Το πιο σοβαρό και πολύνεκρο ναυάγιο σε ελληνικό χώρο ευθύνης τα τελευταία τουλάχιστον 50 χρόνια. Έτσι θα περάσει στην ιστορία η ασύλληπτη τραγωδία της Πύλου, που έλαβε χώρα τα ξημερώματα της Τετάρτης 14 Ιουνίου και της οποίας ο ακριβής αριθμός θυμάτων ουδέποτε θα γίνει γνωστός.
Τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο, οι αριθμοί, έτσι και αλλιώς μιλούν μόνοι τους. Τι μας λένε; Μέχρι το απόγευμα της περασμένης Πέμπτης, όταν και γράφονταν αυτές οι γραμμές, ο συνολικός αριθμός των σορών που έχουν εντοπιστεί είναι 82. Οι διασωθέντες είναι 104. Ο συνολικός αριθμός των επιβαινόντων στο σάπιο αλιευτικό είναι πολύ μεγάλος, αλλά κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει το ακριβές νούμερο. Στο Πακιστάν πάντως κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον 209 συμπατριώτες τους βρίσκονταν πάνω στο μοιραίο σκάφος. Με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς οι επιβαίνοντες (άνδρες, γυναίκες παιδιά και «πλήρωμα») ήταν τουλάχιστον 650, ίσως και πολύ περισσότεροι. Αμφιβάλλει κανείς ότι πρόκειται για ένα τεράστιο ναυάγιο; Κανείς ή σχεδόν κανείς.
Πώς φτάσαμε στην τραγωδία
Από τις πρώτες ώρες που το ναυάγιο της Πύλου έγινε γνωστό, το ελληνικό λιμενικό επέμεινε στο αφήγημα ότι το πλοίο έπλεε σταθερά προς Ιταλία και ότι παρά το γεγονός ότι προσφέρθηκε βοήθεια, το πλοίο δεν τη δέχθηκε. Δεν πέρασαν, όμως, παρά ελάχιστες ημέρες για να καταρρεύσει σαν τραπουλόχαρτο το συγκεκριμένο αφήγημα. Τα ρεπορτάζ, βασισμένα στα επίσημα ευρήματα που βρίσκονται στη δικογραφία, τόσο από ελληνικά ΜΜΕ (news24/7) όσο και από τα διεθνή (BBC, Guardian) κατέληξαν σ' ένα βασικό συμπέρασμα. Ότι επί ώρες, τουλάχιστον 7, το αλιευτικό παρέμεινε σχεδόν ακίνητο διανύοντας σ' αυτό το διάστημα μόλις 3,3 ναυτικά μίλια. Πώς έπλεε, λοιπόν, σταθερά προς Ιταλία όπως το λιμενικό ισχυρίζεται;
Επιπρόσθετα, οι ελληνικές λιμενικές αρχές αρχικά ισχυρίζονταν ότι δεν επιχείρησαν να ρυμουλκήσουν το πλοίο, αλλά εν συνεχεία τόνισαν ότι πέταξαν σκοινί το οποίο όμως έλυσαν οι μετανάστες. Τι πραγματικά έγινε; Στις συμπληρωματικές τους καταθέσεις στην ανακρίτρια που ανέλαβε την υπόθεση, πολλοί από τους επιβαίνοντες γνωστοποίησαν ότι το πλοίο τους ρυμουλκήθηκε και ότι λόγω αυτής της ρυμούλκησης εν τέλει βυθίστηκε. «Το πλοίο μας τότε από το δυνατό τράβηγμα πήρε μία πρώτη κλίση και μετά μία δεύτερη και κατέληξε στο νερό. Όταν πέσαμε στη θάλασσα, ήμουν μία ώρα μέσα στη θάλασσα, υπήρχαν πολλά πτώματα δίπλα μου», κατέθεσε ένας από τους διασωθέντες.
Ένας άλλος, σύμφωνα με την Καθημερινή, τόνισε στην κατάθεσή του: «Τη δεύτερη φορά που το έδεσαν στην αρχή αισθανθήκαμε ότι μας τραβάνε, μετά το πλοίο μας πήρε κλίση. Το ελληνικό πλοίο ανέπτυξε ταχύτητα και εμείς φωνάζαμε στα αγγλικά “στοπ”, όλοι φωνάζαμε, αλλά αυτοί δεν μας καταλάβαιναν».
Η «Εποχή» ρώτησε άνθρωπο με μεγάλη πείρα στις διασώσεις προσφύγων στη θάλασσα, του οποίου η «ετυμηγορία» είναι καταλυτική: «Με την απόπειρα ρυμούλκησης, το ελληνικό λιμενικό δεν ήθελε να διασώσει, αλλά να κάνει το λεγόμενο push forward προς την Ιταλία. Ήθελε, πολύ απλά, να φύγει το πλοίο από την ελληνική ζώνη ευθύνης στην οποία έπλεε για 15 ώρες. Όταν διαπίστωσαν ότι η μηχανή του πλοίου είχε σταματήσει, αποφάσισαν να "βοηθήσουν". Το ελληνικό λιμενικό έχει αντικειμενική ευθύνη, γιατί το πλοίο βρισκόταν σε προφανή κίνδυνο κάτι το οποίο επεσήμανε ακόμη και η Frontex».
Από την παραπάνω διαπίστωση κρατήστε την «ελληνική ζώνη ευθύνης» και ότι το «πλοίο βρισκόταν σε κίνδυνο». Το ελληνικό λιμενικό έπρεπε να διασώσει, είχε την υποχρέωση να διασώσει γι' αυτούς τους δύο ακριβώς λόγους. Πρώτον, γιατί το πλοίο βρισκόταν μεν σε διεθνή ύδατα, αλλά σε ελληνική ζώνη ευθύνης, και επειδή ο κίνδυνος ήταν κάτι παραπάνω από προφανής. Το δε επιχείρημα ότι οι μετανάστες αρνήθηκαν, δεν μπορεί να σταθεί σε σοβαρή συζήτηση, καθώς όπως τόνισε από τις πρώτες ώρες πρώην στέλεχος του λιμενικού και διεθνής εμπειρογνώμονας: «όταν πρέπει να διασώσουμε, το κάνουμε ανεξάρτητα από την επιθυμία του καθένα».
Οι αντιδράσεις
Στο εξωτερικό το βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι άνθρωποι μπορούσαν να σωθούν με τη βοήθεια των ελληνικών αρχών. Σ' αυτό κατέληξε τουλάχιστον η ειδική εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για θέματα υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Μαίρη Λόλορ, η οποία αναλυτικά τόνισε: «Είναι σαφές ότι αυτή η τραγωδία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Οι ελληνικές αρχές ειδοποιήθηκαν για τον κίνδυνο του σκάφους από την ομάδα ακτιβιστών Alarm Phone ώρες πριν ανατραπεί. Η ελληνική Ακτοφυλακή βρισκόταν σε επαφή με τους επιβάτες του πλοίου και είχε υποχρέωση βάσει του διεθνούς δικαίου να επέμβει, δεδομένου του ξεκάθαρου συνωστισμού και του μη αξιόπλοου του πλοίου».
Οι παραπάνω ισχυρισμοί δεν αφήνουν πολλά περιθώρια παρερμηνειών, όπως εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς, έστω και αν το εγχώριο μπλοκ εξουσίας διαρρηγνύει τα ιμάτιά του για τις όποιες ευθύνες των κρατικών αρχών. Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά, προφανώς δεν θα είναι και η τελευταία. Όταν όμως ακόμα και ο Μπαράκ Ομπάμα εκφράζει τον αποτροπιασμό του για την τραγωδία, όταν ακόμα και ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες επισημαίνει την ανάγκη αλλαγής της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ, μάλλον τα επιπλέον σχόλια είναι περιττά.
Στην Ελλάδα η Αριστερά πήρε, ως όφειλε, το μέρος των κατατρεγμένων. Ο επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας βρέθηκε στο λιμάνι της Καλαμάτας, συνομίλησε με διασωθέντες, άκουσε τις αγωνίες τους και έβαλε τα σωστά ερωτήματα πάνω στο τραπέζι. Η δήλωση ότι «δεν με ενδιαφέρει το πολιτικό κόστος, η ανθρώπινη ζωή έχει αξία» ήταν μία ανάσα στον ζόφο και τη μισανθρωπία των ημερών. Το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ 25 επίσης, αλλά και η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά δεν είχαν κανένα δισταγμό να τοποθετήσουν πάνω από όλα το δράμα των ανθρώπων. Στη ΝΔ, όμως, αρκέστηκαν στο αφήγημα των «καθαρμάτων διακινητών», ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης απέφυγε το λιμάνι της Καλαμάτας όπως ο διάολος το λιβάνι. Προφανώς σκέφτηκε ότι λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές δεν είναι σώφρον να ρισκάρει να χαθούν ακροδεξιές ψήφοι. Μακριά και αλάργα λοιπόν...
Ο μιντιακός κατήφορος
Τα mainstream ελληνικά ΜΜΕ καθ' όλη τη διάρκεια των τελευταίων εννιά ημερών έβγαλαν πάλι το χειρότερο εαυτό τους. Ακούστηκαν για μία ακόμη φορά τρομερά πράγματα, αμφισβητήθηκε ο πατριωτισμός όσων έθεταν τα αναμενόμενα ερωτήματα, υποτιμήθηκε η αξιοπιστία μέσων όπως το BBC. Είναι αποκαρδιωτικό, αλλά πολλοί δημοσιογράφοι στην προσπάθειά τους να διευκολύνουν την κυρίαρχη προπαγάνδα, κατάπιναν αμάσητη κάθε ανακοίνωση του λιμενικού την οποία θεωρούσαν ως de facto αξιόπιστη.
Για τον ελληνικό Τύπο, ο οποίος σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Reuters, βουλιάζει στην απόλυτη αναξιοπιστία, το ανεξάρτητο ρεπορτάζ είναι άγνωστη έννοια. Έτσι προέκυψαν και ερωτήσεις σε πάνελ όπως οι ακόλουθες, οι οποίες εκτός από βαθιά άγνοια φανερώνουν και απύθμενο φανατισμό: «Μα γιατί δεν έρχονται με μία visa οι μετανάστες στην Ελλάδα χρησιμοποιώντας το αεροπλάνο» ρωτούσε, δήθεν αθώα, ο ένας. «Γιατί τα βάζετε συνέχεια με τη χώρα, τι ακριβώς θέλετε να πετύχετε», ρώτησε εκπρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ σε συζήτηση ο άλλος. «Μα δεν πιστεύετε το λιμενικό», αναρωτιόταν από τα social media η τρίτη.
Αδιανόητο σκηνικό εν έτει 2023, η ενημέρωση πραγματικά στα χειρότερά της. Και προφανώς δεν είναι να απορεί κανείς με τη θεαματική στροφή προς τα δεξιά που κάνουν πλέον πολλοί συμπολίτες μας. Καμία προπαγάνδα δεν πάει χαμένη τελικά…