Το κουαρτέτο στέλνει μήνυμα στην κυβέρνηση 
Του
Θάνου Χατζόπουλου
Αναμφισβήτητα ήταν βάλσαμο στη ψυχή του ΣΥΡΙΖΑ το νομοσχέδιο με τα «μέτρα επιτάχυνσης του κυβερνητικού έργου» που πολλοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν «παράλληλο πρόγραμμα». Ήταν όπως έγραψε σε έναν εύστοχο τίτλο της την περασμένη Κυριακή η «Αυγή», μια πρόγευση από «τα δικά μας προαπαιτούμενα». Την Παρασκευή μετά την τρικλοποδιά, που σε συνεργασία με την «τρόικα εσωτερικού», έβαλαν στο νομοσχέδιο οι δανειστές ήταν φανερό πως σε επίπεδο ψυχολογίας αλλά και σε επίπεδο πολιτικών εντυπώσεων άλλαξαν δραματικά. Η σπουδή της κυβέρνησης μάλιστα να αποδώσει την αναβολή της συζήτησης στην «ανεύθυνη στάση της αντιπολίτευσης που έθεσε σε κίνδυνο την διαπραγμάτευση» έκανε ακόμη πιο δύσκολα τα πράγματα.
Οι προσδοκίες του κόσμου που ελπίζει και στηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ να υπάρξει ένα «αριστερό αποτύπωμα» που θα αντισταθμίζει τον ορυμαγδό των ανάλγητων μέτρων που ψήφισε με συνοπτικές διαδικασίες κατ’ επιταγή του τρίτου Μνημονίου φάνηκε να προσγειώνονται απότομα. Ευτυχώς ήρθε η κατηγορηματική διαβεβαίωση της Πολιτικής Γραμματείας πως «η αναβολή της ψήφισης δεν σημαίνει και απόσυρση των μέτρων» να δώσει ένα ισχυρό στίγμα.
Το πρόβλημα όμως παραμένει: αν η ευθύνη της αναβολής αποδοθεί αποκλειστικά στην αντιπολίτευση τότε βγαίνει έξω από το κάδρο η ευθεία παρέμβαση των «θεσμών», ενώ η αναφορά πως η μετάθεση της ψήφισης του νομοσχεδίου μετά τις 7 Ιανουαρίου έγινε για να μη τεθεί σε κίνδυνο η διαπραγμάτευση για την εκταμίευση της δόσης του ενός δισ. ευρώ εμφανίζει την κυβέρνηση αιχμάλωτη των δανειστών.
Πάντως, τα όσα διαδραματίστηκαν αυτή την εβδομάδα με αφορμή το συγκεκριμένο νομοσχέδιο είναι μια ευκαιρία να συζητήσουμε τι σημαίνει στην πράξη «παράλληλο πρόγραμμα», πόσα θέματα που σηματοδοτούν «αριστερό πρόσημο» περιλαμβάνονταν σ’ αυτό και σε τελευταία ανάλυση ποια είναι τα πραγματικά περιθώρια άσκησης πολιτικής που αφήνει το μνημόνιο και οι επόπτες του (το κουαρτέτο) στην κυβέρνηση.
Τα μέτρα
Το πρώτο που πρέπει να τονιστεί για να ξέρουμε τι συζητάμε είναι πως πρόκειται για ένα νομοσχέδιο-γίγα που αφορά πολλά υπουργεία με διατάξεις όχι μόνο για θέματα κοινωνικής πολιτικής (ανασφάλιστοι και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες) ή θεσμικές παρεμβάσεις (η επιτροπή για την αναμόρφωση του Καλλικράτη) αλλά και επίλυση προβλημάτων (όπως η διάταξη για τους δημοτικούς αστυνομικούς, οι διαγωνισμοί για το ναύλο πλοίων που μεταφέρουν πρόσφυγες από τα νησιά, επιδόματα επικινδυνότητας και ανθυγιεινής εργασίας σε εργαζόμενους στην καθαριότητα των Δήμων κ.ά.), ρυθμίσεις οργανωτικού χαρακτήρα (μετονομασία και ανασυγκρότηση των υπηρεσιών της Γενικής Γραμματείας της κυβέρνησης, οι ισολογισμοί της ΕΡΤ και της ΝΕΡΙΤ, αποφυγή διπλής δημοσίευσης στο ΦΕΚ) αλλά και παρεμβάσεις σε θέματα λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Μια διάταξη, για παράδειγμα, με αφορμή τον παυθέντα, μετά από καθυστερήσεις πολλών μηνών, δήμαρχο Βόλου Αχ. Μπέο και προβλέπει πως δημοτικοί και περιφερειακοί άρχοντες, που διώκονται για κακουργηματικές πράξεις, δεν μπορούν πλέον να παραμένουν ή να επανέρχονται στη θέση του δημάρχου ή του περιφερειάρχη, μέχρι να εκδοθεί τελεσίδικη αθωωτική δικαστική απόφαση. Μια άλλη διάταξη αποτελεί ανάχωμα στις Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για διαχείριση απορριμμάτων που «φωτογραφίζει» την περίπτωση του ΣΔΙΤ Πελοποννήσου.
Τέλος, περιέχει σαφώς και μη ουδέτερα δημοσιονομικά μέτρα, όπως το ξεπάγωμα προσλήψεων σε υπηρεσίες των Δήμων, ο διορισμός επιτυχόντων στον διαγωνισμό ΑΣΕΠ του 1997, αλλά και δείγματα μιας λιγότερο αυταρχικής πολιτικής, όπως η αποδέσμευση των ΟΤΑ από την μνημονιακή υποχρέωση να μην παραιτούνται από τα ένδικα μέσα όταν προσφυγές εργαζομένων έχουν δικαιωθεί από τα δικαστήρια.
Οι αντιδράσεις
Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ισχυριστεί στα σοβαρά κανείς πως πρόκειται για τσαπατσούλικη δουλειά (μια ματιά στην αιτιολογική έκθεση αρκεί για να πειστεί κάθε καλόπιστος αριστερός πως γίνεται προσπάθεια να πνεύσει άλλος αέρας στην κοινωνία) ούτε πως αιτία της αναβολής ήταν η έλλειψη κοστολόγησης από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Τέτοια έκθεση υπάρχει και κοστολογεί όλες εκείνες τις δράσεις που το δημοσιονομικό τους αποτέλεσμα μπορεί να υπολογιστεί εκ των προτέρων.
Οι αντιδράσεις δεν ήταν διαδικαστικές και δεν ευθύνονται γι’ αυτές οι υπουργοί. Το κουαρτέτο έστειλε ένα σαφέστατο μήνυμα πως κανένα νομοσχέδιο δεν μπορεί να κατατεθεί αν δεν έχει την έγκρισή του και σε κάθε περίπτωση δεν είναι διατεθειμένο να αφήσει πολιτικό χώρο στην κυβέρνηση. Το θέμα είναι πως για μια ακόμη φορά το κυβερνητικό επιτελείο δεν ήταν προετοιμασμένο να αποκρούσει αυτήν την πίεση και με την αναβολή έδειξε υποχωρητικότητα, την οποία θα εκμεταλλευθούν οι δανειστές για να την πιέσουν και να την απομονώσουν περισσότερο από τα στηρίγματά της στην κοινωνία.
Για να το πούμε αλλιώς: αν δεν υπάρχει η πολιτική βούληση και όχι η τεχνοκρατική προετοιμασία για μεροληπτικές υπέρ των λαϊκών στρωμάτων ενέργειες, η αναζήτηση «έξυπνων λύσεων», «ισοδυνάμων» και «παράλληλων» δράσεων είναι χωρίς νόημα και περιεχόμενο.
Αυτή η αδυναμία γίνεται φανερό πλέον πως δεν είναι τεχνοκρατική, είναι πολιτική. Και πέραν όλων των άλλων καλλιεργεί έναν ιδιότυπο μιθριδατισμό σε κάποια τμήματα της κυβέρνησης. Την αίσθηση πως καθώς δεν υπάρχει ισχυρή αντιπολίτευση ούτε στη Βουλή, ούτε στην κοινωνία, η κατά δόσεις κατάποση του μνημονιακού δηλητηρίου είναι όχι μόνο διαχειρίσιμη αλλά και ανεκτή. Ήδη έχουμε ακούσει δηλώσεις από υπουργικά χείλη που δικαιολογούν την ψήφιση των μέτρων λιτότητας και περικοπών, με αναφορές στη χειρότερη πολιτική των προηγούμενων κυβερνήσεων ή πόσο αναγκάστηκαν για να βάλουν την υπογραφή τους. Όντως έτσι έχουν τα πράγματα, αλλά μια αριστερή κυβέρνηση δεν δείχνει το παρελθόν για να αποδείξει πως είναι καλύτερη αλλά πρέπει να ηγείται της μάχης για ένα διαφορετικό μέλλον.
Οι επικριτές
Από την άλλη μεριά, στην παγίδα του «όλα ή τίποτε» έπεσαν όλοι οι εξ αριστερών επικριτές της δεύτερης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Υποστήριξαν, με διαφορετικές αποχρώσεις βέβαια, πως αφού δεν αποτελεί αντι-μνημόνιο, ούτε καν λάιτ εκδοχή του προγράμματος της Θεσσαλονίκης συνιστά την καλύτερη απόδειξη για την αποτυχία της στρατηγικής του.
Εδώ, δεν χωρούν πολλά λόγια: όσο ο «επίσημος», «εναπομείνας» ή «μεταλλαγμένος», πέστε τον όπως θέλετε, ΣΥΡΙΖΑ αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων τόσο περισσότερο χρειάζεται κάποιοι να αναλάβουν αυτό το έργο. Των άμεσων δράσεων για ανακούφιση όσο το δυνατόν πιο πολλών ανθρώπων (σκεφτείτε και άλλα πέρα από τα ΚΕΠ των φτωχών, την χρονική επέκταση των επιδομάτων και την εξάμηνη αναστολή του πλειστηριασμού της ΒΙΟΜΕ) αλλά και των θεσμικών παρεμβάσεων που δημιουργούν προϋποθέσεις για απεγκλωβισμό από το Μνημόνιο. Όπως φάνηκε από το αναθάρρεμα που προκάλεσε αυτό το νομοσχέδιο υπάρχουν και μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ δυνάμεις που επιζητούν μια τέτοια πορεία. Ας συναντηθούμε ξανά, σοφότεροι και πιο ώριμοι.