Τα διάφορα είδη των κουνουπιών αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για την καθημερινότητα των πολιτών. H πιθανή ενόχληση έχει αυξηθεί σε διάρκεια ωρών, ακόμα και μέσα στην ημέρα, με την είσοδο του ασιατικού κουνουπιού Τίγρης στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια, καθώς και με την αύξηση των πληθυσμών του. Ενώ το ζήτημα συνδέεται και με την δημόσια υγεία παγκοσμίως, λόγω της μετάδοσης διαφόρων ασθενειών από αυτά.
Oι προσεγγίσεις για τη μείωση των πληθυσμών τους μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες. Η πρώτη βασίζεται στην εφαρμογή βιοκτόνων (κοινώς «ψεκασμοί») και η δεύτερη στον περιορισμό ή την εξαφάνιση των εστιών ανάπτυξής τους. Τα αποτελέσματα της πρώτης μεθόδου είναι περιορισμένα και το κόστος, τόσο το οικονομικό όσο και σε εργατοώρες, είναι αυξημένο. Η δεύτερη προσέγγιση της απομάκρυνσης των εστιών ανάπτυξής τους, συνδέεται με την πρόληψη και εκτός από τους δημόσιους χώρους, είναι απαραίτητη η εφαρμογή της και στους ιδιωτικούς, εμπλέκοντας στην εφαρμογή της το σύνολο των πολιτών.
Εστίες μπορεί να υπάρχουν στους κήπους και στα μπαλκόνια μας, επίσης σε οποιαδήποτε απορρίμματα που μπορούν να κρατήσουν νερό και δεν ανακυκλώνονται ή επαναχρησιμοποιούνται. Οι κατασκευαστικές αστοχίες επιπρόσθετα σε δεξαμενές νερού, σιντριβάνια, φρεάτια ρολογιών νερού και χαλασμένες υδρορροές μπορούν να κρύβουν εστίες ανάπτυξης κουνουπιών.
Η απαραίτητη εμπλοκή του συνόλου των πολιτών δεν είναι μια εύκολη υπόθεση και μπορεί να γίνει εφικτή μόνο μέσα από «πόρτα-πόρτα» δράση των δημοτικών αρχών. Επισκέψεις πρέπει να πραγματοποιηθούν σε κάθε οίκημα στις αρχές της άνοιξης, πριν από την έναρξη της δραστηριότητας των κουνουπιών και να περιλαμβάνουν την ενημέρωση των πολιτών, τη διερεύνηση και τη διαχείριση των εστιών αναπαραγωγής (π.χ. απομάκρυνση νερού) εντός των ορίων των οικιών τους. Τις πρώτες τουλάχιστον ημέρες μιας τέτοιας δράσης είναι απαραίτητο να συμμετέχουν οι δήμαρχοι και οι εκλεγμένοι δημοτικοί σύμβουλοι, ώστε οι πολίτες να νικήσουν τις δικαιολογημένες ανασφάλειες, ανοίγοντας τις πόρτες των σπιτιών τους σε γνωστά δημόσια πρόσωπα.
Σε όσους αυτά φαντάζουν αδύνατα στην ελληνική πραγματικότητα, πρέπει να αναφερθεί ότι αντίστοιχο πρόγραμμα ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης των πολιτών, πραγματοποιήθηκε το 2018 στην περιοχή της Βραυρώνας, σε συνεργασία με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε στο 100% των κατοικιών της περιοχής και τα σχετικά εντομολογικά αποτελέσματα έδειξαν ότι η μείωση των εστιών αναπαραγωγής στις κατοικίες των πολιτών είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη πολύ σημαντική μείωση του πληθυσμού του ασιατικού κουνουπιού Τίγρης σ’ ολόκληρη την περιοχή. Αντίστοιχη αλληλεπίδραση με πολίτες, με τη μορφή συμπλήρωσης ερωτηματολογίων για το συγκεκριμένο θέμα, έχει υπάρξει και το 2020 στους Δήμους Μοσχάτου-Ταύρου και Ωρωπού.
Πέραν, όμως, από τους ιδιωτικούς χώρους, υπάρχουν περιοχές άμεσης αρμοδιότητας των δήμων, όπου η επαναξιολόγηση της διαχείρισης των κουνουπιών είναι επιβεβλημένη. Κάποια βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση έχουν γίνει. Τα τελευταία χρόνια έχει φτιαχτεί δίκτυο σταθμών παρακολούθησης πληθυσμών κουνουπιών σε επίπεδο περιφέρειας, που όμως πρέπει να αυξηθεί η πυκνότητα του. Επίσης εδώ και αρκετά χρόνια έχει δημιουργηθεί διεπιστημονική επιτροπή παρακολούθησης κρουσμάτων ασθενειών που συνδέονται με τα κουνούπια, με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Όμως χώροι όπως τα νεκροταφεία, που είναι στην κατεξοχήν αρμοδιότητα των δήμων, πρέπει να εξεταστούν ως προς τις επιπτώσεις στην καθημερινότητα και την υγεία των πολιτών. Τα κοιμητήρια αποτελούν έναν από τους κυριότερους χώρους αναπαραγωγής κουνουπιών στο αστικό περιβάλλον, καθώς μικρές συλλογές νερού υπάρχουν σε εξαιρετικά μεγάλους αριθμούς, κάνοντας ανυπόφορη τη ζωή των δημοτών που ζουν περιφερειακά τους. Για τον λόγο αυτό προτείνεται, με την ευθύνη των δημοτικών αρχών, να απομακρυνθούν τα ανθοδοχεία από τα κοιμητήρια ή να επιτρέπεται μόνο η χρήση πλαστικών λουλουδιών σε αυτά και με άμμο στήριξης στο εσωτερικό τους. Αντίστοιχα, για τις γλάστρες με ανθοκομικά φυτά επιβάλλεται να μην επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται πιατάκια συλλογής νερού. Ακόμα καλύτερη επιλογή είναι τα ανθοκομικά φυτά να τοποθετούνται κατευθείαν επάνω στον τάφο, ομορφαίνοντας τον και βοηθώντας έτσι στην αποστράγγιση των υδάτων και στην πιο γρήγορη βιοαποδόμηση του νεκρού σώματος.
Το είδος Aedes aegypti (το κουνούπι του κίτρινου πυρετού) έχει εμφανιστεί αυτή την περίοδο στην Τουρκία και στην Κύπρο και υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να εισέλθει και στην πατρίδα μας. Μια νέα εφαρμογή για κινητά που έχουμε και στην Ελλάδα, το mosquito alert, μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση του, όπως και άλλων ειδών κουνουπιών που υπάρχουν στην ελληνική επικράτεια. Μέσω της συγκριμένης εφαρμογής οι πολίτες μπορούν να αναφέρουν με μια φωτογραφία την παρουσία και το είδος των κουνουπιών, τις εστίες ανάπτυξής τους, αλλά και άλλες πληροφορίες σχετικές με την όχληση/τσίμπημα από αυτά. Η ενημέρωση από τους δήμους προς τους πολίτες για το θέμα των κουνουπιών μπορεί να περιλαμβάνει και το συγκεκριμένο πρόγραμμα.
Ενόψει των επικείμενων αυτοδιοικητικών εκλογών, είναι ευκαιρία να ανοίξει από τις αυτοδιοικητικές παρατάξεις η συζήτηση για τη διαχείριση των κουνουπιών στο αστικό περιβάλλον. Μικρές παρεμβάσεις και αλλαγές συνηθειών μπορεί να οδηγήσουν σε καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους μας.