Χε­σούς Πέ­να: «Η στρατιωτικοποίηση των συνόρων ΗΠΑ - Μεξικού είναι ένα σχέδιο με πολιτικά κίνητρα»

Με αφορμή την άφιξη 1.500 αμερικανών στρατιωτών την Τετάρτη στα σύνορα με το Μεξικό, σε μια προσπάθειά των ΗΠΑ να στρατιωτικοποιήσουν περαιτέρω τις μεταναστευτικές πολιτικές, ο Χεσούς Πένα κα­θη­γη­τής Κοι­νω­νιο­λο­γίας στο Colegio de la Frontera Norte του Με­ξι­κού, του οποίου η έρευνά του επικεντρώνεται στη με­λέ­τη της με­τα­νά­στευ­σης α­πό το Με­ξι­κό προς τις Η­ΠΑ και της ταυ­τό­τη­τας τω­ν με­τα­κι­νού­με­νων πλη­θυ­σμών, μιλάει στην «Εποχή» για τα μεταναστευτικά ρεύματα στην περιοχή, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες στα σύνορα και τη σημασία της αλληλεγγύης.

Ποια είναι σήμερα η κατάσταση όσον αφορά τα μεταναστευτικά ρεύματα από το Μεξικό προς τις ΗΠΑ;

Από το 2106 οι ροές αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο, και το μόνο που αλλάζει συνεχώς είναι οι εθνικότητες των μεταναστών. Το 2016 ήταν κυρίως άνθρωποι από την Αϊτή, το 2018 από την Κούβα, το 2020 από την Ονδούρα και σήμερα από τη Νικαράγουα και τη Βενεζουέλα. Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ετών, οι ροές του μεξικανικού πληθυσμού προς τις ΗΠΑ έχουν μετατοπιστεί από τη μετανάστευση κυρίως εργατικού δυναμικού σε ένα σημαντικό κομμάτι της αναγκαστικής μετανάστευσης, λόγω της βίας που σχετίζεται με το οργανωμένο έγκλημα και τη διακίνηση ναρκωτικών. Οι δυνάμεις που ωθούν όλες αυτές τις διαφορετικές μεταναστευτικές ροές στα σύνορα του Μεξικού με τις ΗΠΑ δίνουν την εντύπωση ότι είναι αμείλικτες. Δεν βλέπω κάποιο τέλος στην αύξηση της μετανάστευσης στο εγγύς μέλλον.

Κατά πόσο μπορεί ο αμερικανικός στρατός να περιορίσει τη μετανάστευση προς τις ΗΠΑ; Συμφωνείς με όσους υποστηρίζουν ό­τι αυτή η σκληρή πο­λι­τι­κή απέναντι στη μετανάστευ­ση, η ο­ποία έ­χει ε­φαρ­μο­στεί και α­πό προ­η­γού­με­νους αμερικανούς προέδρους, έ­χει α­πο­τύ­χει;

Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ερώτηση, δεδομένου ότι το Μεξικό χρησιμοποιεί επί του παρόντος τον στρατό (εθνική φρουρά) για δραστηριότητες επιβολής και ενίσχυσης της μετανάστευσης στο μεξικανικό έδαφος, ως μέρος της συμφωνίας που έχει γίνει μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Στο Μεξικό τα αποτελέσματα ήταν τρομερά, ειδικά για την προστασία της ζωής και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών. Έτσι, το Μεξικό έχει ήδη στρατιωτικοποιήσει τις μεταναστευτικές του πολιτικές κάτω από το επιδοκιμαστικό βλέμμα της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Όποιος πιστεύει ότι τα σύνορα του Μεξικού με τις ΗΠΑ μπορούν να προστατευτούν με στρατιωτική επέμβαση γνωρίζει πολύ λίγα για την πραγματικότητα αυτής της τεράστιας και εξαιρετικά διεθνικής διασυνδεδεμένης περιοχής. Η στρατιωτικοποίηση των συνόρων ΗΠΑ - Μεξικού είναι μια αναπτυσσόμενη πραγματικότητα και στις δύο πλευρές των συνόρων. Ωστόσο, είναι κυρίως ένα σχέδιο με πολιτικά κίνητρα, παρά μια στρατηγική που βασίζεται στις ανάγκες των μεταναστών και των συνοριακών κοινοτήτων.

Πώς ερμηνεύεις την απόφαση του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ να σταλούν 1.500 επιπλέον στρατιώτες στα σύνορα με το Μεξικό, ενισχύοντας τη δύναμη των περίπου 2.500 μελών της αμερικανικής εθνοφρουράς που βρίσκεται εκεί;

Σχετίζεται με τη δήλωσή του Μπάιντεν ότι η πανδημία του Covid τέλειωσε επίσημα στις 11 Μαΐου, θέτοντας έτσι ένα τέλος στο Title 42 (σ.σ.: ήταν ένα μέτρο που τέθηκε σε εφαρμογή το 2020 από τον Τραμπ και επικρίθηκε από πολλές οργανώσεις υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το οποίο επέτρεπε την άμεση απέλαση των μεταναστών που διέσχιζαν τα χερσαία σύνορα των ΗΠΑ στο όνομα της μη εξάπλωσης της πανδημίας). Οι μετανάστες το γνωρίζουν αυτό, επομένως αναμένουμε ακόμη μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών που θα φθάσουν στα σύνορα του Μεξικού με τις ΗΠΑ τις επόμενες εβδομάδες. Επιπλέον, ο Μπάιντεν έχει καταστήσει σαφές ότι στόχος του είναι να αποθαρρύνει τους μετανάστες από το να εμφανίζονται απλώς στα σύνορα και να ζητούν άσυλο. Θέλει να χρησιμοποιούν την εφαρμογή που έχει φτιαχτεί για αυτόν τον σκοπό στις χώρες καταγωγής τους, προκειμένου να ξεκινήσει η διαδικασία (σ.σ.: αναφέρεται στην εφαρμογή CBP One στα κινητά τηλέφωνα, μέσω της οποίας οι μετανάστες θα πρέπει να κλείνουν ραντεβού για συνέντευξη με την αμερικανική υπηρεσία μετανάστευσης προτού φτάσουν στις ΗΠΑ). Παρόμοιες δηλώσεις έκανε πρόσφατα και ο μεξικανός πρόεδρος Λόπες Ομπραδόρ.

Τα νέα κέντρα που δημιούργησαν οι ΗΠΑ στην Κολομβία και τη Γουατεμάλα, στα οποία θα γίνεται η διαχείριση των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων, κατά πόσο διευκολύνουν τους ανθρώπους που προσπαθούν να μεταναστεύσουν;

Πιστεύω ότι είναι μια καλή ιδέα εάν την συγκρίνουμε με την τρέχουσα κατάσταση των μεταναστών, που απλώς έρχονται στα σύνορα χωρίς να ξέρουν τι να περιμένουν και τι να κάνουν. Στην Σιουδάδ Χουάρες, πόλη του Μεξικού που βρίσκεται στα σύνορα με τις ΗΠΑ, οι μετανάστες πρέπει να περιμένουν κατά μέσο όρο τέσσερις μήνες για να δουν έναν δικαστή μετανάστευσης (σ.σ.: είναι υπάλληλος του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ). Αυτές οι μεγάλες περίοδοι αναμονής δημιουργούν καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο τους μετανάστες και δημιουργούν εχθρότητα μεταξύ αυτών και του τοπικού πληθυσμού. Η πρόσφατη πυρκαγιά σε έναν μεταναστευτικό σταθμό που σκότωσε 40 μετανάστες στην Σιουδάδ Χουάρες, είναι ένα παράδειγμα του πόσο άσχημη είναι η κατάσταση για τους ανθρώπους που περιμένουν στα σύνορα για άγνωστο χρονικό διάστημα. Αυτά τα κέντρα μπορούν να εργαστούν για τη μείωση του αριθμού των μεταναστών και του χρόνου αναμονής τους στα σύνορα.

Πού επικεντρώνεται σήμερα η δράση των α­κτι­βι­στών και των ορ­γα­νώ­σεων αλληλεγγύης που δρα­στη­ριο­ποιού­νται στα σύ­νο­ρα από την πλευρά του Μεξικού, απέναντι στις πολιτικές του αποκλεισμού και του θανάτου;

Το μέγεθος και η δημογραφική ποικιλομορφία των σημερινών μεταναστευτικών ροών, καθώς και αυτών των προηγούμενων χρόνων, είναι άνευ προηγουμένου για την περιοχή, και όλο αυτό ήταν και εξακολουθεί να είναι μια τεράστια διαδικασία μάθησης για τις οργανώσεις αλληλεγγύης. Στο όνομα των καλών προθέσεων έχουν γίνει πολλοί αυτοσχεδιασμοί και οι περισσότεροι επικεντρώνονται στη στέγαση και στην εύρεση καταφυγίων για τους μετανάστες. Ωστόσο, πολλά από αυτά τα καταφύγια δεν διαθέτουν την αναγκαία υποδομή και εκπαιδευμένο προσωπικό για να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, αρκετά είναι εκκλησίες ή κοινοτικές κουζίνες που μετατρέπονται σε καταφύγια με αποτέλεσμα πολύ συχνά να δημιουργείται ένας χώρος που φιλοξενεί 40 άτομα με ένα μόνο μπάνιο. Οι προσπάθειες για την ενσωμάτωση των μεταναστών στην αγορά εργασίας του Μεξικού για όσο χρονικό διάστημα περιμένουν στα σύνορα ήταν πολυάριθμες και όλες απέτυχαν στον βαθμό που θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν σημαντικές. Οι περισσότεροι μετανάστες δεν θέλουν να εργαστούν στο Μεξικό και ζητούν χρήματα στους δρόμους λόγω της κατανόησης εκ μέρους τους ότι η εργασία τους εδώ θα είναι επιζήμια για το αίτημά τους για άσυλο στις ΗΠΑ. Επομένως, δεν μπορούν να γίνουν πολλά όσον αφορά τα κοινωνικά και οικονομικά προγράμματα για τους μεταναστευτικούς πληθυσμούς που περιμένουν στα σύνορα. Οι μεγάλες περίοδοι αναμονής στα σύνορα είναι κυρίως στη μεξικανική πλευρά των συνόρων. Και για κάποιο λόγο που δεν έχω καταλάβει ακόμη, το Μεξικό δεν λαμβάνει καμία βοήθεια από τις ΗΠΑ για να φιλοξενήσει όλους αυτούς τους μετανάστες που εκφράζουν ξεκάθαρα ότι δεν θέλουν να μείνουν και να εργαστούν στο Μεξικό.