Ξεκίνησαν την Πέμπτη οι προγραμματικές δηλώσεις και ολοκληρώνονται αύριο Σάββατο με την ψήφο εμπιστοσύνης στη βουλή. Οι ομιλίες των εκπροσώπων της οκτακομματικής πλέον βουλής έδωσαν το στίγμα της πολιτικής που θα ακολουθήσουν.
Χωρίς οδικό χάρτη
Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης έκανε την στρατηγική επιλογή οι προγραμματικές δηλώσεις να μην είναι εφ’ όλης της ύλης, ούτε να έχουν συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Πέρα από ορισμένα μέτρα που θα εφαρμοστούν αμέσως, τα περισσότερα που ανακοίνωσε τα άπλωσε στο βάθος τετραετίας. Έτσι, ήταν σαν να έκανε δύο τύπων ομιλίες, μία ομιλία στη ΔΕΘ, με παροχές και εξυπηρετήσεις για την τρέχουσα χρονιά (market pass, youth pass, μείωση ΕΝΦΙΑ) και μια προεκλογική ομιλία, με μέτρα-ορόσημα που θα δεσμευτεί ότι θα πάρει σε βάθος τετραετίας. Ουσιαστικά επέλεξε να μην χαράξει κανένα οδικό χάρτη, ώστε να μην ελέγχεται για την τήρηση των δεσμεύσεών του. Επιδιώκει το «ταμείο» να γίνει το 2027. Βέβαια, δεν μπόρεσε να αποφύγει την μπανανόφλουδα που μόνος του έβαλε στο διάβα του, αυτή της κατάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας, που ήταν μια δέσμευση και για την προηγούμενη τετραετία, αλλά τελικά την κουβάλησε μαζί του και στη δεύτερη θητεία. Ένας ακόμα στόχος ήταν να είναι πασιφανές πως η διακυβέρνησή του θα είναι συνέχεια της προηγούμενης, πως έχει να ικανοποιήσει τον εαυτό του. Πέραν του ότι αυτό είναι μια πραγματικότητα, που θα επιχειρήσει, όπως έχει κάνει πολλές φορές, να στρέψει υπέρ του, ο Κ. Μητσοτάκης θέλει να εμφανίζεται ως μόνος χωρίς αντίπαλο, να σβήσει από το προσκήνιο όλους τους πολιτικούς αντιπάλους.
Επαναπροσδιορισμός εννοιών
Γι’ αυτό και εμφανίστηκε ως «εκσυγχρονιστής» βάζοντας το όνομά του δίπλα στους πολιτικούς που εκείνος όρισε ότι αποτελούν εμβληματικές μορφές στην πολιτική ιστορία του τόπου: Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Ανδρέας Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης. Θέλησε έτσι ο Κ. Μητσοτάκης να επαναχαράξει τον πολιτικό άξονα πάνω στον οποίο θα κινείται και επιθυμεί να συμπαρασύρει και τα υπόλοιπα κοινοβουλευτικά κόμματα. Σβήνει τον άξονα Αριστερά-Δεξιά, όπως και τον άξονα Πρόοδος-Συντήρηση. Κλείνει αυτόν τον κύκλο, όπως διόλου τυχαία επέλεξε να πει σχηματικά. Ο «πολυδιάστατος εκσυγχρονισμός» του Κ. Μητσοτάκη και της ΝΔ θα κινείται στον άξονα «πρόοδος-οπισθοδρόμηση» με τον ίδιο να αυτοτοποθετείται στον πρώτο πόλο. Προφανώς, στην «οπισθοδρόμηση» τοποθετεί την αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και των Σπαρτιατών και της Νίκης. Επομένως, διόλου τυχαία και καθόλα ουσιαστική είναι η χωροθέτηση στη βουλή που επέλεξε το προεδρείο της ΝΔ να κάνει. Θα επιχειρήσει καθ’ όλη την τετραετία να επαναφέρει την θεωρία των δύο άκρων, τα οποία ταυτίζονται, κατά τη ΝΔ, ώστε εκείνη να φανεί ως η μόνη προοδευτική δύναμη στη χώρα.
Αυτή, όμως, δεν ήταν και η μοναδική στρέβλωση που επιχείρησε. Κατά τις προγραμματικές δηλώσεις, ο Κ. Μητσοτάκης χαρακτήρισε «προπαγάνδα» τις κατηγορίες για επαναπροωθήσεις από το Λιμενικό, παρότι είναι ανοιχτή διεθνής και εγχώρια δικαστική έρευνα και επίσης παρουσίασε ως «κρατικό μονοπώλιο» τη συνταγματικά κατοχυρωμένη υποχρέωση του κράτους να παρέχει πρόσβαση σε όλους τους πολίτες στην δημόσια και δωρεάν παιδεία. Απέφυγε με κάθε τρόπο να προσθέσει το επίθετο «δημόσιο» δίπλα από την υγεία και την παιδεία, και όπως έκανε σαφές το 2025 θα επιχειρήσει αναθεώρηση των σχετικών άρθρων του συντάγματος. «Η ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ επιστρέφουν στον έλεγχο του κράτους» δήλωσε περήφανα, αποφεύγοντας και πάλι να χαρακτηρίσει το νερό «δημόσιο αγαθό», όπως είναι. Οι λέξεις έχουν νόημα και φέρουν δεσμεύσεις. Είναι άλλο το «κρατικό», άλλο το «δημόσιο», άλλο το «δωρεάν». Καμία λέξη δεν είναι συνώνυμη, ούτε ταυτόσημη.
Αοριστίες
Η αυτοτοποθέτηση του Κ. Μητσοτάκη στο πάνθεον των σπουδαίων είχε και ένα δεύτερο σκοπό. Να δηλώσει παρών στο Κέντρο, να είναι ο διεκδικητής αυτής της δεξαμενής ψηφοφόρων, αλλά και να πάρει αποστάσεις –προς το παρόν– από την ακροδεξιά. Ο «εκσυγχρονισμός» του κ. Μητσοτάκη θα είναι και «συμπεριληπτικός» (άλλη μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού των εννοιών), όπως είπε και αναφέρθηκε συγκεκριμένα στα άτομα με αναπηρία, την ισότητα των φύλων, την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, το παιδί. Χωρίς να μπει σε καμία λεπτομέρεια, χωρίς να περιγράψει κανένα μέτρο. Απλά ο πρωθυπουργός τους μνημόνευσε. Το πώς θα αντιμετωπίσει, φυσικά, το δημογραφικό, για παράδειγμα, το οποίο έθεσε ως «απόλυτη εθνική προτεραιότητα» θα έχει πρόσημο. Αλλά αυτό ακόμα δεν το αποκαλύπτει. Όπως δεν αποκάλυψε σχεδόν κανένα σχεδιασμό. «Το 2030», είπε, «η Ελλάδα θα είναι πρωταγωνίστρια στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής» και αναφέρθηκε μονάχα στις ΑΠΕ και σε αυτές αποσπασματικά. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη Θράκη», είπε, προσθέτοντας ότι «οι έλληνες μουσουλμάνοι συμπολίτες μας πρέπει να αισθάνονται στην πράξη ότι έχουν ακριβώς τις ίδιες ευκαιρίες με τους χριστιανούς συμπολίτες μας», χωρίς να αναφερθεί στο πολιτικό του σχέδιο που θα υλοποιήσει αυτή την «ευχή». Άλλωστε, η διεξοδική αναφορά στη Θράκη προεκλογικά είχε άλλο σκοπό, να πλήξει τον –ακατανόμαστο πια– πολιτικό αντίπαλο.
Ο Κ. Μητσοτάκης αναφέρθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ μονάχα όταν είπε ότι θα θεσμοθετήσει την κοστολόγηση των προεκλογικών προγραμμάτων από ανεξάρτητο φορέα, μια πρωτοβουλία που σκοπό έχει να αποφορτίσει ιδεολογικά τις προεκλογικές μάχες και να τις ανάγει σε κάτι τεχνοκρατικό. Σε άλλες δύο περιπτώσεις που απευθύνθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ, αναφέρθηκε ονομαστικά στον Σ. Φάμελλο και στον Ευκλ. Τσακαλώτο, προκειμένου να είναι σκωπτικός απέναντι τους για όταν ήταν αρμόδιοι υπουργοί (για το μετρό Θεσσαλονίκης και για το νερό). Στον Ν. Ανδρουλάκη αναφέρθηκε –και πάλι δεικτικά- όταν μίλησε για την αναθεώρηση του άρθρου 16, τον οποίο προειδοποίησε «να μην κάνει ξανά το ίδιο λάθος» και κάλεσε να συναποτελέσουν τους 180 προαπαιτούμενους βουλευτές. Τέλος, ο Κ. Μητσοτάκης δεν άφησε κάποια νύξη για το ασφυκτικά δημοσιονομικό περιβάλλον στο οποίο εισερχόμαστε και απέκρυψε επιμελώς όσα έρχονται.
Η μάχη της αντιπολίτευσης
Από την άλλη, τα κόμματα της αντιπολίτευσης κατά τις προγραμματικές δηλώσεις δεσμεύτηκαν για τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν. Από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο Σ. Φάμελλος με την ομιλία του επιχείρησε να εδραιώσει το ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης για το κόμμα του, ο οποίος θα είναι πρακτικά δύσκολος να εφαρμοστεί. Επανάφερε το σύνθημα «μέσα και έξω από τη βουλή» και αναφέρθηκε στα συμφέροντα των πολιτών που θα υπερασπιστεί: εργαζόμενοι, άνεργοι, νέοι, συνταξιούχοι [σ.σ.: ο Ευκλ. Τσακαλώτος θύμισε κάτι από τον ΣΥΡΙΖΑ του «ή εμείς ή αυτοί» και μίλησε για τους χωρίς φωνή, δίνοντας ξανά φωνή στης «γης τους κολασμένους»]. Αναφέρθηκε στους πυλώνες της προγραμματικής πρότασης του, καταλήγοντας στα τρία καθήκοντα του ΣΥΡΙΖΑ: πρώτον να ασκήσει αντιπολίτευση και να υπερασπιστεί το δημόσιο συμφέρον και το συμφέρον της κοινωνίας, δεύτερον να συγκροτήσει μια συνεκτική πρόταση προοδευτικής διεξόδου, να απευθυνθεί δηλαδή ξανά στην κοινωνία και να χτίσει νέους δεσμούς, όπως και να μπει στην πρωτοπορία μιας συνεργασίας μεταξύ προοδευτικών δυνάμεων και τρίτον να υπερασπιστεί τις δημοκρατικές αξίες και τις προοδευτικές ιδέες, να επαναϊδεολογικοποιήσει, δηλαδή, την πολιτική αντιπαράθεση.
Από το ΠΑΣΟΚ, ο Ν. Ανδρουλάκης επιχείρησε, για μια ακόμα φορά, να πατήσει σε δύο βάρκες, σε αυτή της συνεννόησης και σε αυτή της αντιπολίτευσης. «Το ΠΑΣΟΚ θα είναι η φωνή της λογικής και της προόδου», είπε, προσθέτοντας «Πυξίδα των συναινέσεων και των αντιπαραθέσεών μας είναι το συμφέρον του λαού και της πατρίδας». Όπως έκανε σαφές, το ΠΑΣΟΚ θα τοποθετείται στο πλευρό ή απέναντι κατά το δοκούν και κατά περίπτωση. Επανέλαβε δε την πρόθεσή του να υπερψηφίσει την αναθεώρηση του άρθρου 16, υπό όρους.
Από το ΚΚΕ, ο Δ. Κουτσούμπας επιχείρησε να κρατήσει το λάβαρο της αντίστασης: «Έχετε αντίπαλο, κύριοι της κυβέρνησης, και θα κάνει ότι περνάει από το χέρι του για να βάλει εμπόδια, να δυσκολέψει το αντιλαϊκό έργο σας, για να έχει ο ελληνικός λαός κατακτήσεις». Δεσμεύτηκε, για μια ακόμα φορά, ότι θα πορευτεί μόνο του στο δρόμο αυτό, χωρίς να αναζητούνται συνεργασίες, συγκλίσεις, συμμαχίες και επιτέθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ ως μη ικανά κόμματα να ασκήσουν αντιπολίτευση.
Ποιος θα φτάσει στο τέρμα της τετραετίας
Οι Σπαρτιάτες και η Νίκη απευθύνθηκαν στο δικό τους κοινό, γνωρίζοντας ότι την επόμενη τετραετία δεν θα επιβιώσουν όλα αυτά τα κόμματα και επομένως κάποιο ακροδεξιό κόμμα θα πρέπει να οριστεί επικεφαλής. Η Ελληνική Λύση επιχείρησε για μια ακόμα φορά να βρεθεί έξω από το κάδρο της ακροδεξιάς (πώς θα το καταφέρει είναι απορίας άξιο) και να εμφανιστεί ως ένα θεσμικό κόμμα καταθέτοντας πέντε προτάσεις για εξεταστική επιτροπή (διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, εμβολιαστικό πρόγραμμα, πολύνεκρη πυρκαγιά στο Μάτι, Συμφωνία των Πρεσπών και πολύνεκρη σύγκρουση στα Τέμπη). Η Πλεύση Ελευθερίας ακόμα αναζητά τις θέσεις της, το κοινό της και το στίγμα της και επομένως βγαίνει μια βαβούρα από τις τοποθετήσεις της. Διεκδικεί, ωστόσο, και αυτή το ρόλο της «πραγματικής αντιπολίτευσης στη Βουλή».
Ο ρόλος της αντιπολίτευσης είναι εξαιρετικά κρίσιμος, σε μια κυβέρνηση που δεν κατάφερε να είναι παντοδύναμη αλλά είναι σίγουρα κυρίαρχη. Όποιο κόμμα καταφέρει να ασκήσει αυτό το ρόλο και να εκπροσωπήσει πράγματι τα συμφέροντα της κοινωνίας θα είναι και αυτό που θα μπορέσει την επόμενη τετραετία να αποδυναμώσει τη ΝΔ. Θα είναι ένας εξαιρετικά δύσβατος δρόμος, αλλά δεν είναι αχάρακτος. Είναι όμως μια μάχη επιβίωσης.