Ισχυρό διψήφιο δεν το λες, το ποσοστό που απέσπασε το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές. Με αυτή την έννοια ο υποτιθέμενος αντικειμενικός σκοπός, που είχε θέσει η ηγεσία του, δεν επετεύχθη. Το «ούτε Τσίπρας ούτε Μητσοτάκης» επίσης δεν επετεύχθη, καθώς ο Μητσοτάκης κατέστη ο αδιαμφισβήτητος νικητής των εκλογών, έστω και χωρίς αυτοδυναμία. Η τρίτη εντολή σχηματισμού κυβέρνησης επεστράφη με τη λήψη της, το σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα διακυβέρνησης παραπέμπεται σε ένα αόριστο μέλλον, επομένως ο στρατηγικός σκοπός του κόμματος κατακρημνίστηκε και ταυτόχρονα εγκαταλείφθηκε ως επίδικο των εκλογών της 25ης Ιουνίου. Προς τι λοιπόν οι χαρές και τα πανηγύρια έξω από τη Χαριλάου Τρικούπη, αφού όλοι οι διακηρυγμένοι στόχοι «πήγαν περίπατο»;
Το γεγονός ότι από το 8% του 2019 το ΠΑΣΟΚ πήγε στο 11,45% του 2023 είναι μια κάποια πρόοδος. Ωστόσο, υπολείπεται ακόμα και του ποσοστού του κόμματος υπό την αρχηγία Βενιζέλου. Εάν κάτι δικαιολογεί τη στρατηγική της αυτόνομης πορείας που χάραξε η Φώφη Γεννηματά, και τη συνέχισή της υπό τη νέα ηγεσία, είναι ότι το ΠΑΣΟΚ καταφέρνει να αντιστέκεται στην περαιτέρω φθορά. Από την άποψη αυτή, ο Νίκος Ανδρουλάκης έχει κάθε δικαίωμα να αισθάνεται δικαιωμένος. Ακόμη και να πανηγυρίζει καθώς στις εκλογές του Μαΐου «έπαιζε το κεφάλι» του με τους εσωκομματικούς αντιπάλους του να καραδοκούν.
Όμως, η αυτόνομη πορεία είναι ξεκάθαρα μια αμυντική στρατηγική της οποίας το βάθος δεν συναντάται με τις προσδοκίες της κοινωνικής πλειοψηφίας για αλλαγή. Στις εκλογές αυτές το ΠΑΣΟΚ την υλοποίησε με διαρκείς τακτικούς ελιγμούς και πιρουέτες οι οποίες είχαν στόχο τη φθορά των δυο βασικών διεκδικητών της εξουσίας. Συγκρότησε μια σφιχτή επικοινωνιακή ομάδα με τον πρόεδρό του, τον Δημήτρη Μάντζο, τον Παναγιώτη Δουδωνή και τον Ανδρέα Σπυρόπουλο, προκειμένου να αποφύγει τα «αυτογκόλ». Κατάφερε, είναι η αλήθεια, να δαμάσει τον Ανδρέα Λοβέρδο όταν αυτός αποδομούσε το «ούτε Τσίπρας ούτε Μητσοτάκης», ζητώντας να πληροφορηθεί ποιόν θα πρότεινε ο Ανδρουλάκης για πρωθυπουργό σε κυβέρνηση συνεργασίας. Όμως δεν κατάφερε να κρατήσει τους δεξιόστροφους ψηφοφόρους του και αυτό είναι η αιτία που ο Λοβέρδος δεν εξελέγη. Τη δουλειά του πάντως την έκανε - αρκετά καλός τακτικιστής κι αυτός. Προσώρας, παραμένει στο κόμμα…
«Κέντρο διερχομένων»
Αντικειμενικά, το ΠΑΣΟΚ και ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν λειτούργησαν ούτε ως κέντρο ούτε ως κεντροαριστερά ούτε ως η εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα. Λειτούργησε ως «κέντρο διερχομένων» ψηφοφόρων από τον ΣΥΡΙΖΑ προς τη ΝΔ. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με τα δικά του λάθη –ανάλυσης της κοινωνικής πραγματικότητας, στρατηγικής, επικοινωνίας κ.α.- έσπρωξε κάποιους ψηφοφόρους στο ΠΑΣΟΚ, ακόμη και στη ΝΔ. Το ΠΑΣΟΚ έσπρωξε πολλούς άλλους στη ΝΔ και είναι αυτός ο τρόπος με τον οποίο παρέμεινε στο «κέντρο του γηπέδου». Αλλά από αυτή τη θέση εξαιρετικά σπάνια μπορεί κάποιος να βάλει γκολ.
Το λούστρο του προέδρου ως ευρωβουλευτή αποδείχτηκε πως δεν ήταν αρκετό για να μετατρέψει την εικόνα του ΠΑΣΟΚ σε σύγχρονη ευρωπαϊκή και σοσιαλδημοκρατική – παρά και την «φιλότιμη» συμβολή του ΣΥΡΙΖΑ (άλλο λάθος του κι αυτό). Πέρα από το γεγονός ότι η σοσιαλδημοκρατία δεν είναι στα καλύτερά της ούτε στην Ευρώπη –βαρυνόμενη με τον σοσιαλ-φιλελευθερισμό της, δεν υπάρχει αντίστοιχο κόμμα που να έχει αρνηθεί την απλή αναλογική – και με τόσο μένος, όσο το ΠΑΣΟΚ. Εχέφρονες αναλυτές μάλιστα, υποστηρίζουν ότι αυτό ίσως αποτελέσει και το μεγαλύτερο στρατηγικό του λάθος για το μέλλον καθώς η λογική των «λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων» έχει πια ξεπεραστεί.
Σε προγραμματικό επίπεδο, η δουλειά του Νίκου Χριστοδουλάκη πήγε χαμένη καθώς ελάχιστα μόνο δείγματα είδαν το φως της δημοσιότητας. Πάντως, δεν ήταν η κυρίαρχη ατζέντα του Ανδρουλάκη στην προσπάθειά του αφενός να μην απομακρυνθεί από τον Μητσοτάκη αλλά και, πολύ περισσότερο, να μην ταυτιστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Επιπλέον, με αφορμή το σκάνδαλο των υποκλοπών και το έγκλημα των Τεμπών, δεν αξιοποιήθηκε από τον Ανδρουλάκη η πρόθυμη επιστημονική και πολιτική συνεισφορά του Ευάγγελου Βενιζέλου. Ο Κώστας Σημίτης, ίσως με κάποιαν ενοχή για τη στήριξή του στην οικογένεια Μητσοτάκη –αυτός προσέφερε και τα πρώτα καλοπληρωμένα ένσημα στον Κυριάκο, προσλαμβάνοντάς τον στην Εθνική Τράπεζα– μίλησε για «κερδοσκοπικό οπορτουνισμό» της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ο Ανδρουλάκης έκανε πως δεν είδε, δεν άκουσε. Το ίδιο αγνοήθηκαν και οι επισημάνσεις του Αλέκου Παπαδόπουλου για την οικονομία και τους περιορισμούς της, στο δυσμενές πλαίσιο των ευρωπαϊκών εξελίξεων. Και να πει κανείς ότι οι παραπάνω δεν είναι ευρωπαϊστές; Εντάξει, είναι και διαχρονικοί πολιτικοί στυλοβάτες της εγχώριας ελίτ. Αλλά μόνο σε αυτό να τους μοιάσει ο σημερινός πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ;
Ο διμέτωπος και τα πανηγύρια
Και γιατί επέμενε ο Νίκος Ανδρουλάκης ότι ο Τσίπρας είναι ο επίσημος «χορηγός» του Μητσοτάκη και τυμβωρύχος του Ανδρέα Παπανδρέου; Μήπως επειδή, παρά και τις ομολογημένες αστοχίες, ο Τσίπρας έκανε μονομέτωπο αγώνα προς τη ΝΔ, ενώ ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έκανε εξομοιωτικούς συμψηφισμούς του ΣΥΡΙΖΑ με τη ΝΔ, ευνοώντας σαφώς τον Μητσοτάκη; Δεν εξηγούνται αλλιώς κάποια διθυραμβικά πορτρέτα για ένα κόμμα πολύ μακράν της εξουσίας, το οποίο όμως δεν θέλουν και στο τραπέζι της διανομής του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ.
Αντικειμενικά, και πάλι, τα πανηγύρια της Δεξιάς και της εγχώριας οικονομικής και μιντιακής ελίτ συνέπεσαν με τα πανηγύρια του Ανδρουλάκη και κάποιων άλλων, λίγο πιο αριστερά. Εάν τα πανηγύρια της ελίτ πράγματι στενοχωρούν το σημερινό ΠΑΣΟΚ, το ότι «ευτυχώς που δεν πάθαμε τίποτα» δεν είναι λόγος πανηγυρισμών. Ούτε και το ότι, ως εκκολαπτόμενο κόμμα εξουσίας, δεν «έπεσε» κατηγορία είναι αρκετό.
Επίδικο των νέων εκλογών η διατήρηση της ενότητας
Πλέον, ενόψει των εκλογών το ΠΑΣΟΚ εμφανίζεται με στόχο «να αυξήσουμε περαιτέρω τα ποσοστά μας, προκειμένου να γίνουμε αξιόπιστη και δυναμική αντιπολίτευση». Ολοφάνερος ο στόχος να πληγεί εκ νέου ο ΣΥΡΙΖΑ. Μοιάζει εντελώς προσχηματικός ο ισχυρισμός της Χαριλάου Τρικούπη ότι «κύριος πολιτικός αντίπαλος του ΠΑΣΟΚ παραμένει μια αλαζονική ΝΔ και οι πολιτικές του κ. Μητσοτάκη». Αψευδή μαρτυρία γι’ αυτό αποτελούν και οι καθαρές δηλώσεις της Μιλένας Αποστολάκη – που «έφαγε» τον Λοβέρδο, πως εάν δεν προκύψει αυτοδυναμία της ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ «με τρεις αδιαπραγμάτευτους όρους –ένας να φύγει ο Μητσοτάκης (sic) - και όλους τους άλλους διαπραγματεύσιμους», θα συγκυβερνήσει με τη ΝΔ. Η εκ των υστέρων διόρθωση ήρθε ως υποχρεωτική διεκπεραίωση και χωρίς κυρώσεις. Ωστόσο, ήταν ο Χάρης Καστανίδης που –πρώτος μέχρι στιγμής- υπέστη την αρχηγική πυγμή του Ανδρουλάκη, με την απώλεια της έδρας του στη Θεσσαλονίκη. Η ηχηρή αντίδραση του πρώην βουλευτή αντιμετωπίστηκε και αυτή με διεκπεραιωτικές υπεκφυγές και απαξιωτικές διαρροές αλλά τα δύσκολα για τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ φαίνεται πως άρχισαν νωρίς. Χαρακτηριστικό όμως είναι και το γεγονός ότι κάποιες νύξεις στελεχών του για το φορολογικό αντιμετωπίστηκαν με σκαιό τρόπο τόσο από τον Σκέρτσο, όσο και από τα συστημικά μέσα.
Εν κατακλείδι, το ΠΑΣΟΚ για να μείνει κάπως ενωμένο και δυνατό θα χρειαστεί πολλές πολιτικές βιταμίνες, εκτός από αυτές που του χορηγούνται από το «σύστημα». Κυρίως όμως θα χρειαστεί έναν σοβαρό αναστοχασμό του παρελθόντος του διαχρονικά, εννοείται και των εκλογών του Μάη, καθώς οι πάλαι ποτέ ψηφοφόροι του δεν ξεχνούν.