Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
Και αυτή τη χρονιά ζήσαμε καλπάζουσα την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της, που γίνονται όλο και πιο καταστροφικές. Από τις ασύλληπτης έκτασης πυρκαγιές στον Καναδά –κάηκε περίπου όσο μια Ελλάδα– στις τρομακτικές πλημμύρες του Πεκίνου, όπου έβρεξε σε 3 μέρες όσο βρέχει ένα χρόνο. Το φετινό καλοκαίρι είναι το θερμότερο από τότε που έχουμε μετρήσεις. Αντιμετωπίζουμε επιπτώσεις για τις οποίες προειδοποιούσαν για δεκαετίες οι επιστήμονες. Μήπως τελικά και η ίδια η επιστημονική κοινότητα είναι συντηρητική στις προβλέψεις της και το χειρότερο από τα χειρότερα που φανταζόμαστε είναι τελικά μπροστά μας;
Από την άλλη πλευρά, όταν οι επιστήμονες εδώ και δεκαετίες προέβλεπαν την ερημοποίηση των μεσογειακών χωρών πώς ακριβώς την κατανοούσαν οι πολιτικοί, οι τοπικές αρχές, οι πολίτες; Παγκοσμίως, όχι μόνο στην Ελλάδα. Πως εννοείται ότι θα επέλθει ερημοποίηση αν όχι μέσα από τεράστιες καταστροφικές πυρκαγιές και την αποψίλωση των εδαφών μετά από τεράστιες καταστροφικές πλημμύρες; Ήταν το μήνυμα άτονο ή ελλιπές, και συντηρητικό, ή τα ώτα μη ακουόντων;
Φαινόμενα όλο και πιο ακραία, όλο και πιο συχνά
Κι όμως οι ζοφερές προβλέψεις για κρίσιμα σημεία, αυτές που κάποιοι κατηγορούσαν ως κινδυνολογία, είναι λοιπόν εδώ, απέναντί μας. Τερματίζοντας τη καθημερινότητά μας, αφανίζοντας ζωή και φύση. Όχι στον Καναδά και στην Κίνα. Αλλά ακόμα και στην Ελλάδα, που δεν έχουμε τα δάση του Καναδά ή τα ποτάμια της Κίνας.
Μια από τις ιδιαίτερα υποτιμημένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων φαινομένων, όπως στην περίπτωση των πυρκαγιών στον Έβρο και των πλημμυρών στη Θεσσαλία. Όμως, είναι αποδεδειγμένο επιστημονικά ότι η μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στην ατμόσφαιρα σε συνδυασμό με την εκτεταμένη ξηρασία προκαλεί ιδανικές συνθήκες για πολύ μεγάλες πυρκαγιές. Όπως επίσης η αυξανόμενη θερμοκρασία λόγω κλιματικής αλλαγής στην ατμόσφαιρα οδηγεί σε εντονότερες βροχοπτώσεις.
Τα ακραία φαινόμενα θα γίνονται όλο και πιο ακραία, όχι σε διάστημα εκατοντάδων χρόνων όπως ίσως θα πιστεύαμε αν αναλύαμε μόνο τα παλαιο-κλιματικά δεδομένα, αλλά σε διάστημα δεκαετιών ή και λιγότερο. Γιατί η παγκόσμια υπερθέρμανση ήδη αλλάζει και θα συνεχίζει να αλλάζει με πρωτόγνωρο τρόπο τόσο την ατμοσφαιρική κυκλοφορία ευνοώντας τα στάσιμα συστήματα όσο και τη θερμοδυναμική ισορροπία της ατμόσφαιρας, ευνοώντας τις ιδιαίτερα έντονες καταιγίδες. Τουλάχιστον αυτό δείχνουν τα μοντέλα που κάνουν σχετικές προβλέψεις. Προβλέψεις που περιλαμβάνουν αλληλεπιδρώντα και σύνθετα ακραία φαινόμενα, όπως ιδιαίτερα έντονες ξηρασίες και υψηλές θερμοκρασίες, πολύ ισχυρούς άνεμους, πλημμύρες από βροχόπτωση αλλά και από υπερχείλιση ποταμών ή και θαλάσσιες πλημμυρίδες, κατολισθήσεις, διάβρωση εδάφους, έντονες χιονοπτώσεις και παγετούς, καταστροφές υποδομών και μόλυνση ατμόσφαιρας, υπέργειων και υπόγειων υδάτων κλπ.
Ανεξήγητη και αδικαιολόγητη ολιγωρία
Για τους λόγους αυτούς πρέπει να γίνονται συστηματικές και επιστημονικά εμπεριστατωμένες εκτιμήσεις των κινδύνων σε όλες τις περιοχές και για όλες τις συνθήκες, ανεξάρτητα του πόσο μακρινοί ή σπάνιοι μπορεί να φαίνονται στους πολλούς. Αν όμως είναι ανεξήγητη (ή ίσως τραγικά εξηγήσιμη) η ολιγωρία των κοινωνιών για τη αναστολή της υπερθέρμανσης του πλανήτη και τη δραστική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, είναι αδικαιολόγητη η ολιγωρία της πολιτείας στην πρόληψη των επιπτώσεών της.
Είναι ανεξήγητο γιατί δεν ζητήθηκε εκκένωση περιοχών στη Θεσσαλία όταν γνωρίζαμε 5 μέρες πριν με μεγάλη βεβαιότητα ότι η κακοκαιρία Ντάνιελ θα φέρει τρομακτικές ποσότητες βροχής. Γιατί δεν είχαν οριστεί διαδρομές διαφυγής για τους κατοίκους κάθε περιοχής, μέριμνα για τα ζώα, τις περιουσίες των ανθρώπων;
Όπως είναι ανεξήγητο γιατί δεν υπάρχουν χάρτες επικινδυνότητας και σχέδια ετοιμότητας για όλα τα επικίνδυνα φαινόμενα στη χώρα μας, σε κάθε νομό, πόλη και χωριό. Γιατί δεν διαβάστηκε και δεν εφαρμόστηκε η έκθεση Γκολντάμερ του 2019;
Είναι ανεξήγητο γιατί, αφού ξέρουμε ότι θα έχουμε όλο και περισσότερες πυρκαγιές και πλημμύρες, δεν κάνουμε συστηματικά στρες τεστ των υποδομών; Αν είχανε γίνει προσομοιώσεις ή ασκήσεις ετοιμότητας στη Δαδιά, ίσως να ξέραμε ότι δεν υπήρχαν αρκετές δίοδοι για να περάσουν τα οχήματα πυρόσβεσης ή ότι τα καλώδια της ηλεκτροδότησης είναι σε άσχημη κατάσταση ή ότι τα εναέρια μέσα δεν είναι αρκετά ή ότι υπήρχαν προβλήματα συντονισμού και εκπαίδευσης των πυροσβεστών. Γιατί τα μαθαίνουμε αυτά κατόπιν… καταστροφής;
Ανίκανη και επικίνδυνη
Σε μεγάλο βαθμό αποκαλύφθηκε και πάλι η έλλειψη επιστημονικής γνώσης και κατανόησης στα κυβερνητικά κλιμάκια. Αυτή η κυβέρνηση που μόλις πριν λίγους μήνες πλασαρίστηκε ως άκρως τεχνοκρατική, αποδείχθηκε άκρως ανίκανη. Εκ των αποτελεσμάτων μιλώντας. Είναι πρωτοφανής, ευτελής και εγκληματική η άρνηση επικοινωνίας με τους επιστήμονες διεθνούς κύρους που μελετούν και προβλέπουν αυτά τα φαινόμενα. Δηλαδή αν δεν συμβουλεύεται το Αστεροσκοπείο πχ, ή τα πανεπιστήμια της χώρας, ποιόν συμβουλεύεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη; Εύλογη δεν είναι η απορία;
Κυβερνητικά επιτελεία, από πέρυσι το χειμώνα, θα έπρεπε να καταστρώνουν σχέδια επενδύσεων σε έργα ενίσχυσης των υποδομών, όπως φράγματα, οικισμοί, υδρευτικά και αποχετευτικά και ηλεκτρικά δίκτυα. Θα έπρεπε να γίνονται τακτικοί επιτόπιοι έλεγχοι, να στελεχώνονται οι υπηρεσίες εγκαίρως, να οργανώνονται ασκήσεις ετοιμότητας για την αντιμετώπιση μολύνσεων εδάφους, αέρα και παράκτιων περιοχών. Να σχεδιάζονται διάδρομοι διαφυγής για ανθρώπους και ζώα. Να ενισχύονται οι οικοδομές. Να γίνονται στρες τεστ σε όλους τους τομείς της οικονομίας και τις υποδομές ανάλογα με την επικινδυνότητα δεικτών κατά περιοχή, όπως και με τις τράπεζες. Θα έπρεπε να υπάρχει ειδικό τμήμα για τις φυσικές καταστροφές όχι μόνο στα υπουργεία, τα χαρτοφυλάκια, και στα όνειρα κάποιων βουλευτών, αλλά και στα επιμελητήρια και νοσοκομεία της χώρας.
Η ίδια όμως κυβέρνηση που απαιτεί αξιολόγηση, αλλά την εννοεί μόνο επιλεκτικά και τιμωρητικά, δεν δέχεται αξιολόγηση της δουλειάς της και κυρίως της διαχείρισης των ευρωπαϊκών κονδυλίων και δημόσιων εσόδων από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες και ειδικούς. Μόνο από τους ταγούς της. Αυτό είναι δυστυχώς το πρόβλημα της κατ’ επίφαση και αυτοαποκαλούμενης επιτελικής και αποτελεσματικής διακυβέρνησης.
Οι επιλογές λιγοστεύουν διαρκώς
Η κλιματική κρίση γιγαντώνεται, όπως και η κυβερνητική ανευθυνότητα και ανικανότητα. Ίσως ο 1.5 βαθμός ως ανώτατο όριο υπερθέρμανσης να είναι άπιαστο όνειρο, αλλά δυστυχώς φαίνεται να είναι μάλλον υπερεκτιμημένο. Η κατάρρευση υποδομών και ολόκληρων κοινωνιών βρίσκεται πολύ πιο κοντά μας. Πριν λίγες μέρες χάθηκαν ζωές, ντόπιων αλλά και μεταναστών, ανθρώπων που αναζητούσαν ασφάλεια και καλύτερη διαβίωση, όπως και όλοι μας. Η κλιματική αλλαγή, που θα συνεχίσει ακάθεκτη όπως διαβεβαιώνουν ακόμη και οι συντηρητικοί επιστήμονες, ίσως μετατρέψει όλους μας σε μετανάστες, μπορεί και σύντομα.
Ας το κρατήσουμε αυτό στο μυαλό μας την επόμενη φορά που κάποιος γυρολόγος θα πλασάρει εξορύξεις και μαύρα πλούτη και ας κατανοήσουμε οι επιλογές μας λιγοστεύουν διαρκώς.