Ο Νιούχιν είναι «ο σύζυγος της γυναίκας του», όπως τον ονομάζει ο Τσέχωφ. Ζει με τη γυναίκα του και τις κόρες τους. Κάνει μια επιστημονική ομιλία για τις βλαβερές συνέπειες του καπνού «όπως ακριβώς του ζητήθηκε από την γυναίκα του». Κάνει αυτό που του είπαν όπως πάντα χωρίς να αντιστέκεται. Στη μέση της ομιλίας όμως δεν αντέχει και μιλάει για τη δική του αλήθεια, μπροστά στο κοινό του.
«Οι βλαβερές συνέπειες του καπνού», ένας μονόλογος του Α.Π. Τσέχωφ σε μετάφραση και σκηνοθεσία Βάσιας Βελτσίστα, παρουσιάζεται στο ΝΤόΜ «Θέατρο Σπίτι» (Βαλτετσίου 50-52, Εξάρχεια) κάθε Τετάρτη και Σάββατο στις 8μμ (έως 1 Ιουλίου).
Ο Τσέχωφ σε αυτό τον μονόλογο καταρρακώνει μια ολόκληρη γενιά της εποχής του, που δεν αντιδράει και κάνει πάντα αυτό που της λένε. Ο ηθοποιός Ηλίας Κούτλας ενσαρκώνει τον Νιούχιν, έναν ήρωα που βρίσκει το θάρρος να μιλήσει σε μια εποχή που δεν επιτρέπει τη διαφορετικότητα και την αντίθετη άποψη.
Μετά από κάθε παράσταση υπάρχει η δυνατότητα βιωματικών ασκήσεων στο σκηνικό του χώρου. Η δράση αυτή διαρκεί 45 λεπτά και καθοδηγείται από την σκηνοθέτρια της παράστασης.
Ποιος είναι, ωστόσο, ο κόσμος του Νιούχιν και τι βλέπουμε μέσα από τα μάτια του; Με αφορμή το ανέβασμα της παράστασης, η σκηνοθέτρια Βάσια Βελτσίστα μας ξεναγεί στο ΝΤόΜ και στον κόσμο του Τσέχωφ.
.jpg)
Φωτογραφία: Σταύρος Καστρινάκης
Ποια χαρακτηριστικά του έργου σας παρακίνησαν να το ανεβάσετε;
«Οι βλαβερές συνέπειες του καπνού» είναι ένα έργο που ήρθε στα χέρια πολλά χρόνια πριν, όταν ακόμα ζούσα στη Μόσχα. Με συνεπήρε η αλήθεια του έργου και η τόλμη του ήρωα. Ο Τσέχωφ για μία ακόμα φορά υφαίνει στο κείμενο του αντιθέσεις φαντασμαγορικά. Παρουσιάζει τον ήρωα του κειμένου, τον Νιούχιν, ως «τον σύζυγο της γυναίκας του», και αυτόν τον ίδιο, τον βάζει μπροστά σε κόσμο να ξεπερνά όρια που ούτε ο ίδιος είχε φανταστεί. Είναι ένας από τους λόγους που κάνει τον Τσέχωφ μοναδικό, το ότι δηλαδή δεν διαλέγει έναν «δυνατό ήρωα» να το κάνει αυτό, αλλά έναν καθημερινό έναν «που δεν σου πάει το μυαλό» ότι μπορεί να κάνει κάτι τόσο δυνατό!
Ο ηθοποιός Ηλίας Κούτλας μάς οδηγεί να δούμε τον κόσμο του Νιούχιν μέσα από ένα σκηνικό όπου φαίνεται μόνο το κεφάλι και τα χέρια του. Ποια η σκηνοθετική σας προσέγγιση;
Μαζί με τον ηθοποιό Ηλία Κούτλα εμπνεόμαστε από τα κείμενα καθώς δουλεύουμε. Το σκηνικό ήταν αποτέλεσμα έμπνευσης από τις πρόβες, όταν συνειδητοποιούσαμε και σκεφτόμασταν πόσο πολύ ο Νιούχιν πιέζεται, σαν μέσα σε κουτί που παλεύει να σπάσει. Φτιάξαμε το σκηνικό ένα ολόκληρο βράδυ και μέχρι το ξημέρωμα συζητούσαμε για την πίεση που μπορεί να νιώθει κάθε άνθρωπος στην σημερινή εποχή.
Ο ήρωας του έργου κάνει μια επιστημονική ομιλία για τις βλαβερές συνέπειες του καπνού, όπως του ζήτησε η γυναίκα του, χωρίς να αντισταθεί, κάτι που είναι σύνηθες για εκείνον. Γιατί αποφασίζει τη δεδομένη στιγμή να πει την αλήθεια του;
Αυτό δραματουργικά έχει διάφορες προσεγγίσεις. Θα ήθελα να σας απαντήσω με τα λόγια του έργου: «Τόσα χρόνια φοράω αυτά τα ρούχα και κάνω διαλέξεις. Εσείς βλέπετε εδώ έναν άνθρωπο χαρούμενο, ευτυχισμένο. Ποιος να σας έλεγε ότι θέλω να φύγω… Να φύγω να εξαφανιστώ να μην υπάρχω…». «Απλά» δεν αντέχει άλλο τη μάσκα που φοράει για πολλά χρόνια μπροστά στον κόσμο.
Η αλήθεια τον απελευθερώνει, δεδομένου ότι μιλά σε ένα άγνωστο προς αυτόν ακροατήριο;
Αυτό είναι στην κρίση και την ανάγκη του κοινού. Ο Νιούχιν κάνει κάτι που δύσκολα κάνουμε στη ζωή: Παραδέχεται μπροστά σε όλους ότι φοβάται. Και αυτό από μόνο του είναι αρκετό πολλές φορές για να απελευθερώσει κάποιον και να τον βοηθήσει να εξελιχθεί.
Κατά πόσο ο τσεχωφικός λόγος είναι διαχρονικός, φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας;
Ο τσεχωφικός λόγος βασίζεται σχεδόν πάντα σε εσωτερικές συγκρούσεις ανθρώπινες, καθημερινές. Ο λόγος του βασίζεται στην αλήθεια, παρουσιάζει τους ήρωες του χωρίς κριτική, τους αγαπάει βαθιά και μας συγκινεί.
Ο Τσέχωφ σε αυτό το μονόλογο καταρρακώνει μια γενιά, που δεν αντιστέκεται και δέχεται ό,τι της λένε. Αυτό ισχύει και για την ελληνική κοινωνία εν έτει 2023;
Πολύ δύσκολη ερώτηση. Ισχύει; Νομίζω πάντα θα υπάρχουν (ευτυχώς) οι άνθρωποι που αντιστέκονται. Και αυτοί είναι που φέρνουν και τις αλλαγές. Η αντίσταση είναι η δύναμη που έχει το πιο πολύ ενδιαφέρον στη σκηνή, η ουσιαστική αντίσταση, αυτή που έχει κάτι να αντιπροτείνει, και όχι αυτή που αντιστέκεται απλά για να πάει κόντρα στη δράση του παρτενέρ. Η σκηνή και η ζωή, όπως την βλέπουμε στο ΝΤόΜ «Θέατρο Σπίτι», είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.
Μετά το τέλος της παράστασης υπάρχει δυνατότητα βιωματικών ασκήσεων στο σκηνικό του χώρου. Τι αποκομίζει ο θεατής μέσω αυτών των ασκήσεων;
Αυτό συμβαίνει πάντα σε συνεννόηση με τους θεατές-προσκεκλημένους του ΝΤόΜ. Μερικές φορές μετά την παράσταση απλά μιλάμε για θέματα υπαρξιακά. Άλλες φορές κάνουμε δράσεις με τεχνικές δραματοθεραπείας με θέματα που αναδύονται στο κοινό. Μια φορά το κοινό έπαιξε τη δικιά του ιστορία στο σκηνικό του Νιούχιν και αυτό όπως μας είπαν μετά βοήθησε στο να καταλάβουν προσωπικά θέματα που τους απασχολούσαν εκείνη την περίοδο.
Ο χώρος ΝΤόΜ «Θέατρο Σπίτι» παρουσιάζει παραστάσεις που συνδυάζουν το βιωματικό στοιχείο με την τέχνη του θεάτρου. Ποιος ο στόχος σας και τα επόμενα σχέδιά σας;
Ο στόχος μου είναι να μπορώ να συμπορεύομαι με τους καλλιτέχνες που συνεργαζόμαστε και να συν-δημιουργούμε. Αλλά και με τους ανθρώπους που έρχονται στο ΝΤόΜ, είτε για να δουν μια παράσταση είτε για να μπούνε σε κάποια ομάδα. Το ΝΤόΜ είναι ένας χώρος ελεύθερης έκφρασης και αυτός είναι ένας στόχος που θέλω να κρατήσω σταθερό μέσα στις εποχές.
Η ελεύθερη έκφραση μάς βοηθάει να υπάρχουμε σε μια κοινωνία που σταδιακά περιορίζει την καλλιτεχνική δραστηριότητα. Ονειρεύομαι το θέατρο να είναι προσεγγίσιμο σε όλες/ους και γιατί όχι και στην καθημερινότητα τους. Η δύναμη του θεάτρου είναι θεραπευτική, εξομαλύνει εντάσεις, ηρεμεί ψυχές. Αυτή είναι μια δύναμη στην οποία πιστεύω, και είναι πάνω στον βασικό άξονα που προσπαθώ να διατηρώ στο ΝΤόΜ «Θέατρο Σπίτι».