Πρόσφατα αποκαλύφθηκε από το XYZ Contagion, το γεγονός πως πέντε δημοσιογράφοι της ειδησεογραφικής σελίδας Protagon ήταν ανύπαρκτοι. Δημήτρης Ευθυμάκης, Αλέκος Παπαναστασίου, Πέτρος Καράς, Ματίνα Δελή, Ανδρέας Στασινός. Και; θα μου πείτε. Η ψευδωνυμία είναι πρακτική παλιά όσο και η ίδια η δημοσιογραφία. Η περίπτωση εδώ δεν είναι διαφορετική. Δεν βρισκόμαστε μπροστά στη χρήση ενός ψευδωνύμου, αλλά ενός ψευδώνυμου χαρακτήρα. Τα ονόματα βλέπετε συνοδεύονταν από φωτογραφίες προσώπων αγορασμένες κάπου στο ίντερνετ. Εδώ δεν έχουμε την ψευδή χρήση μιας υπογραφής, αλλά μιας όψης και κατ’ επέκταση ενός βιογραφικού, μιας ζωής, μιας πορείας. Το κοινό χαρακτηριστικό και των πέντε άβαταρ είναι πως δεν υπέγραφαν ρεπορτάζ, αλλά αποκλειστικά άρθρα γνώμης. Συστηματικά και με δεδομένη περιοδικότητα. Δεν ήταν μόνο το γεγονός πως έγραφαν φιλικά, πολύ συχνά εκθειαστικά στα όρια κακόγουστης υπερβολής κείμενα υπέρ του Κυριάκου Μητσοτάκη (τον οποίο άλλοτε περιέγραφαν ως τσιτάχ και άλλοτε ως μονομάχο), αλλά το γεγονός πως συχνά χρησιμοποιούσαν προσωπικά βιώματα για να επιχειρηματολογήσουν. Πως έκαναν χρήση της κατασκευής μιας οικειότητας με τον αναγνώστη, ώστε να ενδυναμώσουν το επιχείρημά τους.
Αυτή η κατασκευής της οικειότητας, του συνειδητού εξαναγκασμού συνομιλίας του αναγνώστη με το ανύπαρκτο, αυτονόητα περιγράφεται ως παραπλάνηση. Είναι στην πραγματικότητα το ακριβώς αντίθετο της ανωνυμίας, αφού δημιουργεί το περιεχόμενο στο οποίο αναφέρεται το όνομα (ακόμα και αν δεν υπάρχει πρόσωπο). Στέκει εκτός της ψευδωνυμίας, αφού το περιεχόμενο δεν ορίζεται από το πραγματικό όνομα που λείπει (στη θέση αυτού που το αντικαθιστά), αλλά από αυτό που κατασκευάζεται μέσα από την ψευδή αφήγηση. Είναι πιο κοντά στο λογοτεχνικό ετερώνυμο, ενταγμένο αυτή τη φορά στην εποχή της διαδικτυακής αποπλάνησης και των fake news.
Το ετερώνυμο χρησιμοποιείται κυρίως στη λογοτεχνία. Σε αντίθεση με το ψευδώνυμο περιλαμβάνει τη δημιουργία όχι μόνο μιας διαφορετικής υπογραφής, αλλά ενός άλλου βιογραφικού και πολύ συχνά ενός διαφορετικού συγγραφικού στυλ που προκύπτει συνήθως από το βιογραφικό αυτό. Δεν είναι ένας άλλος τρόπος να υπογράφει ο συγγραφέας, αλλά ένας άλλος παράλληλος συγγραφέας εξίσου ζωντανός με τον πραγματικό. Το βασικό ζητούμενο με τα ετερώνυμα είναι ο λόγος για τον οποίο τα χρησιμοποιεί ένας συγγραφέας.
Ο Φερνάντο Πεσσόα για παράδειγμα (ο συγγραφέας που κατεξοχήν συνδέθηκε με την ετερωνυμία δημιουργώντας 75 τέτοια άβαταρ) χρησιμοποίησε τους ετερώνυμους εαυτούς του ώστε να γράψει σε διαφορετικά λογοτεχνικά στυλ. Από τη βουκολική ποίηση μέχρι τον φουτουρισμό, οι βίοι των κατασκευασμένων συγγραφέων βοηθούσαν τον συγγραφέα να ξεκλειδώσει τις φωνές αυτές που τον κατοικούσαν. Ο Μπορίς Βιάν δημιούργησε τον ετερώνυμο Vernon Sullivan, ώστε να γράψει τα αμερικανότροπα σκληρά αστυνομικά του μυθιστορήματα, αποδεικνύοντας στη λογοτεχνική κοινότητα της Γαλλίας πως είναι ικανός να παράγει λογοτεχνικά μπεστ σέλερ. Ο Ρομάν Γκαρί θα δημιουργήσει τον Emile Ajar (τον οποίο συχνά ενσάρκωνε ο ξάδερφός του), ώστε να υπογράψει πολλά από τα μυθιστορήματά του. Με αποτέλεσμα να είναι ο μόνος συγγραφέας που κέρδισε το βραβείο Γκονγκούρ δύο φορές (το βραβείο δίνεται μόνο μία φορά σε έναν συγγραφέα). Αυτό που έχει σημασία σε κάθε περίπτωση είναι το κίνητρο.
Για να γυρίσουμε λοιπόν στην πεζή πραγματικότητα του Protagon, αυτό που έχει σημασία είναι η πρόθεση πίσω από την εξαπάτηση. Στο σημείο αυτό ο καθένας μπορεί (και πρέπει) να βγάλει τα συμπεράσματά του. Αυτό που έχει σημασία είναι το περιβάλλον εντός του οποίου συμβαίνει η συγκεκριμένη απάτη. Στο περιβάλλον των fake news, των απόλυτα χειραγωγημένων ΜΜΕ και της επερχόμενης κατασκευής περιεχομένου από μηχανές τεχνητής νοημοσύνης η ενυπόγραφη άποψη είναι το μόνο που κρατά τη δημοσιογραφία όρθια και της δίνει νόημα. Ανεξάρτητα με το αν συμφωνούμε με τη γνώμη, την επιχειρηματολογία, τα συμπεράσματα. Αλλιώς η ανυπαρξία των πραγματικών δημοσιογράφων πίσω από τα ψεύτικα ονόματα σύντομα θα μεταφραστεί σε ανυπαρξία της ίδιας της δημοσιογραφίας.