Το ακροδεξιό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (PRP) που ιδρύθηκε το 2019 με ηγέτη τον Χοσέ Αντόνιο Καστ1 με 35,4% των ψήφων (3,5 εκατ.) είναι ο μεγάλος νικητής, εκλέγει 23 συμβούλους και έχει δικαίωμα για βέτο στις αποφάσεις. Η παραδοσιακή δεξιά (συμμαχία τριών κομμάτων) με 21,1% (2 εκατ.) είναι τρίτη και εκλέγει 11 συμβούλους. Συνολικά, ακροδεξιά και παραδοσιακή δεξιά διαθέτουν το 56,5% των ψήφων και πάνω από 60% των συμβούλων. Ο κυβερνητικός συνασπισμός «Ενότητα για τη Χιλή» με 28,5% (2,8 εκατ.) είναι δεύτερη και εκλέγει 16 συμβούλους, αλλά δεν έχει δικαίωμα για βέτο.2 Επίσης, εκλέχτηκε ένας σύμβουλος από το ειδικό ψηφοδέλτιο των ιθαγενών λαών στο οποίο συμμετείχαν μόνο οι Μαπούτσε. Εννέα κεντροδεξιά - κεντροαριστερά μικρότερα κόμματα δεν εκπροσωπούνται λόγω χαμηλού ποσοστού ψήφων. Συνολικά, το κέντρο συρρικνώθηκε. Να τονιστεί ότι τα άκυρα ψηφοδέλτια εκτοξεύτηκαν στο 16% (2,1 εκατ.) και μαζί με το 4,5%, (0,6 εκατ.) των λευκών ξεπέρασαν τις ψήφους της δεξιάς, ενώ προσέγγισαν τον κυβερνητικό συνασπισμό. Οι υποστηρικτές του υπάρχοντος Συντάγματος του Πινοτσέτ και σταθεροί αρνητές ενός νέου Συντάγματος ηγεμονεύουν στις διαδικασίες και το περιεχόμενο της σύνταξής του!
Την περασμένη Κυριακή (7 Μαΐου) πραγματοποιήθηκαν εθνικές εκλογές, με υποχρεωτική συμμετοχή του εκλογικού σώματος, για την ανάδειξη 50μελούς Συνταγματικού Συμβουλίου (Σ.Σ) και διαδικασίες που προβλέπονται στη διακομματική συμφωνία, εκτός του ρεπουμπλικανικού κόμματος (12/12/2022). Η πρόταση του Σ.Σ για το νέο Σύνταγμα θα παραδοθεί στη Βουλή στις 7 Ιουνίου και εφόσον επικυρωθεί με αυξημένη πλειοψηφία (η ακροδεξιά - δεξιά τη διαθέτουν) θα τεθεί για έγκριση σε δημοψήφισμα στις 17 Δεκεμβρίου.
Όμως, η περιορισμένη δικαιοδοσία του Σ.Σ που καλείται να συζητήσει αποκλειστικά στο πλαίσιο ενός προσχεδίου που έχει ήδη συνταχτεί από 24μελή επιτροπή «εμπειρογνωμόνων» διορισμένων από τη Βουλή και τη Γερουσία και μια δεύτερη 14μελής επιτροπή εξωκοινοβουλευτικών «εμπειρογνωμόνων», αρμόδια για την τελική σύνταξη του κειμένου, είχαν ήδη προδιαγράψει ότι το προτεινόμενο νέο Σύνταγμα δεν θα είναι ουσιαστικά νέο και θα έχει λιγότερο ή περισσότερο δεξιό αποτύπωμα. Επιπρόσθετα θα υπονομεύει αν δεν ανατρέπει το κυβερνητικό πρόγραμμα (αναλυτικά, Η Εποχή, 22/4/23 «Χιλή: δύο βήματα μπρος και ένα πίσω ή αντίστροφα;).
«Η Χιλή νίκησε μια αποτυχημένη κυβέρνηση»
Ο μεσότιτλος είναι η πρώτη, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, δήλωση του Καστ στα ΜΜΕ και ο χαιρετισμός του στο πλήθος των υποστηρικτών του που πανηγύριζε. Από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου η ακροδεξιά - παραδοσιακή δεξιά αγνόησαν ότι οι επερχόμενες εκλογές αφορούν στο νέο Σύνταγμα και τελικά κατάφεραν να τις μετατρέψουν σε δημοψήφισμα για ναι ή όχι στην κυβέρνηση με επίκεντρο την υπαρκτή κρίση ασφάλειας των πολιτών από τη δράση του οργανωμένου εγκλήματος - ναρκεμπορίου που διαχέεται σε όλη τη χώρα, τα όλο και αυξανόμενα μεταναστευτικά κύματα στο Βορρά, την εμπόλεμη κατάσταση στο Νότο.
Δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία
Η νίκη της ακροδεξιάς ήταν αναμενόμενη, έκπληξη και ανησυχία προκάλεσε η έκτασή της. Από όλες τις δημοσκοπήσεις, και το σχεδόν αδιάφορο κλίμα που επικρατούσε για το Σύνταγμα προέκυπτε ότι η πλειοψηφία (δημοσκοπικά 51% - 53%) έχει κουραστεί από τις πολλές ψηφοφορίες και το κυριότερο δεν θεωρεί ότι ένα νέο Σύνταγμα θα λύσει τα οξυμένα οικονομικά ή ασφάλειας της ζωής του προβλήματα που αντιμετωπίζει καθημερινά, ενώ διαγράφεται τάση απαξίας στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος συνολικά. Παράμετρος της απαξίας είναι και η κριτική στην κυβέρνηση (η δημοτικότητα Γκ. Μπόριτς έχει πέσει στο 28,5%),
Μέχρι σήμερα δεν έχει αναδειχθεί το πρωτοφανές 20,5% των λευκών - άκυρων ψηφοδελτίων που το μεγαλύτερο μέρος τους εκφράζει τη διαφωνία με τη συμβιβαστική στάση των κυβερνητικών κομμάτων στο ζήτημα των διαδικασιών του νέου Συντάγματος αλλά και με τις πρόσφατες δηλώσεις Μπόριτς - κυβερνητικά μέτρα στο ζήτημα της ασφάλειας των πολιτών.
Εν τούτοις, η ακροδεξιά και ο αποκαλούμενος από κοινωνιολόγους «εκλογικός πινοτσετισμός» είναι υπαρκτός και αναδεικνύεται στις εκλογικές αναμετρήσεις τα τελευταία χρόνια της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, ιδιαίτερα όταν η συμμετοχή σε αυτές είναι υποχρεωτική. Ενδεικτικό παράδειγμα ο κεραυνός της απόρριψης του νέου Συντάγματος τον περασμένο Σεπτέμβρη με 62% και με υποχρεωτική συμμετοχή σχεδόν 80%, ενώ το ναι στο νέο Σύνταγμα είχε πάρει 78% με συμμετοχή όμως 51%.Ο πανεπιστημιακός C.R Kaltwasewer (El Paίs, 9/5/2023) υπολογίζει αναλυτικά ότι το 35,5%της άκρας δεξιάς στα έγκυρα αντιστοιχεί στο 23% περίπου του εκλογικού σώματος. Μπορεί ως μέγεθος να μην είναι απειλητικό, αλλά η ακροδεξιά στο ρόλο του ρυθμιστή των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων στη Χιλή είναι και απειλητική και επικίνδυνη.
«Οι άνθρωποι περιμένουν πράξεις, όχι λόγια»
Με την πιο πάνω φράση έκφρασε την εκτίμησή του για τα αποτελέσματα των εκλογών ο υπουργός της Οικονομίας Μ. Μαρσέλ και φάνηκε ότι τόσο ο πρόεδρος όσο και η εκπρόσωπος Τύπου Κ. Βαγιέγο συμμερίζονται την άποψή του: επικεντρώθηκαν σε κρίσιμα νομοσχέδια που έχουν ήδη κατατεθεί στη Βουλή και τις επόμενες ημέρες ξεκινά η συζήτησή τους (επαναφορά μεταρρύθμισης φορολογικού συστήματος, πρώτο στάδιο μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, δικαιώματα – καθεστώς παλιών και νέων εξορυκτικών επιχειρήσεων, αντιμετώπιση ναρκεμπορίου κ.ά). Εξάλλου, μόλις ψηφίστηκε από Βουλή και Γερουσία η σταδιακή αύξηση του κατώτατου μισθού από 410 δολάρια σε 550 δολάρια (1/5/-/23 έως 1/7/2024. Το Ρεπουμπλικανικό κόμμα του Καστ καταψήφισε.
Οι εξελίξεις τρέχουν, τα κόμματα συνεδριάζουν για να αποφασίσουν την περαιτέρω στάση τους στο Συντακτικό Συμβούλιο και συνολικά. Ιδιαίτερο πρόβλημα και σοβαρά διλλήματα - διαφωνίες που έχουν ήδη εκφραστεί δημόσια έχουν η δεξιά και η ακροδεξιά.
Σημείωση:
Χ.Α Καστ: βουλευτής κόμματος της παραδοσιακής δεξιάς (UDI) έως το 2019, στη συνέχεια ιδρυτής και ηγέτης του ακροδεξιού ρεπουμπλικανικού κόμματος, υποψήφιος, νικητής στον α’ γύρο των προεδρικών εκλογών του 2021 (27,9%, έναντι 25,8% του Γκ. Μπόριτς) και 44,1% στο β’ γύρο.