνομιλήσουν με τον Κασιδιάρη και να συνυπάρξουν. Εκεί βρίσκεται μια ελπίδα ότι η ακροδεξιά θα μείνει κατακερματισμένη».
Η ακροδεξιά καταπολεμείται πολιτικά
Το σημαντικότερο, όμως, στο ζήτημα της ακροδεξιάς δεν είναι απλά η εκλογική της απήχηση και οι διάφορες κομματικές μορφές που λαμβάνει, αλλά πως έχουν παρεισφρήσει οι θέσεις της στον δημόσιο πολιτικό λόγο, τόσο σε κοινοβουλευτικό επίπεδο και ΜΜΕ, όσο και σε επίπεδο κοινωνίας. Ενώ ιδιαίτερου προβληματισμού χρήζει το γεγονός ότι τα πλοκάμια των καταδικασμένων χρυσαυγιτών είναι απλωμένα μέσα στο δικαστικό σώμα και τους ενόπλους, όπως φάνηκε από τους αρχηγούς-βιτρίνες που παρέλασαν στο κόμμα Κασιδιάρη.
Μπορεί να είδαμε, λοιπόν, όλο αυτό το διάστημα νομοθετικές παρεμβάσεις και πυροτεχνήματα κατά του Κασιδιάρη, όχι μόνο, όμως, δεν παρατηρείται πολιτική αντιπαράθεση με τις ακροδεξιές ιδέες, αλλά υπάρχει και διαγκωνισμός για το ποιος θα τις υλοποιήσει καλύτερα.
«Δυστυχώς πολύ δύσκολα και σπάνια πια καταδικάζονται οι ακροδεξιές θέσεις. Μάλιστα έχουν σύρει ένα μεγάλο κομμάτι του πολιτικού λόγου προς τον υπερσυντηρητισμό. Κάπως έτσι έχουμε φτάσει να παραβγαίνουν στο ποιος θα είναι πιο αυστηρός με τον φράχτη και πιο καταδικαστικός για τους μετανάστες, κανονικοποιώντας τέτοιες αντιλήψεις. Ακόμα και η Αριστερά δεν εκφράζει επαρκώς αντίθετο λόγο», τονίζει η συντονίστρια του Σημείου.
Αντίστοιχα, βλέπουμε και στην κοινωνία πως καταγράφονται και πάλι ρατσιστικές επιθέσεις (βλ. ρεπορτάζ δίπλα), ενώ ταυτόχρονα «αφήνεται χώρος να καλλιεργούνται ξενοφοβικά και συντηρητικά αισθήματα στον κόσμο, καθώς δεν υπάρχουν πολιτικές για να καταπολεμηθούν αυτά, πχ ένταξη των μεταναστών, καλύτερη διαβίωση για όλους κτλ», συμπληρώνει.
Για την ακρίβεια, σε έρευνα που διεξήγε πέρυσι το Σημείο για τους δείκτες ακροδεξιάς συγκρότησης της κοινωνίας, πχ στάση προς τους μετανάστες, τους ΛΟΑΤΚΙ, αστυνομική βία κτλ, «ένα 7%, στις 9 από τις 10 ερωτήσεις, οι απαντήσεις του ήταν τρομαχτικές, όπως το να πυροβολεί παραβάτες η αστυνομία και να μην είναι δεμένα τα χέρια της, να σκοτώνουμε τους μετανάστες για να μην μπαίνουν στη χώρα κτλ».
Για τον λόγο αυτό, αν θέλουμε όντως να καταπολεμήσουμε την ακροδεξιά, καθώς το εύφορο έδαφος για αυτήν εξαρτάται από πολλαπλούς παράγοντες, πέραν των απαραίτητων κοινωνικών πολιτικών που θα πρέπει να υλοποιηθούν για την ευημερία και την ασφάλεια των πολιτών (με την ευρύτερη έννοια και όχι απλά κατά της εγκληματικότητας), είναι απαραίτητο, σύμφωνα με την ίδια, να αναπτύξουμε και μια άλλη πολιτική παιδεία, μακριά από τα πρότυπα της οξύτητας και της ματσίλας που επικρατούν.
«Το να κάνουμε πυροσβεστικά κάποια μαθήματα και εργαστήρια στα σχολεία δεν έχει κάποιο αποτέλεσμα. Το ζητούμενο είναι το σχολείο και η εκπαιδευτική κοινότητα να έχει εν γένει μια δημοκρατική κουλτούρα, πχ να μάθουν πώς διαφωνούμε, πώς εκφέρουμε άποψη και σεβόμαστε την άλλη. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να υπάρξει και ευρύτερα μια άλλη πολιτική κουλτούρα, αλλιώς δεν πρόκειται να καταπολεμηθεί ποτέ η ακροδεξιά. Τα τελευταία χρόνια το επίπεδο της πολιτικής αντιπαράθεσης έχει πέσει τραγικά. Δεν μιλάμε πια πολιτικά, αλλά γίνονται ευθείες προσωπικές επιθέσεις και τραμπουκισμοί και αυτό προάγει έναν εκφασισμό της κοινωνίας».
Το χειρότερο, όμως, είναι πως «ο αγώνας του αντιφασισμού γίνεται όλο και πιο δύσκολος και μοναχικός. Έχει αφεθεί από την πολιτεία μόνο στις οργανώσεις και αυτό είναι εγκληματικό», καταλήγει η Ιωάννα Μεϊτάνη.
Σημείωση:
1. Σημειώνεται πως μετά τον αποκλεισμό του οικολογικού συνασπισμού Πράσινο και Μωβ, επίσης λόγω εκπρόθεσμης υποβολής στην ηλεκτρονική πύλη, ο Νίκος Χρυσόγελος έχει καταγγείλει πως ενώ αρχικά η προθεσμία του υπουργείου Εσωτερικών ήταν μέχρι τις 29 Απριλίου τα μεσάνυχτα, το ίδιο απέστειλε έπειτα e-mail σε όλους τους εκλογικούς συνδυασμούς πως δίνεται παράταση μέχρι τις 30 Απριλίου και ώρα 4 μμ. Αυτή είτε λανθασμένα δεν λήφθηκε υπόψιν από τον Άρειο Πάγο στην περίπτωση του συγκεκριμένου κόμματος, είτε νομικά δεν επαρκούσε η απλή ανακοίνωση του υπουργείου για να δοθεί παράταση και χρειαζόταν σχετικό προεδρικό διάταγμα και έτσι η ευθύνη αποκλεισμού βαραίνει το υπουργείο.