Με το συναίσθημα που κυριαρχεί στην κοινωνική πλειοψηφία να είναι η απαισιοδοξία για το μέλλον της χώρας, γίνεται στις 25 Ιουνίου στη Γουατεμάλα ο πρώτος γύρος των προεδρικών εκλογών, ενώ αν κανείς από τους 22 υποψήφιους δεν φτάσει στην απόλυτη πλειοψηφία θα ακολουθήσει δεύτερος γύρος μεταξύ των δύο πρώτων στις 20 Αυγούστου. Ο μαρξιστής καθηγητής Μαρσέλο Κολούσι Φιλοσοφίας και Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Σαν Κάρλος της Γουατεμάλας μιλώντας στην «Εποχή», αναφέρει ότι ο μεγάλος αριθμός των υποψηφιοτήτων αποτυπώνει τα διαφορετικά συμφέροντα που υπάρχουν μέσα στις ελίτ, ότι ο νέος πρόεδρος δεν θα έχει ιδιαίτερη λαϊκή νομιμοποίηση, και ότι η ιθαγενική Αριστερά, που αποκλείστηκε από τις εκλογές, θα μπορούσε να δώσει μια πραγματική μάχη για την προεδρία.
.jpg)
Πώς βλέπεις τα πράγματα πηγαίνοντας προς τις εκλογές;
Η κατάσταση είναι περίπλοκη. Η εκλογική διαδικασία είναι υπερδικαστική, με συνεχόμενες καταγγελίες από τη μια και από την άλλη πλευρά. Δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη πρόταση από κανένα κόμμα που να την παίρνουν στα σοβαρά οι άνθρωποι και τα δομικά προβλήματα της χώρας παραμένουν τα ίδια όπως πάντα, ή ακόμη και βαθαίνουν: ακραία φτώχεια, κοινωνικός αποκλεισμός, ρατσισμός, πατριαρχία, βία, μαζική μετανάστευση στις Ηνωμένες Πολιτείες ως διέξοδος της κρίσης. Δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι με αυτές τις εκλογές θα αλλάξει κάτι. Όπως έχει ειπωθεί κατά καιρούς: αντιμετωπίζουμε «μία από τα ίδια». Στην πραγματικότητα είναι μια παράσταση όπου η δημοκρατία είναι απλά μια κενή λέξη. Το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο είναι απόλυτα αφοσιωμένο στο να βοηθάει την πιο αδίστακτη και συντηρητική Δεξιά που υπάρχει στη χώρα και έχει χαθεί η κατάσταση της υποτιθέμενης αντικειμενικότητας. Σήμερα όλες οι δομές του κράτους ελέγχονται από αυτό που έχει ονομαστεί «Σύμφωνο της Διαφθοράς», δηλαδή τη συμπαιγνία/συμμαχία μεταξύ ορισμένων τμημάτων της επιχειρηματικής κοινότητας, του οργανωμένου εγκλήματος, μιας σειράς πολιτικών της μαφίας και ορισμένων συνταξιούχων στρατιωτικών στελεχών (σ.σ.: ξεκίνησε να δημιουργείται το 2016 από διάφορους κύκλους οι οποίοι ένοιωθαν ότι απειλούνται από τις έρευνες που γίνονταν για υποθέσεις διαφθοράς και προσπάθησαν να τις σταματήσουν). Αυτή η ομάδα διαχειρίζεται ατιμώρητα τους θεσμούς του κράτους κατά την κρίση της, δημιουργώντας έτσι ένα κλίμα απόλυτης ατιμωρησίας. Τίποτα δεν φαίνεται να μπορεί να αλλάξει αυτή την κατάσταση με τις επερχόμενες εκλογές.
Πώς ερμηνεύεις αυτό το κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ως ένα βαθμό αποτυπώνει και τα διαφορετικά συμφέροντα που υπάρχουν μέσα στις ελίτ;
Πράγματι, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των κυριάρχων ελίτ. Υπάρχει ένας σκληρός πυρήνας που νοιώθει ότι είναι ιδιοκτήτης της χώρας. Είναι οι μεγαλογαιοκτήμονες και ένας όμιλος επιχειρήσεων ακινήτων. Αυτοί οι τομείς, πολλοί από αυτούς από την εποχή της αποικιοκρατίας, αιώνιοι ιδιοκτήτες της χώρας που την διαχειρίζονται σαν ένα μεγάλο αγρόκτημα, αποφασίζουν ποιος υποψήφιος πρέπει να φτάσει στην προεδρία και τον χρηματοδοτούν. Παράλληλα, εμφανίζονται και νέοι τομείς που συνδέονται με την οικονομία των ναρκωτικών και το οργανωμένο έγκλημα. Υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα μεταξύ τους και αυτό φαίνεται στον τεράστιο αριθμό των υποψηφιοτήτων που βλέπουμε. Σε κάθε περίπτωση, είναι παράδοση της χώρας στις εκλογές να υπάρχει ένας γελοία μεγάλος αριθμός κομμάτων: τώρα είναι περισσότερα από 20. Στην πραγματικότητα πρόκειται για επενδύσεις μικρών επιχειρήσεων και τίποτα περισσότερο από αυτό, δεν λειτουργούν ως πραγματικά κόμματα με πολιτικές πλατφόρμες. Σε όλα αυτά πρέπει να προσθέσουμε, ως αιώνιο παράγοντα εξουσίας που αποφασίζει τι θα συμβεί πολιτικά και την πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών, που συνεχίζουν να έχουν τη Λατινική Αμερική ως την πίσω αυλή τους.
Τι προσδοκίες έχουν οι άνθρωποι από αυτές τις εκλογές; Παρακολουθώντας τους υποψήφιους της Δεξιάς και του Κέντρου που διεκδικούν την προεδρία, υπάρχει η αίσθηση ότι δεν μπορούν να δώσουν καμιά ουσιαστική ελπίδα στον λαό.
Οι άνθρωποι είναι πολύ απελπισμένοι. Είμαστε σχεδόν 40 χρόνια από τότε που επέστρεψε η δημοκρατία, χωρίς καμία κυβέρνηση που πέρασε όλα αυτά τα χρόνια να έχει κάνει πραγματικές αλλαγές. Ούτε τώρα φαίνεται στον ορίζοντα κάτι τέτοιο. Είναι πολύ πιθανό η συμμετοχή στις εκλογές να είναι χαμηλή, γιατί οι άνθρωποι έχουν κουραστεί με όλο αυτό, που ακούγεται περισσότερο ως κοροϊδία. Δεν υπάρχει ελπίδα αλλαγής. Τα δεξιά κόμματα δεν προσφέρουν τίποτα καινούργιο, δεν έχουν πολιτικά συνθήματα και πολύ περισσότερο δεν έχουν προγράμματα προσαρμοσμένα στην πραγματικότητα. Για τον πληθυσμό που ψηφίζει, τελικά δεν έχει σημασία αν κάποιος υποψήφιος κερδίσει, γιατί δεν αναμένονται οποιουδήποτε είδους αλλαγές. Και η Αριστερά πρακτικά δεν υπάρχει. Κάποιος θα κερδίσει και θα είναι ο επόμενος πρόεδρος, αλλά σίγουρα χωρίς να έχει ιδιαίτερη λαϊκή νομιμοποίηση. Αυτό δείχνει ότι ο πρόεδρος δεν είναι τίποτα περισσότερο παρά ένας διαχειριστής, ένας μάνατζερ των διαπραγματεύσεων που κάνει το μεγάλο κεφάλαιο. Η νομοθεσία είναι ένας τρόπος έγκρισης των επιδιώξεων που έχουν αυτοί οι κυρίαρχοι τομείς.
Μέσα σε αυτό το τοπίο που περιγράφεις, ποιες είναι σήμερα οι δυνατότητες της Αριστεράς στη Γουατεμάλα;
Η Αριστερά είναι πολύ κατακερματισμένη, χωρίς να έχει καμία βαθιά προσέγγιση στην κοινωνική αλλαγή και χωρίς κατεύθυνση. Το μόνο αριστερό κόμμα που θα μπορούσε να δώσει μια πραγματική μάχη για την προεδρία είναι η CODECA (Επιτροπή Αγροτικής Ανάπτυξης), ένα κόμμα πολυάριθμο στο εσωτερικό της χώρας, με αγροτική βάση και καταγωγή από τους Μάγια, που η Δεξιά προσπάθησε να το σταματήσει μέσω νομικών τεχνασμάτων και απέκλεισε τη συμμετοχή του στις εκλογές. Οι μικρές οργανώσεις της Αριστεράς που πηγαίνουν στην εκλογική αναμέτρηση δεν έχουν πολλές πιθανότητες να τα πάνε καλά. Δύσκολα θα καταφέρουν να εκλέξουν κάποιους βουλευτές και κάποιους δήμαρχους (σ.σ.: στις 25 Ιουνίου γίνονται και οι βουλευτικές εκλογές, καθώς και ο εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση) και δεν αναμένονται βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές από τις ενέργειές τους. Μετά την υπογραφή της ειρηνευτικής συμφωνίας το 1996, και τον τερματισμό της αιματηρής εσωτερικής ένοπλης σύγκρουσης η οποία άφησε συνέπειες που εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα, η Αριστερά αποδυναμώθηκε σε μεγάλο βαθμό και μέσα σε αυτά τα χρόνια δεν έχει καταφέρει ακόμη να αντιδράσει επαρκώς.
Τι προοπτικές υπάρχουν για να ξεπεράσει η Γουατεμάλα αυτή την πολύπλευρή κρίση που αντιμετωπίζει;
Οι προοπτικές για την υπέρβαση αυτής της τεράστιας πολύπλευρης κρίσης που βιώνει η χώρα δεν είναι πραγματικά ορατές. Η κατάσταση συνεχίζει να επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα. Όσον αφορά τα μακροοικονομικά, η κατάσταση δεν είναι ιδιαίτερα άσχημη. Η Γουατεμάλα έχει μια ευημερούσα οικονομία, που βρίσκεται μέσα στις δέκα μεγαλύτερες στη Λατινική Αμερική, αλλά είναι πολύ άνισα κατανεμημένη. Μια μικρή ομάδα έχει τα πάντα και μια μεγάλη πλειοψηφία δεν έχει τίποτα. Στην ιστορική φτώχεια που έχουμε, με το 60% του πληθυσμού να είναι κάτω από το όριο της φτώχειας, προστίθεται και ένα κύμα ασταμάτητης εγκληματικής βίας, προϊόν αυτής της εκτεταμένης εξαθλίωσης και της κουλτούρας της βίας που άφησε πίσω του ο τελευταίος πόλεμος. Κλέβουν κάθε μέρα, μπορούν να σκοτώσουν ακόμα και για ένα κινητό τηλέφωνο. Αυτό έχει κάνει τον πληθυσμό εξαιρετικά φοβισμένο, δεμένο με χειροπέδες. Μαζί με όλα αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν και άλλα τεράστια προβλήματα, όπως ο ρατσισμός κατά των αυτόχθονων πληθυσμών με καταγωγή από τους Μάγια, που αντιπροσωπεύουν τη μισή χώρα, και ο ματσισμός. Όμως όλα αυτά δεν θεωρούνται ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν από την οποιαδήποτε κυβέρνηση, με τη δυνατότητα ή τη θέληση της επιτυχίας. Οι προοπτικές για το μέλλον είναι μάλλον ζοφερές. Ένας νέος εμφύλιος στον ορίζοντα; Ίσως.