Πώς να μιλήσεις για την επέτειο της αποκατάστασης της δημοκρατίας σε μια χώρα που καίγεται; Ή μήπως ακριβώς επειδή η χώρα μας καίγεται, είναι επείγον να μιλήσουμε γι’ αυτήν, αφού έτσι μιλάμε για τη σάρκα και για την ψυχή μας, για ό,τι το ιερό έχει η θνητή, η τυχαία ύπαρξή μας; Ό,τι εγκυμονεί και σώζει μέσα στα αποκαΐδια, τα σκουπίδια, και τη σήψη, η φύση γύρω μας; Ό,τι μας χαρίζει η συνάντηση μας με τον άλλο, μέσα από μια επιφυλλίδα, μία λέξη, έναν λυγμό; Το ’74 λίγο μετά το πραξικόπημα στην Κύπρο είχε ξεσπάσει θυμάμαι μια μεγάλη πυρκαγιά. Ακολούθησαν έκτοτε άλλες. Στην Ηλεία, στο Μάτι, στην Εύβοια και σήμερα παντού, ακόμα και μέσα στις πόλεις και σε στρατιωτική βάση. Ο απόηχος της κλιματικής αλλαγής που τροφοδοτούν σε μεγάλο βαθμό οι χωρίς όρια πολεμικές δοκιμές, δεν αρκεί για να δικαιολογήσει τη νέα αυτή επίθεση εναντίον της γης και της δημοκρατίας μας.
Πώς μπορούμε λοιπόν να μιλάμε σήμερα για τη δημοκρατία, σε μια ανοχύρωτη Ελλάδα που πυρπολείται απ’ άκρου εις άκρον, και που η εξουσία αποδεικνύεται ανίκανη είτε απρόθυμη να θυμηθεί, να προβλέψει, να αντισταθεί; Σήμερα που η υπόσταση της χώρας είναι αντικείμενο όλο και πιο θολών διαπραγματεύσεων με «συμμάχους» και «εταίρους»; Σήμερα που η «τολμηρή» αποδόμηση του πολιτισμού, η οποία τον καθιστά «καμμένη», άνευ αξίας, γη, μοιάζει να βολεύει τους χορηγούς της, τους οποίους δήθεν αμφισβητεί; Σήμερα που το όνειρο, η μόνη οδός προς την πραγματικότητα, φαίνεται όλο και πιο πολύ απόν από τον λόγο και τα έργα που αλλοιώνουν στο όνομα μιας άνευ ορίων βουλιμίας και κακογουστιάς το πρόσωπο της φύσης, το πρόσωπο της πόλης, το πρόσωπό μας;
Η απάντηση είναι ότι γι’ αυτούς ακριβώς τους λόγους η δημοκρατία είναι πιο αναγκαία και επείγουσα παρά ποτέ. Γιατί η δημοκρατία δεν είναι για τα εύκολα αλλά για τα δύσκολα.
Με μία πρώτη προϋπόθεση: Να καταλάβουμε πως η δημοκρατία δεν δηλώνει από πολιτική άποψη το δήθεν εξασφαλισμένο έλασσον, αλλά το ζητούμενο και αναγκαίο μείζον. Δεν αποτελεί το χλωμό συμπλήρωμα άλλων, πιο τολμηρών στόχων, αλλά το πιο ριψοκίνδυνο, το πιο ασυμβίβαστα ριζικό, αυτό δηλαδή που νοιάζεται πραγματικά και συγκεκριμένα για τις ρίζες της ζωής σε κάθε έκφανσή της, από την ψυχική και τη σωματική, μέχρι τη δημιουργία, την πολιτική και την οικονομία. Μοιάζει οξύμωρο μάλιστα αν σκεφτούμε ότι αυτά τα «στοιχειώδη» πράγματα, που αποτελούν κίνδυνο για τον κόσμο τους, τα καταλαβαίνουν, έστω και μέσα από τη διεστραμμένη λογική τους, πιο γρήγορα από εμάς, οι ανά τον κόσμο εχθροί της δημοκρατίας. Που δεν παύουν να την πολεμούν, άλλοτε πλήττοντάς την με τη βία των εισβολών, των πραξικοπημάτων, των υβριδικών μορφών πολέμου και άλλοτε διαβρώνοντας, πλαστογραφώντας και παραμορφώνοντάς την σε κάθε επίπεδο, από τη χειραγώγηση της γνώσης και της τεχνολογίας, μέχρι τον επικοινωνιακό αποπροσανατολισμό και τη δολοφονία του περιβάλλοντος.
Μέσα από εξελίξεις που δεν περιορίζονται στα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα και δεν βαρύνουν μία μόνο παράταξη βλέπουμε σήμερα να έχουν πληγεί ή να έχουν μεταλλαχθεί πολλά: Ιδέες και κώδικες, δημόσιοι και μη θεσμοί, σχέσεις και συμπεριφορές που αποτελούσαν σημεία αναφοράς και στήριξης. Το να δούμε αυτή τη σκληρή πραγματικότητα κατάματα μπορεί εκτός από τραύμα να είναι και ευκαιρία. Με πρώτο όρο να αποδράσουμε από έναν μεμψίμοιρο λόγο εναντίον της «κακιάς» χώρας μας, εναντίον του εαυτού μας. Ένας τέτοιος λόγος είναι ανάξιος για ανθρώπους που κερδίζουν με αξιοπρέπεια το ψωμί τους, ενώ εγκυμονεί κάθε είδους εκτροπή και συμβιβασμό από τους ανέξοδα ασυμβίβαστους. Οφείλουμε να κρίνουμε αλλά δεν δικαιούμαστε να λοιδορούμε τη χώρα στην οποία ζούμε υιοθετώντας το αποικιοκρατικό βλέμμα των άλλων, απέναντι στο οποίο οφείλουμε να ταχθούμε.
Υπάρχουν κοντά μας, δίπλα μας ή/και αλλού άνθρωποι, κάθε φύλου και φυλής που θέλουν και προσπαθούν. Πρόσωπα που πρέπει να τα συναντήσουμε μέσα από τον λόγο και την πράξη για να συγκροτήσουμε μαζί βήμα - βήμα το νέο συμβολικό και πραγματικό κοινόν. Την πατριωτική διεθνή των δημοκρατικών ανθρώπων. Η ώρα του/της χωρίς πρόσωπο εκπροσώπου στους οποίους κρεμάμε εύκολα τις ελπίδες μας και χρεώνουμε το ίδιο εύκολα τις αποτυχίες για τις οποίες κάποτε φέρουμε ευθύνη, μοιάζει να έχει παρέλθει. Μπορεί να ξημερώσει η ώρα του υπεύθυνου και ελεύθερου δημοκρατικού πολίτη; Δεν είναι κάτι το εύκολο γιατί χρειάζονται πολλά: Να μην κάνουμε εκπτώσεις στον άνθρωπο για χάρη των άσαρκων δήθεν υψηλών στόχων. Να μην κλείνουμε για λόγους συμφέροντος ή για λόγους αφέλειας τα μάτια στο άσκημο και στο ανήθικο, στο ψέμα, στο άδικο εν ονόματι ενός τελικά ανερμάτιστου και καταστροφικού «ρεαλισμού». Να καταλάβουμε ότι ίσως υπάρχει εν δυνάμει ένας κοινός τόπος για την ομορφιά και την αλήθεια. Να ακούσουμε και να προφέρουμε το ναι στη ζωή, το ναι στις μνήμες, τις ζωοφόρες και τις τραυματικές, το ναι στις χαρές και τα πάθη του τόπου μας, του κάθε τόπου. Να πούμε ένα κάθετο όχι στην αμφισβήτηση των βράχων και των υδάτων που ακούνε αιώνες τώρα τη γλώσσα μας, Να πούμε ένα κάθετο όχι στον ήδη εν εξελίξει πόλεμο που μεταλλάσσεται επικίνδυνα. Το να το τολμήσουμε θα είναι αν όχι η γιορτή, αλλά τουλάχιστον αληθινό προεόρτιο της δημοκρατίας, που μένει πάντα ένα ζητούμενο, μια εύρεση, ένας έρωτας του ανθρώπου για τη δικαιοσύνη και την ελευθερία.