Φωτογραφία: Μάριος Λώλος
Με επιστολή της προς το ΔΣ του Συλλόγου Αρχαιολόγων –πιο συγκεκριμένα απευθυνόμενη ειδικά στην πρόεδρο του συνδικαλιστικού οργάνου των Αρχαιολόγων, Δέσποινα Κουτσούμπα–, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, εν μέσω θερινής ραστώνης επέλεξε να απαιτήσει εξηγήσεις –εντός δύο ημερών μάλιστα, λόγω «της σοβαρότητας του ζητήματος»– για τη διεξαγωγή στον χώρο του παραχωρηθέντος από το ΥΠΠΟ κτιρίου που τον στεγάζει, εκδήλωσης για το δολοφονικό ναυάγιο της Πύλου που διοργανώθηκε από κοινωνικούς φορείς.
Είχε προηγηθεί –ή είχε προετοιμάσει το έδαφος– λίγες μόλις μέρες πριν, στις 22 Ιουλίου 2023, ο αρθρογράφος της εφημερίδας «Τα Νέα», Γιώργος Παπαχρήστος, που σε κείμενό του έγραφε με αφορμή την εκδήλωση: «Μετείχαν δε μερικές προσωπικότητες του χώρου των αλληλέγγυων και των δικαιωματιστών, του τύπου Ιάσων Αποστολόπουλος, Κατερίνα Μάτσα, Μαρία Λουκά, Μαρία Παπαμηνά κ.ά. Εκτός από τις εισηγήσεις, υπήρχαν και μαρτυρίες προσφύγων – όλα στην κατεύθυνση των ευθυνών αφενός της Ελλάδας για τη σκληρή στάση που τηρεί στο θέμα του Μεταναστευτικού, και αφετέρου, του βραχίονά της, που είναι το Λιμενικό. Ως εδώ κανένα πρόβλημα [...] Το μόνο θέμα, που εγώ επιθυμώ να θίξω, είναι το γιατί στον συγκεκριμένο χώρο η εκδήλωση. Απτεται του πλέγματος των δραστηριοτήτων των μελών του Συλλόγου; Νομίζω πως όχι. Αρα το επόμενο ερώτημα που τίθεται, και αφορά πλέον το υπουργείο Πολιτισμού, είναι, αν ο Σύλλογος έχει το δικαίωμα από τη σύμβαση παραχώρησης να τον διαθέτει για εκδηλώσεις, και έναντι ποιου τιμήματος».
Με εξώδικη διαμαρτυρία απάντησε ο ΣΕΑ στο δημοσίευμα, με την οποία καλεί τον αρθρογράφο εντός δέκα ημερών να προβεί «σε επανόρθωση και έκφραση συγγνώμης, στο πλαίσιο του καθήκοντος αληθείας και σύμφωνα με την δημοσιογραφική δεοντολογία»: «Το εν λόγω δημοσίευμα είναι στο σύνολό του προσβλητικό και συκοφαντικό για το σωματείο μας και βρίθει ανακριβειών, ψεμάτων και στρεβλώσεων, με σκοπό να δυσφημιστεί ο Σύλλογός μας και το αρχαιολογικό σώμα-μέλη μας. Περιέχει κρίσεις, καθόλα συκοφαντικές, για τη χρήση του κτιρίου [...] και σαφείς υπόνοιες για δήθεν οικονομικές απολαβές του. Επιπλέον, καλεί προσωπικά και ονομαστικά την υπουργό Πολιτισμού Λ. Μενδώνη να παρέμβει στο θέμα, υπονοώντας εμμέσως πλην σαφώς να αρθεί η παραχώρηση του κτιρίου του ΥΠΠΟ στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων».
Η υπουργός έπεται του αρθρογράφου
Η ίδια η κληθείσα να λάβει θέση υπουργός Πολιτισμού, στην επιστολή της πάντως ακολούθησε εντελώς το σκεπτικό του αρθρογράφου των Νέων και ζήτησε εξηγήσεις για το: 1. Αν υπήρξε σχετική απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΑ καθώς το περιεχόμενο της εκδήλωσης θεωρείται «όχι μόνο εκτός του σκοπού της στέγασης των γραφείων του ΣΕΑ, αλλά και εκτός των σκοπών, που αναφέρονται στο καταστατικό αυτού και έχουν εγκριθεί από το αρμόδιο Δικαστήριο». 2. Αν ο ΣΕΑ ζήτησε και έλαβε άδεια από το ΥΠΠΟ. 3. Αν ο Σύλλογος έλαβε από τους διοργανωτές, τους ομιλητές ή τους καλλιτέχνες «οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλο αντάλλαγμα». 4. Αν το κοινό κατέβαλε «οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλο αντάλλαγμα». 5. Αν προκλήθηκε εξαιτίας της εκδήλωσης «οποιαδήποτε οικονομική δαπάνη ή άλλη επιβάρυνση του ΥΠΠΟ/ή του Ελληνικού Δημοσίου».
Ο ΣΕΑ απάντησε στην υπουργό Πολιτισμού ότι το Διοικητικό Συμβούλιο και τα λοιπά αντιπροσωπευτικά όργανά του «λογοδοτούν για τη συνδικαλιστική τους δράση αποκλειστικά στα μέλη του Συλλόγου, τα οποία τους εκλέγουν. Συνεπώς, το να αναζητάτε “εξηγήσεις” για θέματα που άπτονται της λειτουργίας του ΔΣ ή άλλων οργάνων του Συλλόγου δεν είναι μόνον άκομψο και αντιθεσμικό, αλλά και εμπίπτει στις απαγορευτικές διατάξεις του Ν. 1264 [...] Ομοίως, η προσπάθεια ερμηνείας του καταστατικού του Συλλόγου από εσάς, με διατύπωση μάλιστα κρίσεων για το ποιες δράσεις κείνται “εκτός των σκοπών” του είναι, κατά τα ανωτέρω, όχι μόνο εκτός πεδίου αρμοδιοτήτων σας αλλά εμπίπτει στις ίδιες ως άνω απαγορευτικές διατάξεις. Κατά τούτο, κάθε παροχή εξηγήσεων ενώπιόν σας σε σχέση με τη λειτουργία και τη δράση του συλλόγου μας παρέλκει».
Πάντως, ο ΣΕΑ στην απάντησή του δεν παραλείπει να διευκρινίσει μεταξύ άλλων ότι:
α. Η Γενική Συνέλευση του ΣΕΑ (19/6/2023) εξέδωσε ομόφωνα ψήφισμα για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, αφού πρόκειται για «το ανώτερο όργανο του Συλλόγου και αρμόδιο να κρίνει τα ενδιαφέροντα και συμφέροντα των μελών του Συλλόγου, όπως αυτά ορίζονται στο νομίμως δημοσιευθέν καταστατικό του (άρ. 2 και 3)».
β. Τα οικονομικά του Συλλόγου «ελέγχονται από τα θεσμοθετημένα όργανα που προβλέπει ο Ν. 1264/82 και το καταστατικό του Συλλόγου (άρθρο 31) και εγκρίνονται από την Γενική Συνέλευση των μελών». Επιπροσθέτως τα έσοδα προέρχονται αποκλειστικά από τις πηγές που αναφέρονται στο άρθρο 13 του καταστατικού και μέχρι σήμερα ο ΣΕΑ ούτε έχει ζητήσει, ούτε έχει λάβει χρηματοδότηση από το ΥΠΠΟ ή κυβερνητικό φορέα. Ενώ καταθέτει ετήσια φορολογική δήλωση και ελέγχεται από τις υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών.
Και έπειτα ήρθε η έξωση…
Στη συνέχεια, με υπουργική απόφαση, στις 11 Αυγούστου 2023, η υπουργός Πολιτισμού προχώρησε σε ανάκληση της παραχώρησης του κτιρίου όπου στεγάζεται ο ΣΕΑ.
Η κινητοποίηση και κατακραυγή κατά της έξωσης υπήρξε άμεση και ευρύτατη. Ανακοινώσεις από επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, ψηφίσματα, συγκέντρωση υπογραφών από πανεπιστημιακούς, καλλιτέχνες, πολίτες κατέκλυσαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις ιστοσελίδες ενημέρωσης, όχι τόσο των ΜΜΕ – το θέμα δεν βρήκε χώρο εκεί, γεγονός που δυστυχώς δεν προκαλεί έκπληξη πια.
«Είναι κρατική λογοκρισία. Είναι μήνυμα ότι όποιος συζητάει το έγκλημα της Πύλου και ζητάει απόδοση ευθυνών τίθεται υπό διωγμό. Είναι εργοδοτικός αυταρχισμός απέναντι σε ένα σωματείο που ενοχλεί με τη δράση του. Είναι σιγή νεκροταφείου σε έναν χώρο που κατοχυρώθηκε ως ζωντανό σημείο συζητήσεων, εκδηλώσεων, προβολών... Το “απαγορεύεται” της Μενδώνη δεν θα περάσει. Αλληλεγγύη στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων» έγραψε ενδεικτικά και χαρακτηριστικά ο δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης.
Το θέμα έφτασε και στη Βουλή, ως όφειλε λόγω της σοβαρότητάς του, με ερώτηση που κατέθεσαν 26 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, επισημαίνοντας την ουσία του ζητήματος και υπογραμμίζοντας πως «οι πολιτικές διώξεις συλλόγων με τον μανδύα της γραφειοκρατίας μάς γυρίζουν πίσω, σε πολύ σκοτεινά χρόνια της μεταπολεμικής ιστορίας της Ελλάδας». Σημειώνουν, δε, πως από το 1982, που το κτίριο παραχωρήθηκε στον ΣΕΑ επί υπουργίας Μ. Μερκούρη, «ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε αποστολή εγγράφου από όσους διετέλεσαν υπουργοί Πολιτισμού όλων των κυβερνήσεων, που να απαιτούσε από το ΔΣ του Συλλόγου να δώσει πληροφορίες για το είδος των εκδηλώσεων, πολύ δε περισσότερο να προχωρήσει σε απόφαση ανάκλησης της παραχώρησης για λόγους που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά μιας οποιασδήποτε εκδήλωσης». Ενώ ρωτούν την υπουργό αν προτίθεται να πάρει πίσω την απόφαση με την οποία ανακαλείται η παραχώρηση του κτιρίου της Ερμού στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων, καθώς επίσης και ποια κτίρια που ανήκουν στο ΥΠΠΟΑ έχουν παραχωρηθεί και πού, ζητώντας να κατατεθούν όλες οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις.
Την περασμένη Παρασκευή, πάντως, η ανταπόκριση του κόσμου στη συναυλία αλληλεγγύης στον ΣΕΑ ενάντια στην αυταρχική έξωσή του υπήρξε σπουδαία, όπως δείχνουν, για όσους δεν μπορούσαμε να είμαστε εκεί, και οι φωτογραφίες του Μάριου Λώλου. Δείχνει και αυτή ότι η θερινή ραστώνη στην οποία ίσως ήλπισε η αλαζονεία της υπουργού για να περάσει ανενόχλητη άλλη μια αυταρχική και δίχως επιχειρήματα απόφασή της, είναι πολύ πιο αδύναμη από τα αντανακλαστικά του κόσμου του πολιτισμού και της διανόησης. Αυτού του κόσμου ενάντια στον οποίο έχει σαλπίσει ανοιχτό πόλεμο η υπουργός και για τον οποίο προκλητικά αδιαφορεί.
Από την πλευρά του ΣΕΑ έπεται συνέχεια, δικαστικά. Από την πλευρά των πολιτών έπεται συνέχεια, κινηματικά. Μέχρι τις 10 Οκτώβρη που εκπνέει το τελεσίγραφο της Μενδώνη και το –νέο λόγω εκλογών στις 22 Σεπτέμβρη– ΔΣ του ΣΕΑ θα αποφασίσει πώς θα αντιδράσει στην πράξη της έξωσης.