Το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών σήμανε την έναρξη της τρίτης δεκαετίας με τον πρόεδρο Ερντογάν στο τιμόνι της κυβέρνησης της χώρας. Ο 69χρονος Ερντογάν επικράτησε στον β΄ γύρο των τουρκικών προεδρικών εκλογών έναντι του 74χρονου Κιλιτσντάρογλου, με ποσοστό 52,1% έναντι 47,9%. Η εκλογική επικράτησή του για άλλη μια φορά -έστω και με μικρότερη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν- συνιστά σπάνιο πολιτικό φαινόμενο που δεν εξηγείται εύκολα με «δυτικούς» όρους και έχει πολλές αιτίες, άλλες οφθαλμοφανείς και ξεκάθαρες και άλλες πιο έμμεσες. Καταρχάς το έλλειμα δημοκρατίας στη χώρα είναι ταυτόχρονα αίτιο και αποτέλεσμα της εξουσίας Ερντογάν. Βασικός σκοπός και στόχος αυτού του συστήματος εξουσίας είναι να αναπαράγει εαυτόν στο διηνεκές και θεσμοί, κρατικός μηχανισμός και υποδομές, βρίσκονται στην υπηρεσία του. Ένα τεράστιο πελατειακό κράτος λειτουργεί επίσης προς την ίδια κατεύθυνση, συνταυτισμένο με το κόμμα ενώ τα ΜΜΕ πλαισιώνουν αποκλειστικά και απόλυτα αυτή την προσπάθεια πνίγοντας τον αντίλογο. Η σχεδόν αποκλειστική νομή του κρατικού χρήματος καθώς και ομάδες επιχειρηματιών γύρω από τον τούρκο πρόεδρο έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο.

 

Η βαθιά και πολλαπλά διχασμένη κοινωνία

 

Ωστόσο όλα τα παραπάνω δε θα έφταναν να εξασφαλίσουν τη νίκη, μετά από τόσα χρόνια φθοράς της συγκεκριμένης εξουσίας, οικονομικής δυσπραγίας, ανεργίας, διαφθοράς, φαινομένων που έγιναν παραπάνω από αισθητά στην καθημερινότητα των ανθρώπων και εξέθεσαν την κυβέρνηση, λόγου χάρη με τους σεισμούς, αν δεν υπήρχε και ακόμη ένας βασικός λόγος: η βαθιά και πολλαπλά διχασμένη τουρκική κοινωνία, ένα σημαντικό ποσοστό της οποίας φοβήθηκε το ενδεχόμενο επιστροφής στο «κεμαλικό» παρελθόν. Είναι γνωστό ότι ένα σημαντικό τμήμα αυτής της κοινωνίας -που κατοικεί κυρίως στις εσωτερικές επαρχίες της χώρας, εν αντιθέσει με τα παράλια και τα μεγάλα αστικά κέντρα, τμήμα που αποτελείται κυρίως από πιστούς και συντηρητικούς μουσουλμάνους από χαμηλά κοινωνικά στρώματα και που είχε στηριχθεί και ενισχυθεί από την εξουσία Ερντογάν στο πρόσφατο παρελθόν- δεν είδε με καλό μάτι την αντιπολίτευση και το συγκεχυμένο μήνυμα που εκείνη προσπαθούσε να περάσει. Αυτό το κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας φοβήθηκε ότι σε περίπτωση αλλαγής θα μπορούσε να καταπιεστεί το θρησκευτικό του συναίσθημα και να επιστρέψει σε ένα είδος περιθωρίου -όπως είχε συμβεί παλαιότερα- και ως εκ τούτου ταυτίστηκε με την συνέχεια της εξουσίας Ερντογάν ως κάτι το γνωστό και σίγουρο, ως το «μη χείρον βέλτιστο», στοιχείο της πολιτικής ζωής που θα τους εξασφάλιζε σταθερότητα και -βεβαίως- την ταυτότητα μιας μουσουλμανικής Τουρκίας. Η δε μακρά παράδοση δημοκρατικού ελλείματος στη χώρα συνέτεινε στη διατήρηση και εμπέδωση αυτής της συντηρητικής τάσης που φάνηκε τελικά να επικρατεί στην κάλπη.

 

Με λίγα κοινά σημεία

 

Οι απόψεις της κυβερνητικής παράταξης ήταν συντηρητικές, παραδοσιακές- μουσουλμανικές, γεμάτες δικαιολογίες για το δύσκολο παρόν και υποσχέσεις για το ένδοξο μέλλον της Τουρκίας. Από την άλλη πλευρά, ο αντιπολιτευτικός συνασπισμός είχε ως βασικό κοινό χαρακτηριστικό του ότι ήταν εναντίον της εξουσίας του Ερντογάν, και λίγα ακόμη κοινά στοιχεία πέραν τούτου που δεν κατάφεραν να προβληθούν αρκετά και συνακόλουθα, να πείσουν. Η δε συντηρητική στροφή του το τελευταίο διάστημα πριν τις εκλογές ξένισε πολλούς ψηφοφόρους (Κούρδους κτλ) που τον είχαν στηρίξει αρχικά. Έχει σημασία να μην ξεχνάμε ότι το κλασσικό δίπολο ανάλυσης κεμαλιστές  - ισλαμιστές για την Τουρκία αφήνει πολλές κοινωνικές δυνάμεις της χώρας εκτός, δυνάμεις που όμως έπαιξαν ρόλο στο πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα. Ούτε μπορεί να δει κανείς το συγκεκριμένο αποτέλεσμα εντελώς αποκομμένο από τη συντηρητική στροφή που παρατηρείται σε εκλογικά αποτελέσματα και άλλων χωρών, στην Ευρώπη και αλλού.  

 

Η επόμενη μέρα

 

Στο δια ταύτα, ο τούρκος πρόεδρος θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια δύσκολη πραγματικότητα την επόμενη ημέρα των εκλογών, καθώς έχει δεσμευτεί σε αρκετές οικονομικές παροχές προς τους πολίτες, ενώ η τουρκική οικονομία δοκιμάζεται εδώ και καιρό και λόγω των ανορθόδοξων οικονομικών επιλογών που έχει κάνει ο ίδιος. Από την άλλη πλευρά, η εδραιωμένη πλέον θέση της χώρας ως σημαντικού περιφερειακού παίκτη στην εξωτερική πολιτική της δίνει περιθώρια ελιγμών που λογικά θα συνεχίσει να αξιοποιεί ο Ερντογάν προς όλες τις κατευθύνσεις χωρίς να δεσμεύεται κάπου αποκλειστικά.

Έχει σημασία ότι στην πρώτη ομιλία του μετά τη νίκη αναφέρθηκε στις διαφορές της χώρας με την Ε.Ε. δίνοντας έναν πρώτο επιθετικό τόνο: «Θα λύσουμε το ταχύτερο δυνατόν το ζήτημα με την βίζα, η οποία χρησιμοποιείται ως πολιτικός εκβιασμός αυτόν τον καιρό». Για να καταλήξει ότι ενώ αυτά συμβαίνουν από την πλευρά της Ε.Ε., «εμείς ως χώρα έχουμε κάνει μία επιλογή της μοίρας, τόσο όσον αφορά στο νόημα όσο και ως προς τις συνέπειες». Σύμφωνα λοιπόν με τον Τούρκο Πρόεδρο, σε πείσμα εκβιασμών και επιβουλών, η Τουρκία ακολουθεί τη «μοίρα» της, δεμένη με τη δική του -όπως πάλι  λέει ο ίδιος- ως το θάνατο. Αυτές οι αναφορές σε υπερβατικά θρησκευτικά στοιχεία, θυσίες, πολεμιστές, αυτοκρατορικές παραδόσεις (η επιλεκτική ιδεολογικοποίηση της ιστορίας και της παράδοσης της χώρας) είναι συνηθισμένες στις ομιλίες του Προέδρου Ερντογάν και αποτελούν τη βάση και της σύλληψης του «Αιώνα της Τουρκίας». Η οικονομία βέβαια παραμένει ανεπηρέαστη από τις συλλήψεις αυτές, αφού η τουρκική λίρα σημείωσε πτώση μετά τις εκλογές, καταγράφοντας απώλειες 7,3% από την αρχή του έτους ενώ, ως γνωστόν, έχει χάσει περισσότερο από το 90% της αξίας της την περασμένη δεκαετία.

Αυτή η διαφορά θεωρίας και ουσίας, λόγων και πράξης, παρελθόντος και παρόντος, φαίνεται πως δεν έχει διαφύγει της προσοχής των πολιτών και κόστισε στον τούρκο πρόεδρο αλλά όχι τόσο ώστε να του στερήσει την επανεκλογή του. Και αυτό γιατί οι ψηφοφόροι στάθμισαν μάλλον τι δεν ήθελαν καθόλου για την επόμενη ημέρα και όχι τι θα ήθελαν ιδανικά. Επαφίεται τώρα στην τουρκική αντιπολίτευση να κάνει τις υπερβάσεις που απαιτούνται όχι μόνο για να λειτουργήσει ως αντίβαρο και ελεγκτικός μηχανισμός σε όσα θα κάνει -ή δε θα κάνει- η κυβέρνηση αλλά και για να στηρίξει το άλλο μισό της τουρκικής κοινωνίας που ήδη δοκιμάζεται και θα δοκιμαστεί πολλαπλά και στο μέλλον.

 

Έλενα Μπουλετή H E. Mπουλετή είναι ιστορικός – διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου Περισσότερα Άρθρα
Πρόσφατα άρθρα ( Διεθνή )
ΓΙΑ ΤΗΝ 
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ, 
ΓΙΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ
ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ

Copyright © 2024 - All rights reserved

 | 

Developed by © Jetnet