Ο Αύγουστος είναι για τους Γάλλους μήνας διακοπών. Όσοι δεν ταξίδεψαν, όπως οι κάτοικοι των παρισινών και λοιπών “προαστείων”, αφρικανικής συνήθως καταγωγής, μπορούσαν να ξεχαστούν, χαζεύοντας τις γιορτές γαλλοφωνίας, τους αθλητικούς αγώνες μεταξύ γαλλόφωνων αφρικανικών κρατών και τα φεστιβάλ του γαλλόφωνου αφρικανικού κινηματογράφου. Η Γαλλία ξέρει να είναι απολύτως ενεργή στην καθημερινότητα των πρώην αποικιών της: σχολεία, ανώτερες σπουδές, τηλεοπτικά προγράμματα και έντυπα αφρο-γαλλικής κουλτούρας συγκρατούν με φινέτσα τον ομφάλιο λώρο με τη Μητρόπολη.
Ωστόσο, μια ανησυχητική σειρά παραφωνιών τείνει να εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια. Γουινέα, Μάλι, Μπουργκίνα Φάσο έζησαν από το 2020 την ανατροπή των κυβερνήσεων τους από στρατιωτικούς. Στις 26 Ιουλίου, προστέθηκε και ο Νίγηρας, με τον Αμπνταραμάν Τσιανί να ηγείται στρατιωτικού πραξικοπήματος και τον πρόεδρο Μοαμέντ Μπαζούμ να βρίσκεται υπό περιορισμό μετά την ανατροπή του. Εξέλιξη δραματική για την κυβέρνηση Μακρόν - η Γαλλία φρόντισε να κάνει σαφές πως δεν θα ανεχτεί τη νέα κατάσταση.
Η αντίδραση μπορεί να μοιάζει υπερβολική. Ο Νίγηρας, γαλλική αποικία μέχρι το 1960, είναι μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, με 2 εκατομμύρια ανθρώπους σε ακραία φτώχεια, διαλυμένη από την αυξανόμενη ερημοποίηση που καταπίνει τις λίγες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της, θύμα της κλιματικής αλλαγής, όπως οι περισσότερες χώρες που βιώνουν τα αποτελέσματα των επιλογών του αναπτυγμένου κόσμου. Με την επιβίωση να γίνεται όλο και δυσκολότερη, οι Νιγηριανοί παίρνουν μαζικά το δρόμο για την Ευρώπη. Ανεπιθύμητοι μετανάστες ή κλιματικοί πρόσφυγες; Η διεθνής κοινότητα αποφεύγει την ουσία του ζητήματος, με την ίδια εθελοτυφλία που η κυβέρνηση Μακρόν επιμένει να αγνοεί την εντεινόμενη εχθρότητα των πρώην υπηκόων της. Ο αντιγαλλισμός εξαπλώνεται στη Δυτική Αφρική και στην περίπτωση του Νίγηρα χρωματίζει τις εξελίξεις μετά το πραξικόπημα.
Από τις πρώτες ενέργειες του νέου καθεστώτος που υποστηρίζεται από σημαντική μερίδα του πληθυσμού ήταν το τελεσίγραφο στο Παρίσι, ώστε να αποσύρει τον πρέσβη του από την πρωτεύουσα Νιαμέι. Ο Μακρόν αρνήθηκε και στην ετήσια συνάντησή του με τους διπλωμάτες της χώρας του φρόντισε να τονίσει πως η Γαλλία δε θα δείξει αδυναμία απέναντι στη νέα κατάσταση. Λόγια χωρίς αντίκρισμα; Σε καμία περίπτωση. Ο Νίγηρας μπορεί να θεωρείται πλέον ανεξάρτητο κράτος, αποτελεί όμως τμήμα της Ζώνης Σαχέλ, μαζί με τη Μαυριτανία, το Τσαντ, το Μάλι και τη Μπουργκίνα Φάσο, ζώνη η οποία συνδέεται στενά με το γαλλικό κράτος, κυρίως σε εμπορικό, χρηματοπιστωτικό και στρατιωτικό επίπεδο, ενώ σταθμεύουν στρατιωτικές δυνάμεις οι οποίες παραμένουν, με αιτιολογία τον πόλεμο κατά των Τζιχαντιστών που καταφεύγουν στην περιοχή από τη Συρία και τις γύρω χώρες.
Δεν είναι όμως η συνταγματική νομιμότητα ο λόγος του τόσο ασφυκτικού ενδιαφέροντος. Ο πάμπτωχος Νίγηρας κατακλύζεται από γαλλικές πολυεθνικές , επειδή το υπέδαφος του κρύβει ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα ουρανίου παγκοσμίως. Είναι η μεγαλύτερη πηγή ουράνιου για τη γαλλική πυρηνική βιομηχανία η οποία αποδίδει στο κράτος ένα πολύ σημαντικό ποσοστό των ετήσιων δημοσίων εσόδων του. Η ενεργειακή κρίση και η κλιματική αλλαγή έδωσαν νέες ευκαιρίες πίεσης προς περισσότερες χώρες ώστε να εγκαταστήσουν πυρηνικούς αντιδραστήρες για την παραγωγή ενέργειας και οι απαιτήσεις για πρώτη ύλη εκτοξεύτηκαν. Το 86% των Νιγηριανών ζει σε ενεργειακή φτώχεια, την ώρα που ο φυσικός τους πλούτος εξαφανίζεται με σκανδαλώδη τρόπο, αφήνοντας τους με τις επιπτώσεις των εξορύξεων του ουρανίου και της αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων, αφού η ευρωπαϊκή μητέρα χρησιμοποιεί τις πρώην αποικίες της ως χωματερές, με ή χωρίς τη συναίνεση τους. Οι εκλεγμένες κυβερνήσεις στη Δυτική Αφρική είναι πολύ φιλικές προς τα γαλλικά συμφέροντα. Επομένως, η ανατροπή τους δε μπορεί να γίνει ανεκτή.
Στις 28 Ιουλίου έληξε το τελεσίγραφο προς τον Σιλβαίν Ιτέ, την οικογένεια του και το προσωπικό της πρεσβείας να εγκαταλείψουν τη χώρα, πράγμα που δε συνέβη. Δύο μέρες μετά, ο Ιτέ έπεσε θύμα επιθέσεων από διαδηλωτές. Οι Αφρικανοί ζητούν να φύγει η Γαλλία από τη ζώνη του Σαχέλ και οι στρατιωτικοί ακύρωσαν τη βίζα και τα προνόμια του πρέσβη, ενώ ο Μακρόν διαμηνύει πως οι γαλλικές δυνάμεις είναι έτοιμες να απαντήσουν και ζητάει τη συνδρομή των ΗΠΑ και της ΕΕ, με το επιχείρημα ότι μια συνταγματική εκτροπή σε μέλος της νομιμοποιεί την επέμβαση. Η όποια εθνική κυριαρχία έχει κάνει φτερά.
Ωστόσο, η Μητρόπολη δε χρειάζεται να εκτεθεί τόσο. Την επιχείρηση ανέλαβε η Οικονομική Κοινότητα Κρατών Δυτικής Αφρικής (ECOWAS) της οποίας ηγείται η Νιγηρία. Η ECOWAS απειλεί με άμεση επέμβαση, απέκλεισε τον εναέριο χώρο του Νίγηρα και ξεκίνησε εμπάργκο, στερώντας τον πληθυσμό από βασικά τρόφιμα, αφού τα περισσότερα εισάγονται.
Η κατάσταση είναι έκρυθμη όσο και απρόβλεπτη. Η Γαλλία βλέπει τη γεωπολιτική της ηγεμονία στην Αφρική να αμφισβητείται υπέρ της Ρωσίας και της Κίνας που συμπλέουν εντός της νέας πολιτικο- οικονομικής τους προσέγγισης, αλλά και της Τουρκίας που επιχειρεί να ελέγξει τους ισλαμιστές.
Οι μέρες της θερινής γαλλοφωνίας δύσκολα πείθουν πλέον. Ακόμα και το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα στην ανακοίνωση του περιορίστηκε στην καταγγελία κάθε στρατιωτικής επέμβασης και στέρησης αγαθών, συμπλέοντας στην ανάγκη αποκατάστασης της νομιμότητας.
Η εργατική τάξη ίσως πάει στον παράδεισο. Στο μεταξύ, δε θα στερηθεί θέσεις εργασίας στην πυρηνική αγορά υπέρ ενός παλιομοδίτικου διεθνισμού.