Το αποτέλεσμα στις εκλογές της περασμένης Κυριακής ήταν αναπάντεχο. Ήταν ένα σοκ που πρέπει να το διαχειριστεί ο κόσμος της Αριστεράς, αλλά και η Δεξιά, κάθε πλευρά με τον δικό της τρόπο. Θα κάνω εδώ ορισμένες παρατηρήσεις και σχόλια σχετικά με τις εκλογικές επιδόσεις της Ακροδεξιάς, γιατί πιστεύω ότι όπου κι αν βρίσκεται πολιτικά κανείς, η Ακροδεξιά είναι και πρέπει να παραμείνει απέναντι, άρα οφείλουμε να γνωρίζουμε και να παρατηρούμε με ψυχραιμία και λεπτομέρεια πώς κινείται.
Σε μια σειρά κειμένων και podcasts, το Σημείο για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς, σε συνεργασία με το AlterThess, ανέλυσε και κατέγραψε το ακροδεξιό τοπίο πριν και αμέσως μετά τις εκλογές της 25ης Μαΐου ( https://simeio.org.gr/nea/ekloges-kai-akrodexia ). Ορισμένα σημεία που επισημάναμε μετεκλογικά:
Ανησυχητική ψήφος πεποίθησης
Η Ακροδεξιά στην Ελλάδα έχει σταθερή δυναμική εδώ και μια δεκαετία, η οποία αποτυπώνεται εκλογικά στο 8-10%. Με κοντά 8% είχε μπει η Χρυσή Αυγή στη Βουλή το 2012, με 6% το 2015, όταν μάλιστα η ηγετική της ομάδα ήταν προφυλακισμένη και με βαριές κατηγορίες στην πλάτη της. Στις εκλογές της περασμένης εβδομάδας, το άθροισμα των ποσοστών που συγκέντρωσαν τα ακροδεξιά κόμματα (βλ. simeio.org.gr/nea/ekloges-kai-akrodexia-8) έφτασε το 10% (κοντά 600.000 ψήφοι). Αυτό σημαίνει ότι σε κάποια έκφανσή της, από την Alt-right έως τις τηλεπωλήσεις, από τον εθνικισμό έως τον υπερσυντηρητισμό, με οξύ ή με στρογγυλεμένο λόγο, η ακροδεξιά ρητορική αφορά και πείθει πολύ κόσμο. Και δεν νομίζω ότι η ψήφος στα ακροδεξιά κόμματα σε αυτές τις εκλογές ήταν ψήφος τακτικής (και όχι ιδεολογίας): δεν υπήρχε κάποιο μείζον διακύβευμα, να πρέπει π.χ. να ενισχυθεί ένα συγκεκριμένο κόμμα ώστε να μπει στη Βουλή. Ήταν άρα ψήφος ελεύθερη, ψήφος πεποίθησης –συμπέρασμα ακόμη πιο ανησυχητικό.
Κατακερματισμός… προς το παρόν
Ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι από τα περίπου 50 κόμματα που υπέβαλαν αίτηση για συμμετοχή στις εκλογές στον Άρειο Πάγο, τα 17 κατατάσσονταν στην Ακροδεξιά. Συμμετείχαν εντέλει 11 σχηματισμοί (βλ. simeio.org.gr/nea/ekloges-kai-akrodexia-6), πράγμα που φανερώνει πως αυτό το ακροατήριο του 10% ψάχνει μια πολιτική έκφραση. Δεν φαίνεται να υπάρχει προς το παρόν ένα άτομο ή ένας σχηματισμός που να συσπειρώνει τους ακροδεξιούς ψηφοφόρους, ίσως λόγω προσωπικών φιλοδοξιών, έριδων ή και διογκωμένου εγωισμού των βασικών εκφραστών της ακροδεξιάς ιδεολογίας. Το
θετικό είναι πως κανένας από αυτούς τους σχηματισμούς δεν φαίνεται να συνδέεται με βίαια κομμάτια του ακροδεξιού τοπίου, όπως παλιότερα τα τάγματα εφόδου της Χρυσής Αυγής. Ωστόσο, η απόσταση από τη ρητορική του μίσους στην έμπρακτη βία είναι πολύ μικρή, και μικραίνει όσο ενισχύεται η θεσμική αντιπροσώπευση της Ακροδεξιάς και ακούγεται ο λόγος της. Η έκκληση για «ενότητα των πατριωτικών εθνικών δυνάμεων» ακούγεται συχνά, δεν μοιάζει όμως να φέρνει αποτέλεσμα –μένει να δούμε τι στρατηγικές κινήσεις θα γίνουν ενόψει των εκλογών της 25ης Ιουνίου.
Το αίσθημα του ανήκειν
Τι κοινό έχουν, λοιπόν, όλοι αυτοί οι σχηματισμοί (συνυπολογίζω εδώ και τους «κομμένους» από τον Άρειο Πάγο); Μπορεί η έκφρασή τους να διαφέρει, όμως συμπίπτουν στη βασική ιδεολογία που τους διέπει και σε ορισμένα, μεγάλα, πεδία: α) στον αντι-συστημικό λόγο («υπάρχει παντού διαφθορά, όλοι οι πολιτικοί είναι ίδιοι, εμείς είμαστε διαφορετικοί και έχουμε καθαρά χέρια, τα κόμματα δεν εκπροσωπούν τον λαό»)· β) στη θεώρηση των μεταναστευτικών ροών σαν απειλής για τον τόπο (εδώ κρύβεται η θεωρία της Μεγάλης Αντικατάστασης, πράγμα που έχει εκστομίσει και ο υπουργός Άδωνις Γεωργιάδης μιλώντας για ένα ναυάγιο με μετανάστες και πρόσφυγες στο Ιόνιο)· γ) στην υπερ-προβολή του «δημογραφικού προβλήματος» («δεν γεννιούνται αρκετά Ελληνόπουλα, κίνητρα και προστασία για την ελληνική οικογένεια»)· δ) στον εθνικισμό και την υπερβολή ως προς τις «τουρκικές απειλές»· ε) στην υποτιθέμενη υπεροχή της ελληνικής φυλής, την οποία συνδέουν με την Αρχαία Ελλάδα και τα ιδανικά της. (Η αναφορά των κοινών θεμάτων είναι ενδεικτική και όχι εξαντλητική). Φαίνεται, λοιπόν, πως τα θέματα αυτά κινητοποιούν, συγκινούν, προσφέρουν καταφύγιο σε κόσμο που νιώθει απογοήτευση, απελπισία, φόβο. Είναι θέματα που συγκροτούν ταυτότητα και ενδυναμώνουν το αίσθημα του ανήκειν –προφανώς ισχυροί μαγνήτες για το 10% των ψηφοφόρων.
Η Ακροδεξιά εντός και εκτός Βουλής και επί της κυβέρνησης
Ως προς τα στατιστικά στοιχεία της ακροδεξιάς ψήφου και την «ακτινογραφία» της, δύο είναι τα ενδιαφέροντα συμπεράσματα:
α) Πού κατευθύνθηκαν οι ψήφοι της Χρυσής Αυγής (2,93% ή 165.620 ψήφοι το 2019) και των οπαδών του Κασιδιάρη (ο σχηματισμός «Έλληνες» έπιανε έως και 6% σε ορισμένες δημοσκοπήσεις προεκλογικά); Σύμφωνα με την ανάλυση της εταιρείας MARC, οι ψήφοι της Χρυσής Αυγής διεσπάρησαν. Περισσότερο ευνοημένη ήταν η Ελληνική Λύση που πήρε το 24,5%. Ακολουθεί η ΝΔ που πήρε το 18%, η Πλεύση Ελευθερίας το 8,7%, ο ΣΥΡΙΖΑ 5,8% και το ΠΑΣΟΚ 5,4%. Ο δε Κασιδιάρης τελικά δεν έδωσε σαφή γραμμή στους υποστηρικτές του –πράγμα που αποτυπώθηκε και στο τελικό αποτέλεσμα. Τα φίλια στην Ακροδεξιά ΜΜΕ εικάζουν πως οι οπαδοί του σε μεγάλο ποσοστό δεν πήγαν να ψηφίσουν.
β) Προπύργια της Ακροδεξιάς παραμένουν οι περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Αυτό δείχνουν τα μεγάλα ποσοστά εκεί της Ελληνικής Λύσης και της Νίκης (η Ελληνική Λύση είναι τρίτο κόμμα στην Α΄ Θεσσαλονίκης με 8,35% και τέταρτο κόμμα σε πάνω από 10 περιφέρεις της Βόρειας Ελλάδας) και η αύξηση των ποσοστών της Ε.Λ. στις περιφέρειες αυτές.
Τα ακροδεξιά κόμματα συγκέντρωσαν ένα 10%, ενώ την ίδια ώρα η Νέα Δημοκρατία του 40,79% ενσωματώνει στοιχεία της ακροδεξιάς και της Alt-right ρητορικής (βλ. https://simeio.org.gr/nea/ekloges-kai-akrodexia-7). Εκτός δηλαδή από το αμιγώς ακροδεξιό ακροατήριο, υπάρχει και μια μερίδα κόσμου που ικανοποιείται από τη μετατοπισμένη προς τα ακροδεξιά ατζέντα της Νέας Δημοκρατίας και την ψηφίζει για αυτό. Εκτός από τους ψηφοφόρους που φέρνουν τα τρία πρώην στελέχη του ΛΑΟΣ (Βορίδης, Γεωργιάδης, Πλεύρης), η σαμαρική Δεξιά έχει ισχυρή εκπροσώπηση μέσα στη ΝΔ και στρέφεται σε έναν όλο και πιο ακραίο συντηρητισμό, όπως έδειξε ο Αντώνης Σαμαράς στην ομιλία του στο Ζάππειο στις 9/5/2023, όπου έκανε λόγο για «τα ιερά πρόσωπα της μάνας και του πατέρα», «παράνομη εισαγωγή ανθρώπων απ’ έξω», «καταχρηστικό δικαιωματισμό», «αστυνομία της σκέψης», υιοθετώντας έτσι ατόφια την Alt-right ρητορική. Βλέπουμε, λοιπόν, μια αμοιβαία τροφοδότηση και ώσμωση ανάμεσα στην Alt-right Δεξιά και την Ακροδεξιά: η πρώτη, ενσωματωμένη στο κόμμα της ΝΔ, ασκεί πιέσεις για μια όλο και πιο ακροδεξιά ατζέντα και ρητορική, αφού υπάρχει κατάλληλο ακροατήριο· η Ακροδεξιά από την άλλη επωφελείται από τη μικρή απόσταση που την χωρίζει από τη μεγάλη δεξαμενή ψηφοφόρων της ΝΔ, αποσπώντας μερικούς από αυτούς που γυρεύουν μια «αντισυστημική» διέξοδο, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να οξύνει ακόμη περισσότερο τη ρητορική της, αφήνοντας τα «στρογγυλεμένα λόγια» για τα ίδια θέματα στην κυβερνητική παράταξη.
Η Ακροδεξιά στην Ελλάδα, λοιπόν, καλά κρατεί. Με φόντο και τις εξελίξεις των τελευταίων μηνών σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, αλλά και με τις επικείμενες ευρωεκλογές σε έναν χρόνο, δεν μένει ούτε χώρος, ούτε χρόνος για επανάπαυση. Η Ακροδεξιά είναι εδώ κι εμείς οφείλουμε να σταθούμε σθεναρά απέναντί της.
ΕΚΔΗΛΩΣΗ
Δεξιά στροφή: συγκυριακός συσχετισμός ή ιδεολογική μετατόπιση;
Το Σημείο για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς οργανώνει δημόσια συζήτηση με θέμα τη «Δεξιά στροφή: συγκυριακός συσχετισμός ή ιδεολογική μετατόπιση; Συμπεράσματα από τις εκλογές», την Τρίτη 30 Μαΐου, στις 6.30 μμ, στον Πολυχώρο Ρομάντσο, Αναξαγόρα 3-5, Ομόνοια. Συζητούν οι Γιάννης Αλμπάνης, Κατερίνα Λαμπρινού, Αγγελική Σπανού, Έλενα Όλγα Χρηστίδη. Συντονίζει ο Κωστής Παπαϊωάννου.
Η εκδήλωση θα μεταδοθεί και μέσω live streaming από τη σελίδα του Σημείου στο facebook (facebook.com/simeio.org.gr).