Σκίτσο του Βαγγέλη Χερουβείμ
Τρεις εβδομάδες μας χωρίζουν από τις εκλογές της 25ης Ιούνη, οι οποίες θα κρίνουν ποια κυβέρνηση θα έχουμε, αλλά και ποια θα είναι η σύνθεση της βουλής. Σε αυτό το διπλό διακύβευμα απαντούν διαχρονικά οι εκλογές, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του Κ. Μητσοτάκη, ο οποίος όπου σταθεί και όπου βρεθεί διακηρύττει –για άλλη μια φορά αντι- και εξωθεσμικά– πως «στις εκλογές αυτές δεν ψηφίζουμε για αντιπολίτευση. Για κυβέρνηση ψηφίζουμε. Σε κάθε εκλογή ψηφίζουμε για κυβέρνηση». Η σύντομη προεκλογική περίοδος έχει ξεκινήσει και η ΝΔ ροκανίζει το χρόνο, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να μην έχουν βρει ακριβώς τα πατήματά τους και να μην έχουν ξεπεράσει το σοκ της προηγούμενης κάλπης.
Στην κούρσα της παντοδυναμίας
Η ΝΔ άγεται και φέρεται σαν οι δεύτερες κάλπες να είναι επαναληπτικές των πρώτων. Παρότι συνεχώς επαναλαμβάνει πως οι κάλπες θα είναι άδειες, με περισσή αλαζονεία εμφανίζεται σαν υποψήφια χωρίς αντίπαλο. «Εγώ δεν ξέρω άλλη εκλογή που ουσιαστικά να υπάρχει ένας υποψήφιος για πρωθυπουργός και ένα κόμμα το οποίο να διεκδικεί την ευθύνη της διακυβέρνησης», επαναλαμβάνει συχνά ο Κ. Μητσοτάκης. Και πράγματι η διαφορά μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου κόμματος είναι θηριώδης, αυτό όμως δεν επιτρέπει σε κανένα υποψήφιο κόμμα να διαστρεβλώνει το νόημα των εκλογών, ούτε την ουσία της δημοκρατίας. Ωστόσο, η ΝΔ ακολουθεί το ίδιο μοτίβο εδώ και τέσσερα χρόνια. Η απαξίωση της δημοκρατίας και των θεσμών δεν είναι μόνο πολιτική, είναι στρατηγική. Σε μία περίοδο που έχει καμφθεί η πολιτική εμπιστοσύνη –σύμφωνα με έρευνα της Prorata (Απρίλιος 2023) οι ερωτηθέντες ταυτίζουν την πολιτική με τις λέξεις «διαφθορά» (36%), «διαχείριση» (14%), «κατεστημένο» (11%), «δημοκρατία» (10%), «αλλαγή» (2%) και «ελπίδα» (1%), ενώ η σειρά εμπιστοσύνης στους θεσμούς είναι στρατός (6/10), πανεπιστήμιο (5,8/10), ΕΣΥ (5,7/10), δικαιοσύνη (3,7/10) και κυβέρνηση (3,4/10)– η ΝΔ θριαμβεύει.
Από εκεί και πέρα, η ΝΔ προσπαθεί να μαζέψει τις απώλειές της από τα δεξιά της. Ήδη η αποχώρηση Τζήμερου και η ενσωμάτωση Κρανιδιώτη, η απόσυρση του κόμματος Κανελλόπουλου και η τοποθέτηση της Εκκλησίας ότι δεν πολιτεύεται υπέρ της Νίκης είναι προς αυτή την κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, κάνει ανοίγματα σε λαϊκούς ψηφοφόρους, με το πρώτο της προεκλογικό σποτ να είναι για τις ανισότητες και προσπαθεί να αποφύγει όλες τις βόμβες που έχουν σκάσει αυτή τη βδομάδα με το αδύναμο επιχείρημα –που όμως ευσταθεί και επομένως μπορεί και πάλι να βρει ευήκοα ώτα– ότι δεν είναι πια κυβέρνηση και επομένως την ευθύνη αναλαμβάνει η υπηρεσιακή κυβέρνηση. Το εργατικό δυστύχημα στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος, με έναν νεκρό και δύο σοβαρά τραυματίες εργαζόμενους, είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που άσκησε ο υπουργός Εργασίας Κ. Χατζηδάκης, ο οποίος επιβραβεύτηκε βγαίνοντας πρώτος των πρώτων σε σταυρούς. Η μη λειτουργία της Τράπεζας Θεμάτων, όπως και τα προβλήματα στην πλατφόρμα για τον Κοινωνικό Τουρισμό ή ακόμα και του υπουργείου Εσωτερικών την ημέρα των εκλογών, είναι στην ευθύνη του υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κ. Πιερρακάκη, ο οποίος εξελέγη πρώτος σε σταυρούς στην Α’ Αθηνών. Η δε υπουργός Παιδείας Ν. Κεραμέως, η οποία ευθύνεται για το πώς διεξάγονται οι ενδοσχολικές και οι πανελλαδικές εξετάσεις, εκλέχθηκε ως η πρώτη σε σταυρούς γυναίκα υποψήφια. Δεν εκλέχθηκε, λοιπόν, μόνο ο Κ. Καραμανλής στις Σέρρες πρώτος, παρότι φέρει το βάρος της ευθύνης για το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη, αλλά πρωτιές πέτυχαν και άλλα στελέχη, των οποίων οι νίκες συμβολίζουν την αποδοχή των ψηφοφόρων της ΝΔ όσων έκαναν στον τομέα τους. Αυτό είναι ένα ακόμα στοιχείο που εξηγεί την υψηλή συσπείρωση της ΝΔ (82%). Οι ψηφοφόροι της ΝΔ είναι ευχαριστημένοι από τη διακυβέρνησή της, παρότι τα υπόλοιπα κόμματα τη χαρακτηρίζουν ως τη χειρότερη μεταπολιτευτικά.
Η παγίδα της καθημερινότητας
Και είναι μεγάλη παγίδα αυτή που έχουν πέσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης εκδίδοντας ανακοινώσεις επί ανακοινώσεων για τα όσα έχουν συμβεί την εβδομάδα που μας πέρασε. Είναι προς όφελος της ΝΔ εκείνη να διεξάγει προεκλογικό αγώνα αυτοδυναμίας και η αντιπολίτευση να αντιπολιτεύεται την κυβέρνηση της ΝΔ, σε επίπεδο καθημερινότητας. Αυτό που θα έκανε τους πολίτες να καταλάβουν ότι είμαστε ξανά σε προεκλογική περίοδο θα ήταν αν με αφορμή τα γεγονότα αυτά, η αντιπολίτευση παρουσίαζε πρόγραμμα. Και αυτό θα έκανε τον ΣΥΡΙΖΑ ξανά να σταθεί στο ύψος του έταιρου πόλου. Αν αυτή τη βδομάδα έκανε ειδικές εκδηλώσεις, με τη συμμετοχή υποψήφιων, που να παρουσιάζουν το πρόγραμμα για την Παιδεία και το εξεταστικό σύστημα ή το πρόγραμμα για την Εργασία και την προστασία των εργαζομένων. Υπήρξαν και άλλες αφορμές. Αυτή τη βδομάδα, στη Θεσσαλονίκη διαλύθηκε το αυτοοργανωμένο Pride από τις αστυνομικές δυνάμεις αλλά και βρέθηκε νεκρός κρατούμενος στο ΑΤ Ομόνοιας, πηδώντας από το παράθυρο. Άλλη μια ευκαιρία για να παρουσιαστεί το πρόγραμμα για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και για την Αστυνομία. Δεν υπάρχει καμία πολυτέλεια του χρόνου και το πρόγραμμα των κομμάτων ήταν άγνωστο κεφάλαιο, για τους περισσότερους ψηφοφόρους.
Μετέωρα βήματα
Ο ΣΥΡΙΖΑ όφειλε να έχει ήδη σταθεί στα πόδια του μετά το πλήγμα της 21ης Μάη. Προς το παρόν, δείχνει να βαδίζει μετέωρα. Η ανανέωση που επιδιώκεται να φέρει η Εκλογική Επιτροπή δεν καλύπτει τα κενά που δημιουργήθηκαν από την προεκλογική εκστρατεία. Χρειάζεται αυτοκριτική, και προς το παρόν αυτή δεν φαίνεται να γίνεται. Η ανάλυση για το τι έφταιξε προεκλογικά σταματά στην προεκλογική καμπάνια και τις τοποθετήσεις στελεχών, δεν πάει πίσω στο χρόνο, στην τετραετία της αντιπολίτευσης. Προτάσσεται ξανά η διεκδίκησης της πρωτιάς, χωρίς να χτίζονται δικλείδες ασφαλείας για το τι είδους αντιπολίτευση θα ασκήσει αν βρεθεί σε αυτή τη θέση ή να μπαίνει το όραμα μπροστά από το κακό που θα μας συμβεί αν για μια ακόμα τετραετία έχουμε ΝΔ. Η ομιλία του Αλ. Τσίπρα στην Νίκαια έδειξε κάποια μικρά βήματα επιστροφής στη βάση του ΣΥΡΙΖΑ. Μίλησε αντιφασιστικά (αν και στη συνέντευξη στη Μ. Ζαχαρέα δεν έκρινε λάθος την απεύθυνση προεκλογικά στους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής), απευθύνθηκε στις λαϊκές τάξεις (η εμμονή με τη μεσαία τάξη δεν φαίνεται να έχει θεραπευτεί ακόμα), προσπάθησε να ενεργοποιήσει τα μέλη και τους φίλους του κόμματος (παρότι δεν έχει επιτρέψει στο κόμμα να συζητήσει τι πήγε λάθος και πώς ανασυγκροτείται). Απαιτούνται πολλά να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ για να συνέλθει από το σοκ και ο χρόνος για την επόμενη κάλπη είναι λίγος. Δεν πρέπει όμως να ξεχνά ο ΣΥΡΙΖΑ ότι στον ορίζοντα υπάρχουν άλλες δύο εκλογικές αναμετρήσεις, που μπορεί να επιφέρουν βαρύτερο πλήγμα: οι αυτοδιοικητικές εκλογές (8 Οκτωβρίου 2023) και οι ευρωεκλογές (9 Ιουνίου 2024). Σε έναν χρόνο ο απολογισμός θα αφορά τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις και αυτός θα είναι που θα σχηματίζει πλήρη εικόνα για το πώς κα προς τα πού κινούνται τα κόμματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει ήδη να σχεδιάζει την στρατηγική του για όλες τις αναμετρήσεις. Προς το παρόν βαδίζει αβέβαια.
Ζητείται αυτοπεποίθηση
Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν απειλείται μονάχα ως κόμμα εξουσίας αλλά και ως κόμμα αντιπολίτευσης. Το ΠΑΣΟΚ έχει καταφέρει να επανενεργοποιήσει μηχανισμούς εδραιωμένους στην περιφέρεια και αυτό ενδέχεται να μην προλάβει να αποδώσει στις εθνικές εκλογές, αλλά είναι πιθανό να αποδώσει στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Παράλληλα, το ΚΚΕ απευθύνεται τώρα σε όσους έχουν σκεφτεί να ψηφίσουν ΚΚΕ και δεν το έκαναν στην κάλπη της 21ης Μάη. Εμφανίζεται ως το μόνο κόμμα που όσο πιο ισχυρό είναι τόσο πιο πολύ θα αποδυναμώσει την παντοδυναμία της ΝΔ.
Οι ψηφοφόροι που αυτοτοποθετούνται στην Αριστερά αναζητούν κατεύθυνση για την ψήφο τους. Η παράδοση της ριζοσπαστικής, ανανεωτικής, κινηματικής, πλουραλιστικής, διεθνιστικής αριστεράς δεν έχει χαθεί στο χρόνο. Χρειάζεται να βρει ξανά τη φωνή της. Αρκεί να της δοθεί χώρος. Διαφορετικά στην αναζήτηση του «κέντρου» θα χαθεί ο στόχος. Η κάλπη της 25ης Ιούνη θα αναδείξει τη σύνθεση της βουλής και της νέας κυβέρνησης, αλλά και τους συσχετισμούς των κομμάτων, τις προοπτικές τους. Θα αποτυπώσει το κομματικό σύστημα και το χάρτη πάνω στον οποίο βαδίζει το πολιτικό σύστημα. Θα ορίσει την επόμενη τετραετία όχι μόνο από πλευράς πολιτικών διακυβέρνησης αλλά και το πώς θα βρεθεί η κοινωνία ξανά στο προσκήνιο, αν θα έχει την αυτοπεποίθηση να διεκδικήσει όσα της ανήκουν.