«Οι λουόμενοι της Ανιέρ» (1884) του Ζορζ Σερά
Διάβασα αυτές τις μέρες ότι, με αφορμή τους ολυμπιακούς αγώνες του 2024, στο Παρίσι, μετά από έναν αιώνα, και ένα τεράστιο έργο καθαρισμού, θα επιτραπεί και πάλι το κολύμπι στον Σηκουάνα που είχε απαγορευτεί εξαιτίας της τεράστιας ρύπανσης από τα λύματα και τα βιομηχανικά απόβλητα. Εδώ και κάποια χρόνια, στη διάρκεια του καλοκαιριού, σε κάποια σημεία και μέσα στο Παρίσι, με ξαπλώστρες και ομπρέλες, ενίοτε και με την προσθήκη άμμου, δημιουργούνται όχθες, προσομοίωση αμμουδιάς, χωρίς βέβαια τη δυνατότητα κολύμβησης στον ποταμό.
Ψάχνοντας να βρω ένα θέμα που να συνάδει με την περίοδο που διανύουμε και τη μελαγχολία μου, πέτυχα ένα αφιέρωμα περιοδικού για τα έργα της «μεγάλης ζέστης» και το πρώτο από αυτά είναι «Οι λουόμενοι της Ανιέρ» (1884) του Ζορζ Σερά που απεικονίζει νεαρά αγόρια και άντρες να απολαμβάνουν ήρεμα τη δροσιά του Σηκουάνα στη διάρκεια ενός χαλαρού σαββατοκύριακου ενώ στο βάθος διακρίνεται το εργοστάσιο της πόλης με τα φουγάρα του.
Πιο διφορούμενο το θέμα στον πίνακα του Έντουαρντ Χόπερ, «Ground Swell» (1939), όπου τέσσερις νέοι σε ένα αστραφτερό ιστιοφόρο εξετάζουν μια σημαδούρα που κινείται απειλητικά προς το μέρος τους πάνω από ένα κύμα κρυστάλλινου γαλάζιου νερού. Όπως συμβαίνει με όλους τους πίνακες του Έντουαρντ Χόπερ, αυτή η σκηνή έχει ένα στοιχείο ανησυχίας: Τα κύματα που φουσκώνουν μήπως προμηνύουν ότι έρχεται καταιγίδα; Ή μήπως πρόκειται για μια σκηνή όπου μια παρέα νεαρών απολαμβάνει στιγμές ελευθερίας και περιπέτειας;
Στο διάσημο έργο του Βαν Γκογκ «Σιταροχώραφο πίσω από το νοσοκομείο του Saint-Paul με θεριστή» (1889), ένας θεριστής, κάτω από τη ζέστη του ήλιου, θερίζει σε ένα χωράφι πίσω από το άσυλο στο Σαν Ρεμί, όπου έμενε ο Βαν Γκογκ, το 1889. Ο ζωγράφος, κοιτώντας έξω από το παράθυρό του, θαμπώθηκε από το κίτρινο που κυριαρχούσε στο τοπίο και τον μόχθο του εργάτη «που παλεύει στην έντονη ζέστη σαν τον διάβολο να τελειώσει τη δουλειά του».
«Βουνά στο Κολιούρ» (1905) του Αντρέ Ντερέν
Το έργο του Αντρέ Ντερέν, «Βουνά στο Κολιούρ» (1905), μας κάνει να σκεφτόμαστε καλοκαιρινές διακοπές στην Ευρώπη, πορτοκαλεώνες και ηλιόλουστους λόφους. Ο Ντερέν δούλευε μαζί με τον Ανρί Ματίς όταν έφτιαξε αυτό το έργο, γι’ αυτό και η επιρροή του Ματίς είναι έντονη και εμφανής, επιδιώκοντας να αποδώσει ένα νέο ύφος ζωγραφικής που έγινε γνωστό ως Φωβισμός (Fauvism), από τα γαλλικά les fauves, «τα άγρια θηρία».
Στο βουνό, πάντως, με οδηγεί η ζέστη, στο Ουλασάι (Ulassai), της Σαρδηνίας, γενέθλιο τόπο της Μαρία Λάι (1919-2013), της υπέροχης καλλιτέχνιδας, τα λεπτεπίλεπτα συναισθηματικά έργα της οποίας είχαμε δει και στην Αθήνα, το 2017, με αφορμή τη Ντοκουμέντα. Ο Σταθμός Τέχνης (La Stazione d’ arte: www.stazionedellarte.com/il-museo), που εγκαινιάστηκε το 2006, είναι ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης που δημιουργήθηκε στη θέση του παλιού σταθμού της κοινότητας, αφιερωμένο στο έργο της Λάι και περιλαμβάνει εκατόν σαράντα έργα, δωρεά της ιδίας. Η επιλογή του χώρου έχει συμβολικό χαρακτήρα γιατί επιδίωξη της καλλιτέχνιδας, πάντα, ήταν η συνύπαρξη τέχνης και ανθρώπων. Ο σταθμός ως χώρος αναχώρησης και άφιξης, συναντήσεων και αποχωρισμών, μετατράπηκε στον ιδανικό τόπο φιλοξενίας των έργων που η Λάι κληροδότησε στον τόπο της.
«Monumento a Gramsci» (2007) της Μαρία Λάι
Ταυτόχρονα συνέχισε, στη διάρκεια των χρόνων, να δημιουργεί έργα για τους εξωτερικούς χώρους: Όπως η τοποθέτηση του πάνελ «Οι πέντε αυτές» (Le cinque esse) (1999) στην πρόσοψη του εκδοτηρίου εισιτηρίων, οι γαλάζιες κεραμικές κορδέλες, που υποδεικνύουν τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει ο επισκέπτης στη μετακίνησή του ανάμεσα στα διάφορα κτίρια που απαρτίζουν το μουσείο και συνδέονται ιδανικά με τη λειτουργία του Legarsi alla montagna (Η στενή σύνδεση με το βουνό, 1981), όπου και κυριολεκτικά ένα από τα ωραία εργόχειρά της συνδέει τους ανθρώπους με το βουνό. Αλλά και το μεγάλο ατσάλινο πλαίσιο τοποθετημένο στην πύλη ενός από τα κτίρια του μουσείου (Telaio del vento, 2007), που δημιουργήθηκε για να αντικαταστήσει ένα πάνελ στο οποίο υπήρχε ένα ποίημα της Λάι κατεστραμμένο από τον άνεμο. Εξαιρετικά σημαντικό το «Monumento a Gramsci» (Μνημείο στον Γκράμσι, 2007) αφιερωμένο στην προσωπικότητα με την οποία η καλλιτέχνις ένιωθε περισσότερο από όλους συνδεδεμένη πνευματικά.