Η παράταση μίας βδομάδας που έδωσε ο πρωθυπουργός στην κυβέρνησή του για να ανασυνταχθεί και να μπορέσει να εμφανιστεί στη ΔΕΘ με αυτοπεποίθηση και με σχέδιο έληξε. Ο χρόνος δεν έφτασε ή δεν αξιοποιήθηκε. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πλήρης καταγραφή των ζημιών στη Θεσσαλία, ούτε των νεκρών ζώων, των αγνοούμενων και νεκρών ανθρώπων· η λάσπη, η δυσωδία, η λειψυδρία, οι κίνδυνοι είναι ορατοί και αξεπέραστοι. Η Θεσσαλία κατέχει, μεταξύ άλλων, το 1/3 της ελληνικής παραγωγής σκληρού σίτου, το 38% της παραγωγής βαμβακιού, το 19,4% του πρόβειου γάλακτος, το 13,7% του κατσικίσιου γάλακτος, το 19,7% του βόειου κρέατος και το 10% του εγχώριου χοιρινού κρέατος. Ο πρωθυπουργός ανεβαίνει στη ΔΕΘ, την έκθεση που συμβολίζει το εμπόριο και την ανάπτυξη, με την πρωτογενή παραγωγή της χώρας πληγωμένη, με το οδικό δίκτυο κατεστραμμένο, με τη χώρα κομμένη στα δύο.
Με άδεια και σηκωμένα χέρια στη ΔΕΘ
Έχει καθιερωθεί η ΔΕΘ να είναι το βήμα από το οποίο η εκάστοτε κυβέρνηση παρουσιάζει τους στόχους της, δείχνει κοινωνικό πρόσωπο, ανακοινώνει μέτρα στήριξης κοινωνικών ομάδων που θέλει να δείξει ότι στηρίζει. Αυτή τη φορά, τα χέρια του πρωθυπουργού είναι άδεια. Κάνει σπασμωδικές κινήσεις, ώστε να μπορέσει να ανακτήσει τον έλεγχο και δεν εμπνέει εμπιστοσύνη ότι μπορεί να τα καταφέρει να ανταποκριθεί στο μέγεθος της καταστροφής. Η κλιματική κρίση χρησιμοποιείται ως αιτία για όσα συνέβησαν, αλλά δεν προτάσσεται ως κρίσιμος παράγοντας για το σχέδιο αντιμετώπισης και την ανοικοδόμηση της περιοχής.
Τώρα που τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν υποχωρήσει, η λασπωμένη Θεσσαλία αναμένει ένα κράτος αρωγό για να σταθεί στα πόδια της. Και βλέπει αποσπασματικά μέτρα: αποζημιώσεις που δεν καλύπτουν το εύρος της ζημιάς, αλλά υποχρεώνουν όσους θέλουν να συνεχίσουν να μένουν στην περιοχή να πάρουν δάνειο –με εγγύηση του δημοσίου– για να ξαναχτίσουν το σπίτι τους ή να ξαναστήσουν την επιχείρηση ή την παραγωγή τους· εκπτώσεις 20% στους Θεσσαλούς σε τρόφιμα, έπιπλα και ηλεκτρικά είδη, με την κυβέρνηση να προϋποθέτει ότι υπάρχει «κομπόδεμα»· αναστολή πλειστηριασμών και καταβολής δόσεων για δανειακές υποχρεώσεις μέχρι τέλος έτους, χωρίς να γνωρίζουμε αν υπάρχει το σπίτι, η επιχείρηση ή ό,τι αγοράστηκε με δάνειο, ώστε να μπορέσει να το αποπληρώσει κάποια στιγμή ο δανειολήπτης· πλαφόν στο εμφιαλωμένο νερό, για να αντιμετωπίσει τα φαινόμενα αισχροκέρδειας, όταν η σύσταση είναι ακόμα και το μπάνιο ή το πλύσιμο των πιάτων να γίνεται με εμφιαλωμένο. Η κυβέρνηση όταν πριν δύο χρόνια είχε να αντιμετωπίσει την ολική καταστροφή της Εύβοιας (μικρότερης κλίμακας και με λιγότερες παραμέτρους να επηρεάζονται), έφτιαξε την επιτροπή του Σταύρου Μπένου και παρουσίασε ένα σχέδιο ανασυγκρότησης (μόλις τον Ιανουάριου του 2023). Τώρα αποφεύγει αυτό το μοτίβο, που θα δημιουργούσε μια ψευδαίσθηση ότι έχει την τεχνογνωσία, τα ικανά στελέχη και τα απαραίτητα κονδύλια να αντιμετωπίσει την καταστροφή. Γιατί; Δημιουργείται αναπόφευκτα η ανησυχία ότι δεν μπορεί να ανακτήσει τον πολιτικό έλεγχο.
Άκαρπη η αναζήτηση πόρων
Η κυβέρνηση έχει χτίσει μια επίπλαστη –ξανά– εικόνα οικονομικής ανόδου. Η ζημιά στη Θεσσαλία τινάζει τον όποιο προϋπολογισμό στον αέρα. Χρειάζονται τουλάχιστον 1,5 δισ. μέτρα για την άμεση ανακούφιση των πληγέντων, όταν το αποθεματικό του τρέχοντος προϋπολογισμού για έκτακτες ανάγκες είναι μόλις 1 δισ. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Εξαγωγέων Ελλάδος (ΣΕΒΕ) οι άμεσες παρεμβάσεις για τις ζημιές από τις πυρκαγιές στον Έβρο και τις πλημμύρες στη Θεσσαλία ξεπερνούν τα 6 δισ. ευρώ (δηλαδή, το 4-5% του ΑΕΠ). Εκτιμάται δε ότι ένα πενταετές πλάνο ανασυγκρότησης των περιοχών θα απαιτήσει τη δέσμευση τουλάχιστον 10-15 δισ.
Η αναζήτηση πόρων –μέχρι στιγμής– δεν έχει επιτύχει ιδιαίτερα. Το ευρωπαϊκό πακέτο είναι ιδιαίτερα σφιχτό (μόλις 2,2 δισ.) και οι συναντήσεις υπουργών με εφοπλιστές και βιομήχανους ήταν άκαρπες. Η κυβέρνηση αναζητά χρήματα, για να φανεί ότι κάνει έστω κάτι. Κόβει από άλλους, για να δώσει στους πληγέντες: το market pass δεν θα ανανεωθεί για τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο, με την ακρίβεια να καλπάζει και να απομυζά το οικογενειακό εισόδημα, και το επίδομα προσωπικής διαφοράς στους συνταξιούχους μετατίθεται για το επόμενο έτος. Παράλληλα, ο κ. Χατζηδάκης έκανε σαφές ότι δεν θα υπάρξουν προσαρμογές στο επίδομα θέρμανσης ούτε θα ανανεωθεί η επιδότηση στο ηλεκτρικό ρεύμα.
Συγκεντρωτισμός
Η κυβέρνηση αποδεικνύεται ανίκανη να διαχειριστεί αυτή την κρίση, ενώ αποκαλύπτονται οι ανεπάρκειές της. Το οδικό δίκτυο και οι υποδομές κατέρρευσαν, γεννώντας πολλά ερωτηματικά για το αν είχαν γίνει με τις απαιτούμενες προδιαγραφές, αντιπλημμυρικά έργα δεν ολοκληρώθηκαν, παρότι είχαν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Η εισαγγελία –προς το παρόν– αναζητά τις ευθύνες παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης για τα καταγγελλόμενα. Σε μία ακόμα κίνηση πανικού, ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας, ανακοίνωσε πως με διάταξη μπορεί πλέον το υπουργείο να αναλάβει το σχεδιασμό, την ανάθεση και την εκτέλεση επειγόντων έργων αποκατάστασης στις περιοχές, που έχει συντελεστεί φυσική καταστροφή.
Ο συγκεντρωτισμός της κυβέρνησης δεν έχει στόχο τη γρήγορη ανοικοδόμηση προφανώς, αλλά τον έλεγχο των κονδυλίων, καθώς φαίνεται ότι έγινε ένα αυτοδιοικητικό πάρτι τα προηγούμενα χρόνια. Η δε συγκέντρωση των μεγάλων έργων σε έναν και μόνο κατασκευαστικό όμιλο δημιουργεί συνειρμούς που μόνο κακό μπορεί να κάνει στην κυβέρνηση, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση, παρότι αυτές τις μέρες κατάφερε να πλειοδοτήσει έναν ακόμα αυτοκινητόδρομο, φτάνοντας να διαχειρίζεται 1.600 χλμ οδικού δικτύου. Όταν δούμε αυτή την «άλλη συζήτηση» ας έχουμε υπόψη ότι ο κ. Μητσοτάκης από τις πρώτες μέρες του Daniel ανακοίνωσε ότι θα μοιράσει εργολαβίες στις μεγάλες κατασκευαστικές, με απευθείας αναθέσεις.
Χωρίς πολιτικές ευθύνες
Αυτό το σαββατοκύριακο ο πρωθυπουργός θα βρεθεί στη ΔΕΘ χωρίς να έχει αναλάβει κανείς την πολιτική ευθύνη για τις πλημμύρες. Ο ανασχηματισμός που λεγόταν ότι μπορεί να συμβεί και ενδεχομένως θα έχτιζε μια τέτοια εντύπωση αναβάλλεται επ’ αόριστον. Η αναπόφευκτη και πολύ καθυστερημένη παραίτηση Βαρβιτσιώτη, μετά τη δολοφονία του Αντώνη Καρυώτη, δεν αρκεί για να αποσυμπιέσει την κυβέρνηση, καθώς οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους, και η παραίτηση Μηταράκη στις αρχές του καλοκαιριού έχει χάσει τον –ούτως ή άλλως αδύναμο– συμβολισμό της. Η κλιματική κρίση, από την άλλη, πόσες απαντήσεις και πολιτικές διεξόδους να δώσει; Η κυβέρνηση είναι στεγνή και ροδαλή, όταν η χώρα έχει βουλιάξει και καεί. Και προσπαθεί να δείξει ότι μπορεί παράλληλα να βρίσκεται στο πλευρό των πληγέντων (το καλάθι της ΔΕΘ θα εστιάσει σε αυτό), να χτίζει την γεωπολιτική θέση της χώρας (στις 20 Σεπτέμβρη η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν) και να φέρνει ριζικές μεταρρυθμίσεις (ήδη κατατέθηκε το αντεργατικό νομοσχέδιο, με τον Α. Γεωργιάδη να έχει το θάρρος και το θράσος να δηλώνει ότι «οι εργαζόμενοι το υπερασπίζονται εφόσον δεν έχει γίνει καμία μεγάλη αντίδραση της κοινωνίας ενάντια στο νομοσχέδιο» και πως αυτό «ισχυροποιεί τη διαπραγματευτική θέση του εργαζόμενου»).
Η κυβέρνηση έχει απωλέσει την ικανότητά της να ορίζει ατζέντα, η κλιματική κρίση το κατάφερε αυτό. Αυτή η κοινωνία χαμηλών προσδοκιών για την οποία έχουν γίνει τόσες αναλύσεις, θα μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να διεκδικήσει; Η προκήρυξη πανελλαδικής απεργίας για την Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου, τη μέρα ψήφισης, και η επιτυχία αυτής είναι ένας πρώτος και πολύ σημαντικός σταθμός.