Πριν επουλωθούν οι πληγές από τις πολυήμερες πυρκαγιές, την απώλεια δασικών οικοσυστημάτων, ζωών και περιουσιών, βιώνουμε μια άλλη καταστροφή, αυτή των πλημμυρών. Φαινόμενο πλέον που πλήττει πολύ συχνά τη χώρα μας και παρατηρείται συνήθως σε περιοχές οι οποίες έχουν υποστεί έντονη φθορά και είναι υποβαθμισμένες. Οι ορεινές λόγω απώλειας της δασικής βλάστησης, οι πεδινές εξαιτίας της μη συνέχειας των ρεμάτων, τα οποία διακόπτονται από την ανθρώπινη παρέμβαση. Σαφέστατα όμως και αυτό αποδίδεται στην κλιματική κρίση ή αλλαγή.
Κάθε φορά που συμβαίνουν πλημμύρες, επανέρχεται το θέμα της χειμαρρικής διευθέτησης των ελληνικών ρεμάτων και η κατά χώρο οργάνωση της ελληνικής υπαίθρου.
Ανοχύρωτη πόλη αποδείχθηκε ο Βόλος, αφού διασχίζεται από τρία μεγάλα ρέματα και βρίσκεται στην απόληξη υδρολογικής λεκάνης με μεγάλες και έντονες κλίσεις. Και μπορεί η βροχόπτωση η οποία αποτελεί όντως ένα φυσικό φαινόμενο, να είχε μεγάλη διάρκεια και μεγάλη ένταση, όμως αν κάποιος ανατρέξει στα ιστορικά και στατιστικά στοιχεία θα διαπιστώσει ότι το ίδιο είχε συμβεί και το 1955. Και επειδή η φύση επαναλαμβάνεται, ήταν αναμενόμενο. Ανοχύρωτες όμως και η Καρδίτσα, τα Φάρσαλα, η Μάνδρα και τόσες άλλες πόλεις…. Και ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Ποιος ξέρει αύριο τι έχει σειρά;
Κλιματική αλλαγή ή κρίση! Έκφραση που πλέον τείνει να αποτελέσει ένα καλό άλλοθι, αφού η κατασκευή των όποιων υποδομών δεν μελετάται και δεν σχεδιάζεται με βάση την προσαρμογή τους σε αυτήν.
Όταν συμβαίνει έντονη βροχόπτωση, μαζί με το νερό, και λόγω της διάβρωσης του εδάφους που προκαλείται από αυτό, η κινητική ενέργεια που αναπτύσσεται παρασύρει προς τα κατάντη και φερτά υλικά όπως το χώμα, πέτρες, ξύλα κ.λπ. Στις περιοχές που δεν υπάρχει δασική βλάστηση των δασικών εν γένει εκτάσεων, η κίνηση του νερού στο ρου του υδρογραφικού δικτύου γίνεται καταστροφική.
Αποδεικνύεται για άλλη μια φορά ο προστατευτικός ρόλος των δασικών οικοσυστημάτων τα οποία συμβάλλουν στη μείωση της έντασης της επιφανειακής απορροής. Σημαντική κρίνεται η συνεισφορά τους στην προστασία των αστικών ιστών που τα περιβάλλουν.
Διαρκής όμως και η προσπάθεια του ανθρώπου να «επιβληθεί στη φύση», χωρίς να υπολογίζει ότι αυτή αποτελεί βασικό στοιχείο και συστατικό της φυσικής του εξέλιξης. Και όσο η προσπάθεια αυτή θα εντείνεται τόσο θα παρασυρόμαστε από τα ορμητικά νερά των χειμάρρων.
Στα δύσκολα χρόνια της ανασυγκρότησης της ελληνικής υπαίθρου (μετά το τέλος του εμφυλίου και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970), η Δασική Υπηρεσία προσπάθησε να διευθετήσει τον ορεινό και ημιορεινό όγκο εκτελώντας έργα διευθέτησης με την κατασκευή κυρίως πέτρινων φραγμάτων (εναρμονισμένα με το περιβάλλον) σε συνδυασμό με φυτεύσεις δέντρων (υδρονομικά δάση) εντός των κοιτών. Συνδυασμός της οικολογικής προσέγγισης και της κατασκευαστικής αντιμετώπισης ώστε να επιτευχθεί στο μέγιστο το επιθυμητό αποτέλεσμα, που είναι η μείωση της παρασυρτικής δύναμης του νερού και η συγκράτηση των φερτών υλικών. Η αξία των έργων αυτών δια του χρόνου απαξιώθηκε, παρόλη την περιβαλλοντική, κοινωνική αλλά και οικονομική συνεισφορά τους. Από κατασκευαστική άποψη, τα φράγματα αυτά αποτελούν μνημείο και στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, παρόλο που κανείς ποτέ δεν φρόντισε να αναδείξει.
Η αναπτυξιακή πολιτική που ακολουθήθηκε δεν περιελάμβανε τους ορεινούς - ημιορεινούς όγκους, ως σημαντικό παράγοντα αυτής. Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής βιώνουμε σήμερα.
Η νοοτροπία του «καταστέλλειν» αντί του προλαμβάνειν παρατηρείται και στη διευθέτηση του νερού. Οι όποιες ενέργειες μας πλέον έγκεινται στον περιορισμό των αρνητικών συνεπειών και στην αποκατάσταση των ζημιών αφού πλέον έχει συμβεί το φαινόμενο, το οποίο κατά βάση οφείλεται στην ανθρώπινη δράση. Πόσο τραγικό αλήθεια μοιάζει το να παραβλέπει κανείς την αιτία και να ενεργεί στο αποτέλεσμα, έχοντας την άποψη ότι αποτελεί κανονικότητα η διευθέτηση μετά την πλημμύρα.
Συνηθίσαμε την καταστροφή! Δικαιολογούμε τις πλημμύρες ως φυσικό φαινόμενο, και αποποιούμαστε τις ευθύνες μας…
Η μη ολοκλήρωση ή διακοπή της διευθέτησης της ελληνικής υπαίθρου που διατρέχεται από πλήθος χειμάρρων (πάνω από χίλιοι) οι οποίοι καταλαμβάνουν το 60% του ορεινού χώρου (μαζί με τις λεκάνες απορροής τους), η γενικότερη απαξίωση του δασικού περιβάλλοντος, η συνεχής υποβάθμιση, η καταστροφή της φύσης δεικνύει ότι οι πλημμύρες αποτελούν ένα σημαντικό κίνδυνο που ανέκαθεν υπήρχε, αλλά πλέον επανέρχεται μεγαλύτερος και απειλητικότερος.
Η εμπλοκή πολλών και διαφορετικών φορέων εντός των κοιτών των ρεμάτων, ο μη καθορισμός των ορεινών και πεδινών κοιτών, ο εγκιβωτισμός είναι μόνο μερικά από τα ανακύπτοντα προβλήματα. Ο καθαρισμός (αρμοδιότητα της Περιφέρειας) και πολλές φορές η εμβάθυνση των κοιτών χωρίς μελέτη, τα αποσπασματικά και κατά τμήματα των ρεμάτων (λανθασμένη επιλογή) μέτρα, προκειμένου να δειχθεί απλά η έξωθεν καλή μαρτυρία συντελούν αθροιστικά. Οι όποιες ενέργειες απαιτούνται οφείλουν να ξεκινούν από την ορεινή κοίτη και ειδικότερα τις λεκάνες απορροής και να κατεβαίνουν προς τα κάτω (κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων, απόφραξη) ώστε να διασφαλίζεται η ορθότητα των μέτρων, η ομαλή ροή του νερού και τελικά η ορθή διαχείρισή του και αξιοποίησή του σε κατά το δυνατόν παραγωγικές δραστηριότητες.
Η συμμετοχή του νερού στον κύκλο της ζωής, μόνο την ισορροπία μεταξύ φύσης και νερού μπορεί να επιφέρει και ωφέλειες στον άνθρωπο.
Το νερό αναζητά τον δρόμο του και όταν δεν τον βρίσκει αντιδρά βίαια και έντονα!
Ο πυροσβέστης της ξαπλώστρας