Ξεκινάμε την συγγραφή του παρόντος άρθρου με την παραδοχή ότι δεν μπορεί να υπάρξει προοδευτικός και ριζοσπαστικός αριστερός χώρος χωρίς τη συμμετοχή και του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μετά τη βαριά εκλογική ήττα έχει μπει σε μια αρχικά παράξενη, ανορθόδοξη δύσκολη και εκ των πραγμάτων εσωστρεφή διαδικασία εκλογής νέας ή νέου προέδρου.
Ο ΣΥΡΙΖΑ αν θέλει να επιβιώσει, θα πρέπει να απαντήσει και να κάνει ξεκάθαρο το πολιτικό, ιδεολογικό και οραματικό του στίγμα. Πρόκειται για μια δύσκολη διαδικασία μιας και ο χώρος της ριζοσπαστικής και ανανεωτικής αριστεράς αναζητεί αυτό το στίγμα οριακά από τη στιγμή της γέννησής του. Όμως η εκλογική ήττα, που μεταξύ άλλων προήλθε από τη θολή εικόνα της κοινωνικής και ταξικής απεύθυνσης, καθιστά πιο αναγκαία από ποτέ τη διαμόρφωση μια ξεκάθαρης πολιτικής ταυτότητας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να ξαναβρεί τις ρίζες του, δηλαδή την αμφισβήτηση της κυρίαρχης ιδεολογίας και τη ριζοσπαστικοποίηση. Αρχές οι οποίες τον ανέβασαν και τον έκαναν την μεγάλη κυβερνώσα αριστερά του 21ου αιώνα.
Για να το πετύχει όμως αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται να επιλέξει να κάνει 4 κινήσεις.
Πρώτα και κύρια να περιγράψει ένα νέο παραγωγικό και κοινωνικό μοντέλο. Ένα μοντέλο που σκοπό θα έχει τη μείωση των ανισοτήτων, με επίκεντρο την ορθολογική παραγωγή αγαθών και ενέργειας δίνοντας βάση στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Ένα μοντέλο βασισμένο στην οικολογία, την αλληλέγγυα και κοινωνική οικονομία και στην πράσινη μετάβαση. Ένα μοντέλο που θα δίνει την δυνατότητα σε τοπικά οργανωμένες ομάδες (ενεργειακές κοινότητες, λαϊκές επιτροπές γειτονιάς σε συνεργασία με το δήμο) να ασκούν ένα είδος εξουσίας ενάντια ή παράλληλα με την κεντρική εξουσία. Μια εξουσία που θα είναι σε πλήρη εναρμόνιση και επικοινωνία με την τοπική κοινωνία και τα κοινωνικά κινήματα.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να παρουσιάσει μια σοβαρή εναλλακτική πρόταση σε επίπεδο μοντέλου απέναντι στην πρόταση της δεξιάς, μιας alt-right δεξιάς με κύριο εκφραστή τη Νέα Δημοκρατία. Ενώ παράλληλα, ούτε η οπισθοδρομική αντίληψη του ΚΚΕ και η κακώς επικοινωνιακή διαχείριση της πρότασης του ΜέΡΑ25 κατάφεραν να πείσουν, αφήνοντας χώρο για την άνοδο μιας κατ’ επίφαση αντι-συστημικής ακροδεξίας.
Ένα νέο μοντέλο που θα πρέπει να περιέχει στον πυρήνα του ξεκάθαρα ιδεολογικά χαρακτηριστικά και νέες αναλύσεις γύρω από θέματα επιστήμης και τεχνολογίας, εξαιτίας των νέων κοινωνικών και παραγωγικών δυνατοτήτων που αυτές ανοίγουν (π.χ. της ομότιμης παραγωγής). Η έλλειψη αυτών των αναλύσεων σε συνδυασμό με την τεχνοφοβία, την επιστημονοφοβία και τον τεχνολογικό αναλφαβητισμό, γύρω από θέματα τεχνητής νοημοσύνης, εμβολίων και νέες ταυτότητες συντέλεσαν με την σειρά τους στην άνοδο της ακροδεξιάς.
Είναι απαραίτητες αναλύσεις που θα δείχνουν την ορθολογική χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας σαν ένα πιθανό όπλο βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής και καθημερινότητας, μειώνοντας τις κοινωνικές ανισότητες, έχοντας ταξικό πρόσημο προς όφελος των αδυνάμων. Να σταματήσει η επιστήμη να είναι μονάχα ένα πεδίο αύξησης των κερδών μέσω της άκριτης παραγωγής. Ένα μοντέλο απότοκο του προγράμματος των συλλογικών διαδικασιών του κόμματος με την κοινωνία των πολιτών.
Ένα μοντέλο που θα προσδιορίσει με σαφήνεια έννοιες και αρετές όπως η δημοκρατία, ελευθερία, αλληλεγγύη και συλλογικότητα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως κόμμα εξουσίας οφείλει να απευθύνεται σε ένα ευρύ ακροατήριο που δεν διακατέχεται απαραίτητα από τα αξιακά χαρακτηριστικά της αριστεράς και της ηθικές αξίες του κόμματος. Ένα ακροατήριο ατομικιστικό που οι έννοιες της ελευθερίας, της ισότητας και της δημοκρατίας περιγράφονται με εγωιστικούς και νεοφιλελεύθερους όρους. Για ένα μεγάλο κοινό εκεί έξω για παράδειγμα ελευθερία στα πανεπιστήμια επιτυγχάνεται με την πανεπιστημιακή αστυνομία και οι παρακολουθήσεις δεν είναι μείζον πολιτικό ζήτημα δημοκρατίας, εφ’ όσον αυτές δεν αφορούν τα άτομα αυτά. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να μετατοπιστεί αξιακά ή να αλλάξει τις θέσεις του για να γίνει αρεστός, αλλά να εκφραστεί με σαφήνεια δημιουργώντας και ένα συμπαγές αφήγημα για την κατανόηση των εννοιών του ( για παράδειγμα ανοικτό δημοκρατικό πανεπιστήμιο είναι αυτό που διοργανώνει που συμμετέχει και συνεργατικούς σχηματισμούς με κρατικούς φορείς και μικρές επιχειρήσεις με σκοπό το όφελος της κοινότητας και που διαμοιράζει την τεχνολογία και την τεχνογνωσία του όχι με πατέντες αλλά με Γενικές Άδειες Δημόσιας Χρήσης).
Παράλληλα πρέπει να υιοθετηθεί ένας αιχμηρός, ριζοσπαστικός λόγος που είχε εκλείψει. Τα άτομα σε συνθήκες κανονικότητας ακολουθούν το κυρίαρχο καπιταλιστικό και αστικό μοντέλο στην κοινωνία. Όταν υπάρξουν υλικές ανάγκες δημιουργείται ένα κενό σ’ αυτό το κοινωνικό γίγνεσθαι για τις ομάδες του περιθωρίου (π.χ. άνεργοι, χαμηλόμισθοι) οι οποίες όμως διακατέχονται ακόμα από την νεοφιλελεύθερη λογική. Οι υλικές ανάγκες μπορούν να στρέψουν αυτά τα κοινωνικές ομάδες αριστερά ή δεξιά και εκεί έγκειται ο ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ ως πολιτικού φορέα. Απαιτείται να μην κανονικοποιήσει με τον λόγο του τις κρίσεις και να διεκδικήσει με ένα αιχμηρό λόγο και κινηματική δράση στους χώρους δουλειάς και τις γειτονιές την αριστερή στροφή του υποκειμένου.
Είδαμε την αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να προσπαθεί πολλές φορές να ενταχθεί ή να επιβιώσει μέσα σε ανούσιες μαζικότητες (170 χιλιάδες μέλη) χωρίς να προσπαθεί για την πραγματική αλληλεπίδραση και ζύμωση των ατόμων αυτών ώστε να γίνουν οργανικό κομμάτι του κόμματος ή με τον καθωσπρεπιστικό του λόγο να μην δίνει πολιτική διάσταση σε αυθόρμητες διαμαρτυρίες πολιτών όπως π.χ. με τα Τέμπη, ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων αγαθών κ.λπ.
Στο ερώτημα όμως ποιος/α θα το κάνει αυτό, ο κλήρος πέφτει σ’ αυτόν ή εκείνη που θα επιλέξει ο κόσμος κατά την ιδιότυπη διαδικασία. Μια διαδικασία που πρέπει εν πολλοίς να γίνει με τη μορφή μαντεψιάς, καθώς ακόμα δεν έχουν γίνει πλήρως κατανοητές οι πλατφόρμες και οι πολιτικές στοχεύσεις των υποψηφίων (όχι όλων για να μην γινόμαστε και άδικοι). Αυτό όμως δημιουργεί μάλλον προβλήματα. Πρώτων χωρίς ξεκάθαρες πλατφόρμες ο επόμενος ή η επόμενη νέος ή νέα αρχηγός δεν δεσμεύεται σε ένα (έστω μίνιμουμ) πολιτικό πλαίσιο. Αυτό που θα τον/την αναγκάσει να δώσει πολιτικές μάχες (βλέπε ΔΕΘ) τουλάχιστον μέχρι το επόμενο κανονικό συνέδριο (αλήθεια πόσο θα μπορεί να αλλάξει το πολιτικό πλαίσιο τότε δεδομένης της αρχηγίας σε ένα άτομο που θα εκλεγεί a priori;).
Η εκλογή του/της προέδρου θα πρέπει όχι όμως να γίνει με μόνο κριτήριο την επικοινωνία ή το εκλογικό ποσοστό και πως αυτό θα συντηρηθεί (αυτό δείχνει απλά πόσο μετράς σε μια συγκεκριμένη πολιτική περίοδο). Θα πρέπει να γίνει με πολιτικούς όρους ώστε να επιλεχθεί το «καταλληλότερο» πρόσωπο που θα κριθεί ότι μπορεί να οδηγήσει τον ΣΥΡΙΖΑ στην πολιτική του αναδιοργάνωση, ώστε με τέτοια κριτήρια να ξανά διεκδικήσει την εξουσία.
Η υιοθέτηση των παραπάνω προτάσεων θα κρίνει πως θα κινηθεί και το επόμενο άτομο στην ηγεσία, αν θα έχει ένα ευρύ επιτελείο ή αν θα ξανά γίνει ο ΣΥΡΙΖΑ ένα κόμμα προσωποκεντρικό και αρχηγοαναφορικό. Αν οι βουλευτές και τα στελέχη του θα κοιτάζουν προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Σίγουρα απαιτείται όμως και από τα μέλη να υπάρχει μια συνεχής συλλογική κινητικότητα εντός του κόμματος ώστε η επόμενη ηγεσία να περιορίζεται και να μην αυτονομείται. Η πολιτική πρέπει να παράγεται μέσω τις διαβούλευσης των μελών από τα κάτω προς τα πάνω.
Κατανοώντας τα ανώτερο στην «αρχή» ότι όπου δεν υπάρχει κίνημα υπάρχει η Βουλή και όπου δεν υπάρχει η Βουλή υπάρχει το κίνημα, ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται να σχηματίζει ευρύτερες συμμαχίες με κομμάτια της αριστεράς, των κινημάτων και της οικολογίας, τόσο σε θεσμικό όσο και σε κινηματικό πλαίσιο με μοναδικό ορίζοντα την ανατροπή του συστήματος που γεννά την φτώχεια και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.