Στις 7 Μαρτίου ο αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Μανώλης Ψαρρός δέχθηκε δολοφονική επίθεση στη Μύκονο από δράστες που παραμένουν "άγνωστοι". Το γεγονός ότι ο αρχαιολόγος ήθελε να κάνει τη δουλειά του και να προστατεύσει την αρχαιοελληνική κληρονομιά του “νησιού των ανέμων” τον στοχοποίησαν πολύ συγκεκριμένα συμφέροντα τα οποία φαίνεται ότι βρίσκονται πίσω από την απόπειρα (από την οποία ο κ. Ψαρρός γλίτωσε μάλλον εκ θαύματος λόγω της κίνησης πολίτη να αποτρέψει τους δράστες από το να ολοκληρώσουν το "έργο" τους).
Έκτοτε, και ενώ η επίθεση έγινε γνωστή στο πανελλήνιο προκαλώντας αισθήματα αγανάκτησης και οργής σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας, η Μύκονος, η ατμομηχανή και η μεγάλη βιτρίνα του ελληνικού τουρισμού, μπήκε σε άλλη ρότα, ως προς το επίπεδο των εντυπώσεων. Αίφνης, ο κρατικός μηχανισμός άρχισε να κάνει την εμφάνισή του, η αστυνομία να περιπολεί και η όποια παράνομη οικοδομική δραστηριότητα (κανόνας για το νησί αλλά και για άλλα στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα) να μπαίνει στο στόχαστρο των διωκτικών αρχών.
Τα mainstream media γέμισαν με ειδήσεις τέτοιους είδους. Ακόμα και το... θρυλικό Mykonos TV έπαψε για ένα διάστημα να ασχολείται με τους celebrity που καταφθάνουν κατά δεκάδες στο νησί και προτιμούσε να βιντεοσκοπεί επιχειρήσεις των αρχών σε αυθαίρετες οικοδομές πάσης φύσεως. Κατά μία διαβολική σύμπτωση όμως όλα αυτά λαμβάνουν χώρα σε προεκλογικό χρόνο και με την κυβέρνηση να αγωνιά να αποδείξει ότι πολεμά συμφέροντα και ότι δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί της σε θέμα νομιμότητας και τάξης.
Η πραγματική εικόνα
Πίσω από το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα, το οποίο έχει ξεκάθαρα προεκλογικές απολήξεις, αλλά και το... show στο οποίο πολλά media αρέσκονται για να εντυπωσιάσουν το κοινό τους, η κατάσταση είναι σαφώς διαφορετική. Η Μύκονος, είναι κοινό μυστικό, έχει παραδοθεί σε μία εν γένει ανομία ήδη από τη δεκαετία του 1970 και μετά. Οι πηγές από το ίδιο το νησί αναφέρουν ότι το μοντέλο που επιλέχθηκε για τη Μύκονο στηρίχθηκε εξ ορισμού στην αυθαίρετη δόμηση ενώ στη συνέχεια η άκρατη και χωρίς σχέδιο ανάπτυξη και το brand name του τόπου (το οποίο έγινε παγκοσμίως γνωστό) δημιούργησε πολύ ισχυρά συμφέροντα τα οποία είναι διατεθειμένα να παλέψουν μέχρις εσχάτων για το μερίδιο που έχουν αποκτήσει στην τουριστική αγορά.
Την ίδια ώρα όμως, νέοι "παίκτες" που καταλαβαίνουν ότι στο νησί υπάρχει μεγάλο περιθώριο κέρδους, επιθυμούν να μπουν δυναμικά στο προσκήνιο και να αποκτήσουν το δικό τους κομμάτι στην ήδη μεγάλη πίτα. Η σύγκρουση, κάτω από αυτά τα δεδομένα, είναι αναπόφευκτη και ένα μέρος της το παρακολουθούμε στη Μύκονο τους τελευταίους δύο μήνες.
Θα είναι όμως αφελής κάποιος αν έχει πιστέψει ότι το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης έχει έστω περιοριστεί στο νησί. Μάλλον συμβαίνει το αντίθετο. Όταν ακόμα και συντηρητικές εφημερίδες όπως η "Καθημερινή" καταγράφουν σε ρεπορτάζ τους την έλλειψη κάθε είδους...τακτ από τους παρανομούντες οι οποίοι προχωρούν κανονικά τα σχέδιά τους μέρα μεσημέρι χωρίς να φοβούνται τη δίωξη από τις αρχές ενώ μέχρι πριν από μερικά χρόνια οι παρανομίες γίνονταν τουλάχιστον όταν έπεφτε το σκοτάδι, τότε τα πράγματα έχουν πάρει άλλη τροπή από αυτήν που ίσως νομίζαμε.
Οι περισσότεροι ρεαλιστές και απαισιόδοξοι εκφράζουν έτσι και αλλιώς την άποψη ότι το νησί της Μυκόνου, έτσι όπως έχει δομηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, δεν έχει καμία ελπίδα ισορροπημένης και βιώσιμης ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια. Με πολλούς από τους ντόπιους να έχουν εκχωρήσει τις περιουσίες τους και με το real estate να κυριαρχεί, είναι όντως μάλλον δύσκολο για το νησί να πάρει άλλο δρόμο και να συγκρουστεί με τα πανίσχυρα συμφέροντα που έχουν εδραιωθεί. Πολλοί μοιάζουν συμβιβασμένοι μ' αυτήν την κατάσταση ενώ και η δημοτική αρχή, αν θέλουμε να είμαστε απολύτως ακριβείς, δεν έχει μεγάλα περιθώρια αντίδρασης, ακόμα και αν επιθυμεί να αντιδράσει.
Τα υπόλοιπα νησιά
Η ζοφερή αυτή κατάσταση όμως δεν περιορίζεται, δυστυχώς, μόνο στη Μύκονο, αφορά και άλλα ιδιαίτερα τουριστικά νησιά των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων (κατά κύριο λόγο). Η δραστηριότητα των αρχών είναι και εκεί πλούσια τους τελευταίους δύο μήνες, μετά τον ξυλοδαρμό του αρχαιολόγου στη Μύκονο. Ακόμη και στη μικρή Φολέγανδρο τέσσερα άτομα συνελήφθησαν στις 30 Απριλίου γιατί πραγματοποιούσαν οικοδομικές εργασίες σε υπό ανέγερση οικοδομή χωρίς άδεια, σύμφωνα με την «Καθημερινή».
Όμως και εδώ ισχύει ό,τι και στη Μύκονο. Όπως η Λερναία Ύδρα εμφάνιζε δύο κεφάλια όταν ο Ηρακλής έκοβε ένα, έτσι και σε νησιά όπως η Τήνος, η Πάρος ή η Ρόδος, οι παράνομες οικοδομές, τα μπιτς μπαρ πάνω στον αιγιαλό και άλλες παράνομες οικοδομικές δραστηριότητες ξεπηδάνε σαν τα μανιτάρια. Σίγουρα το φαινόμενο δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με συλλήψεις, χρειάζεται μία διαφορετική ολιστική προσέγγιση και προφανώς ένα άλλο αναπτυξιακό μοντέλο. Χρειάζεται, επίσης, και αντίσταση από τις τοπικές κοινωνίες μέλη των οποίων συχνά "θαμπώνονται" από το εύκολο κέρδος και ξεπουλούν περιουσίες οι οποίες στη συνέχεια μετατρέπονται σε τουριστικά φιλέτα.
Στη Νάξο κυκλοφόρησε πριν από περίπου δύο χρόνια η πληροφορία ότι οι καθαρά εμπορικές δραστηριότητες του λιμανιού της χώρας θα μεταφέρονταν στα νοτιοανατολικά του νησιού όπου θα μπορούσε, σύμφωνα με το σχέδιο, να οικοδομηθεί ένα καθαρά εμπορικό λιμάνι. Οι Απίσω Τόποι, όπως είναι γνωστοί στο νησί, έχουν προσώρας μείνει μακριά από τη "βαριά" τουριστική ανάπτυξη, ο μεγάλος όγκος των τουριστών δύσκολα φτάνει μέχρι εκεί.
Σε περίπτωση όμως ανέγερσης νέου λιμανιού, τα πράγματα θα άλλαζαν άρδην. Θα έπρεπε να κατασκευαστεί πολύ μεγάλος δρόμος που θα συνέδεε το νέο λιμάνι με τη Χώρα γεγονός που θα διαφοροποιούσε εντελώς το τοπικό περιβάλλον και θα προκαλούσε μεγάλη ενόχληση σε όσους περνούν τα καλοκαίρια τους στην περιοχή, μακριά από τους συνήθεις hot προορισμούς. Παράλληλα, ο νέος δρόμος θα προκαλούσε μεγάλο ενδιαφέρον για νέα τουριστικά καταλύματα και έτσι τα πράγματα θα έπαιρναν το γνωστό, συχνά καταστροφικό δρόμο, της πάση θυσίας ανάπτυξης.
Τα σχέδια αυτά φαίνεται ότι δεν προχώρησαν στο νησί χωρίς να έχουν διευκρινιστεί οι λόγοι. Έγινε όμως σαφές ότι δεν προσφέρονται τα πάντα προς εκμετάλλευση και προς... ανάπτυξη. Οι Απίσω Τόποι έχουν προς το παρόν προτιμήσει ένα άλλο μοντέλο, πολύ πιο ήπιας ανάπτυξης, λιγότερου κόσμου και περισσότερης ποιότητας σε ότι αφορά τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ουδείς όμως μπορεί να βάλει το χέρι του στη φωτιά για το αν το μοντέλο αυτό μπορεί να διατηρηθεί και τα επόμενα χρόνια. Η Πάρος, ακριβώς απέναντι από τη Νάξο, αποτελεί ένα κλασικό αντιπαράδειγμα ανάπτυξης όπως φυσικά και η Μύκονος η οποία έχει κάθε ίχνος από την παλιά της αύρα.
Και ζήτημα επιλογής
Είναι, σε τελική ανάλυση και ζήτημα επιλογής. Τι θέλουν οι άνθρωποι για τον τόπο τους, πώς μπορούν να εκτιμήσουν το μέλλον, αν προτιμούν το εύκολο και γρήγορο χρήμα από μία διαφορετική πρότασης ανάταξης και δημιουργίας με πράσινο και οικολογικό αποτύπωμα. Κρίμα πάντως που στην προεκλογική εκστρατεία που ολοκληρώθηκε χθες δεν αναδείχθηκαν θέματα όπως αυτό του μοντέλου ανάπτυξης για τα ελληνικά νησιά και του γενικότερου παραγωγικού μοντέλου που η Αριστερά επιθυμεί να ακολουθήσει η χώρα. Ίσως βέβαια υπάρξει μία ακόμη ευκαιρία που αυτή τη φορά καλό θα ήταν να μην χαθεί.